شیردهی
| بخشی از مقالات پزشکی در مورد |
| بارداری |
|---|
 |
 پزشکیدرگاه پزشکی |
شیردهی یا تغذیه با شیر مادر[پ ۱] عمل تغذیه نوزاد یا طفل خردسال توسط شیر مادر به‌طور مستقیم توسط پستانهای زن، به جای استفاده از شیشه شیر یا ظروف دیگر است. نوزادان قادر به انجام عملی غیرارادی با نام رفلکس مکیدن[پ ۲] می‌باشند که آن‌ها را قادر به مکیدن و بلعیدن شیر می‌کند. بیشتر مادران بدون افزودن شیر جانشین[پ ۳] یا مواد غذایی دیگر قادر به شیردهی برای مدت ۶ ماه یا بیشتر از آن هستند.
شیر انسان مقوی‌ترین نوع شیر برای نوزادهای انسان است.[۱] البته استثناهایی نیز وجود دارند که سلامت طفل و سینه مادر را به خطر می‌اندازند، همانند وقتی که مادر داروهایی خاص را مصرف می‌کند یا به بیماری‌هایی نظیر ویروس تی-لنفوتروپیک انسانی،[پ ۴] اچ‌آی‌وی یا نمونهٔ فعال شناسایی‌نشده مرض سل[پ ۵] مبتلا است. شیردهی باعث بهتر شدن سلامتی مادر، مانع از مبتلا شدن به بیماری‌های مختلف، کاهش هزینه مراقبت‌های پزشکی و هزینه‌های شیردهی می‌شود.[۲][۳][۴] شیردهی‌های مصنوعی با مرگ نوزادان توسط اسهال در کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه همراه است.[۵] همهٔ کارشناسان معتقدند که شیردهی بسیار مفید است، اما در مورد اینکه طول مدت شیردهی می‌تواند بسیار مفیدتر باشد یا خطرهای استفاده از جانشین‌ها و شیرهای مصنوعی موافق نیستند.[۶][۷][۸]
شیردهی و سلامت طفل از نگاه ادیان نیز موضوعی مورد توجه بوده‌است.[۹] در دین اسلام، شیردهی به نوزادان توصیه‌شده و در کتاب قرآن در چندین جای از آن یاد شده‌است. سوره ۲ آیه ۲۳۳ می‌گوید: «مادران، فرزندان خود را دو سال تمام شیر دهند، [این حکم] برای کسی است که بخواهد دوران شیرخوارگی را تکمیل کند.»[۱۰][۱۱][۱۲] همچنین محمد بن عبدالله پیامبر اسلام گفته بود: «برای طفل شیرخوار، هیچ شیری مبارک‌تر از شیر مادرش نیست.»[۱۳][۱۴]
سازمان بهداشت جهانی[پ ۶] و آکادمی پزشکی اطفال آمریکا[پ ۷] روی ارزش بالای شیردهی برای مادر و کودک تأکید می‌کنند. هر دو سازمان تغذیهٔ انحصاری کودک با شیر مادر تا شش ماهگی و بعد از آن شیردهی به همراه غذاهای دیگر را برای حداقل یک‌سال و تا دو سال و بیشتر پیشنهاد می‌کنند.[۱۵][۱۶] همگام با تشخیص برتری شیردهی و تأکید روی آن، مراجع منظم روی کاهش میزان شیردهی مصنوعی به خاطر خطرهای آن کار می‌کنند.[۷]
سازمان بهداشت جهانی، آکادمی پزشکی اطفال آمریکا، اتحاد جهانی اقدام برای شیردهی و بسیاری از مراجع دولتی و غیردولتی دیگر روی اطلاع‌رسانی برای فواید بسیار شیردهی برای نوزاد و مادر کار می‌کنند. از جملهٔ این فواید برای نوزاد می‌توان به مقاومت بیشتر در برابر امراض گوناگون شامل بیماری اسهال، عفونت دستگاه تنفسی فوقانی، عفونت‌های دستگاه ادراری، کاهش شدید عفونت دستگاه تنفسی، محافظت در برابر سندرم مرگ ناگهانی نوزاد، هوش بالاتر، دیابت کمتر، چاقی کمتر در دوران کودکی، گرایش کمتر برای توسعه بیماری‌های آلرژیک، عفونت‌های کمتر رودهای در نوزادان نارس و تأثیرات بهداشتی درازمدت دیگری همانند کاهش بیماری سلیاک، سرطان پستان و بیماری‌های قلبی عروقی اشاره کرد. از سوی دیگر، فوایدی که برای مادر مشخص‌شده‌است و پایدار می‌باشد شامل کاهش وزن بعد از زایمان، خطر ابتلای کمتر به سرطان پستان، سرطان تخمدان و سرطان آندومتر، دوباره-معدنی‌سازی استخوان‌ها، خطر کمتر ابتلا به روماتیسم مفصلی و غیره می‌باشد.
شیر مادر
[ویرایش]اگرچه تمامی خواص شیر مادر شناخته نشده‌است، اما ظرفیت مادهٔ مغذی آن مشخص و پایدار است. شیر مادر از مواد مغذی موجود در دستگاه گردش خون و ذخایر بدنی مادر تشکیل شده‌است. همچنین دارای مقادیر مشخص و دقیقی از چربی، شکر، آب و پروتئین می‌باشد که برای رشد و تکامل نوزاد کاملاً ضروری است.[۱۷] با توجه به اینکه شیردهی باعث از دست دادن ۵۰۰ کالری روزانه می‌شود، به کاهش وزن مادر بعد از زایمان کمک شایانی می‌کند.[۱۸] ترکیب شیر مادر در هر مورد فرق می‌کند و وابسته به اینکه طفل در هر دورهٔ شیردهی چه مقدار شیر می‌مکد و چه‌قدر سن دارد، تفاوت می‌کند. کیفیت شیر مادر ممکن است با مصرف سیگار، مشروبات الکلی، نوشیدنی‌های کافئیندار، ماری‌جوانا، متامفتامین، هروئین و متادون به خطر بیفتد[۱۹]
فواید برای نوزاد
[ویرایش]
پژوهش‌های علمی، از جمله مطالعه‌های انجام شده در بررسی ۲۰۰۷ توسط آژانس مراقبت بهداشتی و کیفیت[پ ۸][۲۰] (AHRQ) و پژوهش‌های سال ۲۰۰۷ سازمان بهداشت جهانی،[۲۱] مزایای بسیاری را در مورد تغذیه با شیر مادر برای نوزاد پیدا کرده‌است. برخی از این گزارش‌ها عبارتند از:
مقاومت بیشتر در برابر امراض
[ویرایش]نوزادها در طول تغذیه با شیر مادر آنتی‌بادیهایی را دریافت می‌کنند که از آن‌ها محافظت می‌نماید.[۲۲] این یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های آغوز —شیری که برای نوازادان ایجاد شده‌است— می‌باشد. شیر مادر دربرگیرندهٔ عوامل متعددی از ضد-عفونتها می‌باشد که نوزاد را در آینده مقاوم می‌کند. برخی از این ضد-عفونتها شامل لیپاز تحریک‌شده نمک صفرا[پ ۹] (حفاظت در برابر عفونت‌های آمیبی)، لاکتوفرین[پ ۱۰] (که متصل به آهن است و باعث مهار رشد باکتریهای رودهای می‌شود)[۲۳][۲۴] و ایمنوگلوبولین نوع A[پ ۱۱] که در برابر میکروارگانیسمها محافظت می‌کند، می‌باشد.[۲۵]
عفونت‌های کمتر
[ویرایش]در میان پژوهش‌های دانشمندان، نشان‌داده می‌شود که نوزادهایی که با شیر مادر تغذیه کرده‌اند بسیار کمتر از آن‌هایی که به غیر از شیر مادر تغذیه کرده‌اند به خطرهای عفونتی مبتلا می‌شوند:
- مطالعه‌ای در سال ۱۹۹۳ از سوی دانشگاه پزشکی تگزاس، ارتباط متقابلی بین دوره طولانی‌تری از شیردهی و مدت زمان کوتاه‌تری از برخی از عفونت گوش میانی[پ ۱۲] در دو سال اول زندگی را نشان می‌داد.[۲۶]
- پژوهشی در سال ۱۹۹۵ بر روی ۸۷ نوزاد نشان می‌داد که در دوازده ماههٔ نخست زندگی، شیرخواران شیر مادر ۵۰٪ کمتر از رخ‌داد بیماری اسهال، ۱۹٪ کمتر از هرگونه عفونت گوش میانی و ۸۰٪ کمتر از موارد عفونت درازمدت گوش میانی نسبت به نوزادان شیرخشک‌خوار رنج برده‌اند.[۲۷]
- در پژوهشی که در بین ۳۰ نوزاد در سال ۲۰۰۲ انجام شد، این موضوع به چشم می‌خورد که تغذیه با شیر مادر باعث کاهش چشمگیر عفونت دستگاه تنفسی فوقانی[پ ۱۳] در نوزادان نارس تا هفت ماه پس از ترخیص از بیمارستان می‌شود.[۲۸]
- در مطالعه‌ای شهودی در سال ۲۰۰۴، مشخص‌شد که تغذیه با شیر مادر به صورت منحصربه‌فرد تا هفت ماه پس از تولد نوزاد، خطر ابتلا به کسب عفونت‌های دستگاه ادراری[پ ۱۴] را کاهش می‌دهد.[۲۹]
- بررسی سال ۲۰۰۷ AHRQ نشان می‌داد که تغذیه با شیر مادر، کاهش خطر ابتلا به التهاب گوش میانی حاد، اسهال و استفراغ غیرمشخص و کاهش شدید عفونت دستگاه تنفسی را به دنبال دارد.[۲۰]
محافظت در برابر «SIDS»
[ویرایش]نوزادانی که با شیر مادر تغذیه کرده‌اند تا ماه‌های ۲ تا ۳ انگیختگی بهتری در خواب دارند. این مصادف با اوج بروز سندرم مرگ ناگهانی نوزاد (SIDS) می‌باشد.[۳۰] مطالعه‌ای در دانشگاه مونستر نشان می‌دهد که تغذیه با شیر مادر خطر سندرم مرگ ناگهانی نوزاد در کودکان را تا سن ۱ سالگی، به نیم برابر کاهش می‌دهد.[۳۱]
هوش بالاتر
[ویرایش]برخی از پژوهش‌های دانشمندان در مورد اینکه آیا تغذیه با شیر مادر در نوزادان با میزان هوش بالاتری در مراحل بعدی زندگی ارتباط دارد یا خیر، عبارتند از:
- «دارلو هاروود» و «موگریج»[پ ۱۵] در سال ۲۰۰۱، آزمایش ضریب هوشی (IQ) حدود ۲۸۰ کودک کم وزن هنگام تولد را در سنین هفت تا هشت سالگی بررسی کردند.[۳۲] کودکانی که بیش از هشت ماه با شیر مادر تغذیه شده بودند نمره‌هوشی کلامی ۶ یا بالاتر را (که بسیار بالا بود) در مقایسه با کودکانی که از شیر مادر کمتری تغذیه شده‌بودند گرفتند.[۳۲] آن‌ها نتیجه گرفتند «این یافته‌ها به شواهد روزافزونی اضافه شدند که نشان می‌دهد که شیردهی می‌تواند مزایای طولانی مدتی را برای رشد کودک داشته باشد.»[۳۲]
- در سال ۲۰۰۵، پژوهشی روی ۲٬۷۳۴ جفت خواهر و برادر از مؤسسه ملی سلامت طولی نوجوانان انجام شد که ارتباطی متقاعدکننده را از رابطهٔ بین تغذیه با شیر مادر و هوش نشان می‌داد.[۳۳]
- در سال ۲۰۰۶، «دِر» و همکارانش، با انجام مطالعه درازمدت کوهورت،[پ ۱۶] تحلیل جفت‌های خواهر و برادر، و متا-آنالیز، به این نتیجه رسیدند که «شیردهی اثر بسیار کمی یا هیچ اثری در هوش در کودکان ندارد.»[۳۴] محققان دریافتند که «بسیاری از مشاهده‌ها در مورد رابطهٔ بین تغذیه با شیر مادر و رشد هوشی، نتیجه درآمیختگی هوش مادران است.»[۳۴]
- در بررسی سال ۲۰۰۷ از سوی AHRQ، «هیچ رابطه‌ای بین تغذیه با شیر مادر در نوزادان و عملکرد هوش کشف نشد.»[۲۰]
- در سال ۲۰۰۷، بررسی سازمان بهداشت جهانی نشان می‌داد که «تغذیه با شیر مادر با توسعهٔ افزایش هوش در دوران کودکی همراه است.» در بررسی همچنین آمده‌است که، «این مسئله باقی می‌ماند که آیا این ارتباط وابسته به خواص شیر مادر است یا اینکه تغذیه با شیر مادر ارتباط بین مادر و فرزند را افزایش می‌دهد و در نتیجه به رشد فکری نوزاد کمک می‌کند.»[۲۱]
- دو مطالعه اولیه منتشرشده در سال ۲۰۰۷ نشان می‌داد که ضریب هوشی نوزادانی که دارای نوع خاصی از ژن اِف‌اِی‌دی‌اِس۲[پ ۱۷] هستند بالاتر از ۷ می‌باشد؛ این در مقایسه با نوزادانی است که ژن مذکور در آن‌ها وجود ندارد و هیچ بهبودی در حافظهٔ آن‌ها زمانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند نشان داده نمی‌شود.[۳۵] ژن FADS2 روی سوخت‌وساز اسیدهای چرب غیر-اشباع همانند دوکوساهگزائنوئیک اسید[پ ۱۸] و اسید آراشیدونیک[پ ۱۹] که در شیر مادر موجود است تأثیر می‌گذارد، که گفته می‌شود در توسعه اولیهٔ مغز نقش مهمی دارند.[۳۵] محققان اینطور نتیجه گرفتند که: «یافته‌های ما این ایده را مشخصی می‌کند که محتوای تغذیه‌ای شیر مادر سبب تفاوت‌هایی می‌شود که در ضریب هوشی نوزادها تأثیر می‌گذارد.[۳۶] اما این یک ارتباط همه‌جانبه-یا-هیچ‌جانبه‌ای نیست: تقریباً به نحوی به ساختار ژنتیکی هر نوزاد بستگی دارد.» آن‌ها همچنین نوشتند: «بررسی‌های بیشتر به تکرار و توضیح این ژن خاص انجام خواهد شد.»[۳۵]
- در بزرگترین آزمایش انجام داده شده تاکنون در زمینه شیردهی انسان‌ها، «در بین سالهای ۱۹۹۶ و ۱۹۹۷ تعدادی از بیمارستان‌های زایمان و کلینیک‌ها در بلاروس برای دریافت ترویج‌نامه‌هایی در رابطه با تشویق برای تغذیه با شیر مادر در طرح بیمارستان دوستدار کودک انتخاب شدند.[۳۷] از ۱۳٬۸۸۹ نوزاد متولد شده در این بیمارستانها و تا سالهای ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۵، نوزادانی که در بیمارستانها و کلینیک‌های ترویج داده شده زاده شده بودند، دارای ضریب هوشی ۲٫۹ تا بالاتر از ۷٫۵ بودند که ضریب هوشی بسیاری بالایی بود.[۳۷] از آنجا که آزمایشی باید ضریب هوشی مادر را نیز کنترل می‌کرد، نویسندگان نتیجه را در مقاله سال ۲۰۰۸ بیان کردند که داده‌های آن‌ها «شواهدی بسیار قوی را ارائه می‌کرد که نشان می‌داد شیردهی طولانی مدت و منحصربه‌فرد نوزاد باعث بهبود رشد عقلی آن‌ها است.»[۳۷]
دیابت کمتر
[ویرایش]شیر مادر، خطر ابتلا به دیابت نوع اول نموکننده[پ ۲۰] را تا حد قابل توجهی در نوزادانی که به‌طور منحصربه‌فرد از آن تغذیه کرده باشند کاهش می‌دهد؛ این در مقایسه با نوزادانی است که استفاده کمتری از شیر مادر داشته‌اند و زودتر به شیرهای دیگری همانند شیر گاو، شیر خشک یا غذاهای جامد روی آورده‌اند.[۲۰][۳۸] همچنین این مسئله ثابت‌شده[۲۰][۲۱][۳۹][۴۰] که تغذیه با شیر مادر—به علت تأثیرش بر وزن نوزاد—باعث کاهش چشمگیر ابتلا به دیابت نوع دوم[پ ۲۱] می‌شود.[۴۰]
چاقی کمتر در کودکی
[ویرایش]تغذیه نوزادان با شیر مادر، باعث کاهش خطر چاقی مفرط[پ ۲۲] در کودکان بین ماه‌های ۳۹ تا ۴۲ می‌شود.[۴۱] اثر محافظتی شیردهی، هر چند کوچک، در بسیاری از مطالعات بسیار پایدار به‌نظر می‌رسد و با افزایش مدت زمان تغذیه با شیر مادر افزایش می‌یابد.[۲۰][۲۱][۴۲]
گرایش کمتر برای توسعه بیماری‌های آلرژیک (آتوپی)
[ویرایش]در کودکانی که در معرض خطر بیشتری در مقابل بیماری‌های آلرژیک رشدکننده هستند (وقتی مشخص می‌شود که والدین، برادر یا خواهر دارای آتوپی باشند)، سندروم آتوپی می‌تواند توسط شیردهی منحصربه‌فرد تا ۴ ماه متوقف یا به تأخیر انداخته شود، اگرچه این فواید بعد از ماه چهارم ممکن است موجود نباشد.[۴۳] با این‌حال عامل کلیدی می‌تواند سنی باشد که در آن شیری غیر از شیرمادر معرفی می‌شود نه طول مدت شیردهی.[۴۴] خطر ابتلا به درماتیت که یکی از شایع‌ترین انواع اگزما می‌باشد، با شیردهی منحصربه‌فرد فراتر از ۱۲ هفته، حتی با وجود سابقه آلرژی در خانواده، می‌تواند کاهش داده شود، اما اگر تا ۱۲ هفته شیردهی منحصربه‌فرد نباشد و با دیگر غذاها همراه باشد، اگزما صرفنظر از سابقه خانوادگی در کودک رشد می‌کند.[۴۵]
عفونت‌های کمتر رودهای در نوزادان نارس
[ویرایش]عفونت انتروکلایتز[پ ۲۳] (به اختصار NEC یا ان‌ای‌سی)، نوعی بیماری التهابی حاد روده در نوزادان است که ممکن است نکروز یا مرگ بافت‌های روده را به دنبال داشته باشد. این عارضه عمدتاً در تولد زودرس دیده می‌شود. در یک مطالعه بین ۹۲۶ نوزاد نارس، NEC در ۵۱ نوزاد (۵٬۵ ٪) توسعه یافته بود. میزان مرگ و میر از ان‌ای‌سی نیز ۲۶ ٪ بود. در مقایسه با تغذیه با شیر مادر به صورت منحصربه‌فرد، این عارضه در کودکانی که از چیزی غیر از شیر مادر تغذیه کرده باشند، به میزان شش تا ده بار بیشتر دیده می‌شود، و سه بار بیشتر در نوزادانی که از تغذیه ترکیبی از شیر و دیگر غذاها استفاده کرده باشند شایع‌تر است. در نوزادانی که در بیش از ۳۰ هفته متولد شده‌اند، ان‌ای‌سی بیست بار شایع‌تر از نوزادانی است که به‌طور انحصاری از جانشین شیر مادر تغذیه می‌کنند.[۴۶] در تحقیقاتی که در سال ۲۰۰۷ از چهار کارآزمایی بالینی تصادفی انجام شد، «ارتباط آماری معنی‌داری» را بین تغذیه با شیر مادر و کاهش در خطر ابتلا به ان‌ای‌سی یافتند.[۲۰]
تأثیرات بهداشتی درازمدت دیگر
[ویرایش]در مطالعه‌ای، تغذیه با شیر مادر محافظتی را در برابر آلرژی نشان نداد.[۴۷] با این‌حال، مطالعهٔ دیگری نشان داد که تغذیه با شیر مادر به کاهش خطر ابتلا به آسم، محافظت در برابر آلرژی‌ها و حفاظت در برابر عفونت‌های تنفسی و رودهای را برای نوزادان به ارمغان می‌آورد.[۴۸]
بررسی ارتباط بین تغذیه با شیر مادر و بیماری سلیاک[پ ۲۴] (به اختصار CD) نشان داد که تغذیه با شیر مادر در حالی که همراه با افزودن گلوتن[پ ۲۵] در رژیم غذایی همراه باشد، با کاهش خطر ابتلا به سی‌دی همراه است. مطالعه قادر به تعیین اینکه آیا تغذیه با شیر مادر صرف با تأخیر علائم بیماری همراه است یا حفاظت دراز مدت می‌کند، نبود.[۴۹]
مطالعه اولیه‌ای در دانشگاه ویسکانسین[پ ۲۶] به‌طور واضح نشان می‌داد که خطر ابتلا به سرطان پستان در میان زنانی که در دورهٔ نوزادی با شیر مادر تغذیه شده بودند به مراتب کمتر از آن‌هایی بود که تغذیه‌شان با شیر مادر نبود.[۵۰]
تغذیه با شیر مادر می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی در زندگی آینده را کاهش دهد، که در زنانی که در کودکی با شیر مادر تغذیه شده بودند به عنوان کلسترول و سی آرپی[پ ۲۷] کمتر نشان داده می‌شد.[۲۱][۵۱] همچنین مطالعه‌هایی در سال ۲۰۰۱، نشان می‌داد که بزرگسالانی که با شیر مادر تغذیه شده بودند قابلیت انبساط شریانی کمتری نسبت به بزرگسالانی داشتند که در دوران نوزادی با شیر مادر تغذیه نشده بودند.[۵۲] نتیجه نهایی بررسی سال ۲۰۰۷ سازمان بهداشت جهانی، این مسئله را تأیید کرد که نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، در زندگی آینده‌شان با فشار خون کمتری سر و کار دارند.[۲۱] با این‌حال، بررسی سال ۲۰۰۷ AHRQ، نشان می‌داد که «ارتباط بین تغذیه با شیر مادر و بیماری‌های قلبی و عروقی نامشخص است.»[۲۰]
فواید برای مادر
[ویرایش]
تغذیه با شیر مادر روشی کم هزینه برای تغذیه نوزاد است که مواد مغذی برای یک نوزاد را در هزینه‌های کوچک برای مادر فراهم می‌کند. تغذیه مکرر و انحصاری نوزاد با شیر مادر می‌تواند بازگشت باروری را از طریق آمنوره شیردهی به تأخیر بیندازد. در طول شیردهی، هورمونهای سودمند وارد بدن مادر می‌شوند[۲۲] و پیوند مادری می‌تواند تقویت شوند.[۱۷] شیردهی در طول بارداری امکان‌پذیر است، اما به‌طور کلی تولید شیر در برخی از جنبه‌ها کاهش خواهد یافت.[۵۳]
پیوند
[ویرایش]هورمونهای آزاد شده در طول شیردهی به تقویت پیوند بین مادر و فرزند کمک می‌کند.[۱۷] آموزش دادن همسرها برای نحوهٔ مدیریت مشکلات عام با میزان بالاتری از شیردهی همراه است.[۵۴] پشتیبانی از یک مادر هنگام شیردهی می‌تواند به افزایش پیوندهای خانوادگی و ایجاد پیوند بین پدر و کودک کمک بسیاری کند.
اگر مادر در خانه نیست، پرستاری باید باشد که کودک را در همان اندازه شیردهی کند. پمپ‌های پستان مختلفی برای فروش و اجاره موجود است که به مادران شاغل برای تغذیه نوزادهایشان با شیر مادر تا زمانی که می‌خواهند، کمک می‌کند. برای موفق‌تر بودن، مادر باید شیر کافی را تهیه و ذخیره کند تا زمانی که او در خانه نیست کمکی به کودک شود.
انتشار هورمون
[ویرایش]شیردهی باعث رها شدن هورمونهای اکسی‌توسین و پرولاکتین می‌شود، که آرامش مادر و احساس او را برای پرورش بیشتر به سمت نوزادش به همراه دارد.[۵۵] شیردهی بلافاصله پس از تولد باعث افزایش سطح اکسی‌توسین مادر می‌شود که باعث می‌شود رحم سریع‌تر منقبض شود و در نتیجه کاهش خون‌ریزی را به همراه دارد. پیتوسین، یک هورمون ترکیبی باعث انقباض رحم در طی و بعد از زایمان می‌شود، که ساختاری از مدل اکسی‌توسین است.[۵۶]
کاهش وزن
[ویرایش]به دلیل استفاده از شیر مادر برای نوزاد، در دوران بارداری چربی در بدن مادر انباشته می‌شود. شیردهی نوزاد —حداقل تا ۶ ماه— می‌تواند به مادران برای از دست دادن وزن کمک کند.[۵۷] با این حال، کاهش وزن در بین زنان شیرده بسیار تغییرپذیر است؛ نظارت بر رژیم غذایی و افزایش مقدار و شدت ورزش راه‌های قابل اطمینان‌تری برای از دست‌دادن وزن هستند.[۵۸] در بررسی سال ۲۰۰۷ AHRQ «تأثیر شیردهی در مادران در بازگشت به وزن قبل از حاملگی ناچیز بود و همچنین تأثیر آن در کاهش وزن پس از زایمان مشخص نبود.»[۲۰]
نازایی طبیعی پس از وضع حمل
[ویرایش]شیردهی ممکن باعث تأخیر در بازگشت به باروری برای برخی از زنان توسط تحریک تخمک‌گذاری شود. زن شیرده ممکن است در طول تمام دوران شیردهی تخمک‌گذاری نکند یا دوره‌های منظم داشته باشد. دوره‌ای که در آن تخمک گذاری موجود نیست، ممکن است برای هر خانم متفاوت باشد. آمنوره شیردهی با تأثیری بیش از ۹۸٪ در طول شش ماه اول بعد از بارداری همراه با تعقیب پرستاری‌های خاص به عنوان یک نوع ناقص جلوگیری از بارداری طبیعی استفاده می‌شده‌است.[۵۹] برای برخی از زنان تا دو ماه پس از زایمان، تخمک‌گذاری همراه با شیردهی به صورت کامل امکان‌پذیر است.
تأثیرات بلندمدت بهداشتی
[ویرایش]برخی از تأثیرات و فواید بلندمدت شیردهی برای زنان شیرده عبارتند از:
- خطر ابتلای کمتر به سرطان پستان، سرطان تخمدان[پ ۲۸] و سرطان آندومتر.[پ ۲۹][۱۶][۲۰][۶۰][۶۱]
- مطالعه‌ای در سال ۲۰۰۷ نشان داد که شیردهی برای حداقل ۲۴ ماه با کاهش ۲۳ درصدی از خطر بیماری عروق شریانی قلب همراه است.[۶۲]
- با این وجود در بررسی سال ۲۰۰۷ AHRQ «هیچ ارتباطی بین سابقه شیردهی و خطر ابتلا به پوکی استخوان یافت نشد».[۲۰] مادرانی که بیش از هشت ماه شیردهی کرده باشند از مزایای باز معدنی سازی استخوان‌ها بهره‌مند خواهند شد.[۶۳]
- شیردهی مادران دیابتی به انسولین کمتری نیاز دارد.[۶۴]
- کاهش خطر خون‌ریزی بعد از زایمان.[۵۶]
- براساس مطالعهٔ منتشر شدهٔ سال ۲۰۰۹ دانشگاه مالمو، خانمهایی که برای مدت زمان طولانی‌تری شیردهی کرده‌باشند در مقایسه با آن‌هایی که زمان کمتری یا هیچ شیردهی نکرده‌اند، در معرض خطر پایین‌تری برای ابتلا به روماتیسم مفصلی هستند.[۶۵]
تأیید سازمان‌های بهداشتی
[ویرایش]سازمان بهداشت جهانی
[ویرایش]بیشتر مادران می‌توانند و باید شیردهی کنند، همان‌طور که بیشتر نوزادان می‌توانند و باید با شیر مادر تغذیه شوند. شیر مادر فقط در شرایط استثنایی می‌تواند به عنوان شیری نامناسب برای نوزاد در نظر گرفته‌شود. برای شرایط بهداشتی کمی که در آن نوزاد نمی‌تواند یا نباید با شیر مادر تغذیه شود، انتخاب برای بهترین جایگزین شیر مادر می‌تواند شامل، استفاده شیر مادر از دایه‌ای سالم، از بانک شیر مادر یا از جایگزین شیرمادر و خوراندن آن توسط یک فنجان که یک روش امن‌تر نسبت به استفاده از بطری تغذیه و پستانک است—بستگی به شرایط فردی—باشد.[۱۵]
سازمان بهداشت جهانی شیردهی منحصربه‌فرد را برای حداقل شش ماه اول زندگی نوزاد پیشنهاد می‌کند. پس از آن «همراه با تغذیه با شیر مادر تا دو سال یا فراتر از آن، نوزادان باید با غذاهای مغذی و مکمل‌های مناسب و امن تغذیه شوند.»[۱۵]
آکادمی پزشکی اطفال آمریکا
[ویرایش]تحقیقات گسترده با استفاده از روش‌های اپیدمیولوژیک بهبودیافته و تکنیک‌های جدید آزمایشگاهی مزایای فراوان و گوناگون شیردهی را برای نوزادان، مادران، خانواده‌ها و جامعه را سندیت می‌دهد. برخی از این مزایا عبارتند از سلامت، تغذیه، دستگاه ایمنی، رشد و نمو، روانی، اجتماعی، اقتصادی و فواید زیست‌محیطی.[۱۶]
آکادمی پزشکی اطفال آمریکا یا AAP شیردهی منحصربه‌فرد را برای شش ماه اول زندگی توصیه می‌کند.[۱۶] علاوه بر آن، «شیردهی باید حداقل تا سال اول زندگی و فراتر از آن تا زمانی که از جانب هر دو طرف —مادر و کودک— خواسته می‌شود، ادامه داده شود.»[۱۶]
مشکلات شیردهی
[ویرایش]با اینکه شیردهی یکی از فعالیت‌های طبیعی انسان است، مشکلات در آن غیرمعمول نیستند. قراردادن نوزاد به پستان بلافاصله پس از تولد کمک شایانی برای جلوگیری بسیاری از مشکلات می‌کند. سیاست شیردهی آکادمی پزشکی اطفال آمریکا می‌گوید: «سنجش وزن، اندازه‌گیری، حمام کردن و پیشگیری چشم را تا پس از به پایان رساندن اولین شیردهی به تعویق بیندازید.»[۱۶] بسیاری از مشکلات شیردهی با روش‌های مناسب بیمارستان، ماماهای آموزش‌دیده، پزشکان و کارکنان بیمارستان و مشاورهای شیردهی می‌تواند حل شود.[۶۶] شرایطی از جمله عفونت با اچ‌آی‌وی و مسمومیت حاد از آلاینده‌های زیست‌محیطی و غیره وجود دارند که در آن شیردهی ممکن است برای نوزاد خطرناک باشد.[۴۸]
بنیاد پزشکی گزارش داده‌است که جراحی پستان، از جمله ایمپلنت پستان یا جراحی کاهش پستان، شانس یک زن برای داشتن شیر کافی برای شیردهی را کاهش می‌دهد.[۶۷] ممکن است به ندرت مادرانی به دلیل کمبود پرولاکتین قادر به شیردهی نباشند. این عارضه می‌تواند توسط سندرم شیهان، یک نتیجه غیرمعمول از افت ناگهانی فشار خون در هنگام زایمان به علت خون‌ریزی شدید، ایجاد شود. در کشورهای توسعه‌یافته، بسیاری از مادران شاغل به دلیل فشار کار فرزندان خود را شیردهی نمی‌کنند. به عنوان مثال، مادر ممکن است نیاز به برنامه‌ریزی برای شیردهی داشته‌باشد ویک جای پاک، آرام و خصوصی را در محل کار برای پمپاژ پیدا کند. این مزاحمت‌ها باعث دست برداشتن مادرها از شیردهی نوزاد و استفاده از غذاهای جانشین به جای آن می‌شود.
سرایت عفونتها
[ویرایش]نوزادان در روزهای اول تولد نیاز مبرم به تغذیهٔ شیر از آغوش مادران دارند زیرا از این طریق میکروبهای غیر بیماری‌زای بدن مادر به سطح پوست و مخاط دستگاه گوارش و تنفسی منتقل می‌شوند و بدن شیرخوار را در مقابل میکروبهای بیماری‌زای محیط مقاوم می‌کنند. اگر مادر به یک بیماری مبتلا باشد، مواد مقاومت‌زا در بدن او تولید پادتن می‌کنند و این پادتن‌ها از طریق شیر به بدن شیرخوار منتقل می‌شود؛ بنابراین در آغوش گرفتن و تغذیه نوزاد با شیر مادر در ساعت اول عمر نقش بسیار بزرگی را در افزایش قدرت دفاعی و پیشگیری از بسیاری بیماری‌های عفونی در بدن کودک ایفا می‌کند.[۶۸]
سرایت اچ‌آی‌وی
[ویرایش]از آنجا که شیردهی می‌تواند باعث انتقال اچ‌آی‌وی از مادر به کودک شود، برنامه ایدز سازمان ملل توصیه می‌کند که از هرگونه شیردهی در این حالت پرهیز شود و در آن‌هنگام غذای جانشین قابل قبول‌تر، امکان‌پذیرتر، مناسب‌تر و امن‌تر است.[۶۹] برخی از ترکیبات شیر مادر می‌توانند از عفونت محافظت کنند. سطوح بالای برخی از اسیدهای چرب غیراشباع در شیر مادر (از جمله اسیدهای آیکاسودیانویک، اراکودانیک و اسید گاما-لینولنیک) با کاهش خطر عفونتها —زمانی که کودک توسط مادران حاوی اچ‌آی‌وی مثبت شیردهی شود— ارتباط بالایی دارد. اسیدهای اراکودانیک و گاما-لینولنیک نیز ممکن است کاهش ویروس اچ‌آی‌وی در شیر مادر را به همراه داشته باشند.[۷۰] به همین دلیل، میزان مرگ و میر نوزادان در کشورهای توسعه‌نیافته زمانی که آن‌ها توسط مادران حاوی اچ‌آی‌وی مثبت شیردهی شوند تا اینکه از جانشین شیر استفاده شوند کمتر است.
با این حال، تفاوت در میزان مرگ و میر نوزادان در مناطقی با میزان اطلاعات بهتر گزارش نشده‌است.[۷۱] درمان جلوگیری‌کننده نوزادان با لامیوودین (۳TC) می‌تواند توسط شیردهی کمک به کاهش انتقال اچ‌آی‌وی از مادر به کودک کند.[۷۲] اگر جانشین شیر رایگان یا کمکی به مادران مبتلا به اچ‌آی‌وی داده شود، توصیه‌هایی برای به حداقل رسانیدن شرایط نامناسب همانند افشای وضعیت مادر حاوی اچ‌آی‌وی، شده‌است.[۷۳]
افتادگی پستان
[ویرایش]افتادگی پستان که به آن پتوز پستان نیز می‌گویند یکی از دلایل فرو-افتادگی، فرورفتگی و تنزل پستان‌ها در زنان است که ناشی از سستی حلقه‌های سطحی، رباط عضلانی کوپر و پوست است.[۷۴] در باورهای غلط اینطور جاافتاده‌است که شیردهی باعث افتادگی و سستی پستان می‌شود و برخی مجله‌ها و نشریه‌های تجاری و غیرتخصصی پزشکی ممکن است در این خصوص مقالات متعددی چاپ کرده‌باشند، اما تاکنون مدرک مستدلی که مورد توافق جامعهٔ تخصصی پزشکی بوده و از این موضوع به عنوان علت افتادگی پستان‌ها نام برده باشند، منتشر نشده‌است.[۷۵]
برخی زنان دارای پتوز پستان تلاش برای انجام جراحی پلاستیکی را دارند که از راه‌های آن می‌توان به عمل ماستوپکسی یا بالا کشیدن پستان، درون‌کاشت پستان (ایمپلنت پستان) و در مواردی هردوی آن‌ها اشاره کرد. اگرچه در پژوهشی در بین ۱۳۲ انجام دهندهٔ عمل جراحی ماستوپکسی که سؤال‌هایی حضوری و تلفنی از آن‌ها پرسیده شده بود، نتیجهٔ نهایی اینطور گزارش شد: «در بین کسانی که بعد از شیردهی ماستوپکسی انجام داده بودند، از دست دادن وزن در طول حاملگی، تمرین‌های بالاتنه و ورزش و تحرک بعد از حاملگی که از عوامل اصلی زدودن افتادگی پستان هستند، یافت نشده بود.»[۷۶]
| موضوعات اصلی | |
|---|---|
| ورم‌ها و التهاب‌ها | |
| بیماری‌های نوک پستان | |
| دیگر موارد | |
افزایش وزن نوزادان
[ویرایش]نوزادانی که با شیر مادر تغذیه شده‌اند، به‌طور کلی با توجه به رهنمودهای زیر وزن به دست می‌آوردند:
- ۰–۴ ماه: ۶ اونس در هفته†[معادل به گرم ۱]
- ۴–۶ ماه: ۴–۵ اونس در هفته[معادل به گرم ۲]
- ۶–۱۲ ماه: ۲–۴ اونس در هفته[معادل به گرم ۳]
- †برای برخی از کودکان به دست آوردن ۴–۵ اونس در هر هفته قابل قبول است. این متوسط از کمترین وزن گرفته شده، نه وزن هنگام تولد.
نوزادهایی که با شیر مادر تغذیه شده‌اند، به‌طور متوسط وزن‌شان در ۵–۶ ماه اول زندگی دو برابر می‌شود. یک نوزاد معمولی که با شیر مادر تغذیه شده‌است، در یک سال اول عمرش در حدود دو و نیم برابر وزن زمان تولدش را دارد. همچنین در یک سال نوزادان تغذیه شده با شیر مادر لاغرتر از نوزادانی که به غیر از شیر مادر تغذیه شده‌اند، می‌باشند.[۷۷] تفاوت در وزن و رشد بین نوزادهایی که از شیر مادر تغذیه شده‌اند و آن‌هایی که نشده‌اند در دو سال دیگر مشهود نیست.[۷۸]
| معادل به گرم |
|---|
روش‌ها و رعایت‌ها
[ویرایش]کتاب‌ها و فیلم‌های متعددی برای توصیه‌های شیردهی مادران موجود هستند. مشاورهای شیردهی در بیمارستانها یا به‌طور خصوصی، و سازمان‌های داوطلب از مادران شیرده مانند مجمع بین‌المللی لالش («لالش» به اسپانیایی به معنی «شیر») هستند، که ارائه مشاوره و پشتیبانی می‌کنند.
اوایل شیردهی
[ویرایش]در نیم ساعت پس از تولد، رفلکس مکیدن کودک شیرخوار در قوی‌ترین حالت ممکن است، و نوزاد بیشتر آگاه‌است، پس این بهترین زمان برای شروع شیردهی است.[۷۹] شیردهی زودتر با مشکلات تغذیه‌ای شبانهٔ کمتری در ارتباط است.[۸۰]
زمان و مکان برای شیردهی
[ویرایش]
تغذیه با شیر مادر برای حداقل هر دو تا سه ساعت کمک برای حفظ تولید شیر می‌کند. برای اکثر زنان، هشت بار شیردهی یا پمپاژ در هر ۲۴ ساعت تولید شیر آن‌ها را بالا نگه می‌دارد.[۱۶][۸۱] نوزادان تازه زاده شده ممکن است بیشتر از این نیاز به شیردهی داشته باشند: ۱۰ تا ۱۲ بار شیردهی در هر ساعت ۲۴ حد معمول آن است و برخی ممکن است حتی روزی ۱۸ بار تقاضای شیر کنند.[۸۲] تغذیه کودک «با درخواست» (که گاهی به عنوان «با نشانه» نامیده می‌شود)، به معنی زمانی است که نشانه‌هایی از گرسنگی در کودک پدیدار می‌شود؛ این‌چنین شیردهی به جای شیردهی با استناد بر ساعت، کمک به برقرار کردن تولید شیر و رفع نیازهای کودک در زمان معین می‌کند. با این حال، فهمیدن این موضوع که آیا کودک واقعاً گرسنه‌است بسیار مهم است، زیرا شیردهی بیش‌ازحد ممکن است باعث شود که کودک مقدار بالا و نامتناسبی از آغوز و مقدار کمتری از دیگر محتوای شیر دریافت کند.[۸۳]
«مادرهای باتجربه شیرده یاد می‌گیرند که الگوهای خوردن و نیاز نوزادان متفاوت است. نیازهای مکش برخی از نوزادان در درجه اول شیردهی دیده می‌شود، دیگر نوزادان ممکن است به مکیدن‌های بیشتری از پستان بعد از تغذیه نیاز داشته‌باشند، حتی اگر آن‌ها واقعاً گرسنه نباشند. نوزادان در هنگام تنهایی، وحشت‌زدگی یا درد نیز نیاز به پرستاری دارند.»[۸۴]
«آرامش و رفع احتیاجات در مکیدن پستان از سوی نوزادان، ساختار اصلی طبیعت است. پستانک‌ها جایگزینی برای زمانی که مادر حاضر نیست، می‌باشند. دلایل دیگر برای دادن پستانک به نوزاد شامل توسعه دهان و صورت، مدت طولانی آمنوره شیردهی،[پ ۳۰] سردرگمی نوک‌پستان[پ ۳۱] و تحریک از یک منبع شیر کافی برای اطمینان از میزان بالاتری از شیردهی موفق، می‌باشند.»[۸۴]
قوانین حاضر در اکثر ایالت‌های آمریکا به مادران اجازه می‌دهد که در هر نقطه که مجاز هستند شیردهی کنند. در بیمارستانها، مراقبت-داخلی[پ ۳۲] به یک نوزاد اجازه می‌دهد که همراه با مادرش باشد و بنابراین شیردهی را بهبود و تسریع می‌بخشد. برخی موسسه‌های تجاری اتاق‌های شیردهی مادران را در سطح شهر فراهم کرده‌اند، هرچند طبق قوانین ایالات متحده، مادران مجازند در هر نقطه ممکن بدون رفتن به منطقه‌ای خاص اطفال خود را شیردهی کنند. اتاق‌های مخصوص شیردهی معمولاً توسط زنانی که از کودکان خود دور هستند و شیر تهیه می‌کنند، استفاده و مرجع قرارداده می‌شود.
قرارگیری، تغذیه و موقعیت
[ویرایش]اصول و موقعیت قرارگیری درست در هنگام شیردهی می‌تواند مانع درد نوک پستان شده و به نوزاد اجازه به‌دست آوردن شیر کافی را کنند.[۸۵] «بازتاب گونه» یا «روتینگ رفلکس» تمایل طبیعی نوزاد است که او را به سمت سینه با دهان باز گرایش می‌دهد؛ مادران گاهی اوقات از این حالت با به آرامی نوازش کردن گونه یا لب نوزاد با نوک پستان به منظور القاء کودک به حرکت به سوی وضعیت مناسب شیردهی، سپس با به سرعت حرکت دادن نوزاد بر روی سینه در حالی که دهان نوزاد کاملاً باز است، بهره می‌برند.[۸۶] به منظور جلوگیری از درد نوک پستان و اجازه نوزاد برای گرفتن شیر به اندازه کافی، بخش بزرگی از پستان و هاله باید به دهان کودک وارد شود.[۸۵][۸۷] برای کمک به کودک برای خوب محکم نگاه‌داشتن، لب بالایی کودک را با نوک پستان خارانده و صبر کرد تا دهان کودک گسترده باز شود، سپس نوزاد را به سمت نوک پستان به سرعت حرکت داده به‌طوری‌که دهان کودک نوک پستان و هاله را دربرگیرد. نوک پستان باید در پشت گلوی کودک همراه با زبان کودک که به صورت صاف در دهان خوابیده‌است، باشد. پستان‌هایی با نوک‌پستان درونی می‌توانند ماساژ داده شوند چنانچه کودک چیز بیشتری برای گرفتن داشته‌باشد. از حالتی که در مقابل کودک حرکت می‌شود نیز باید خودداری شود زیرا این حالت می‌تواند باعث یک تعلق ضعیف شود.
درد در نوک پستان یا سینه به دلیل استفاده از روش‌های نادرست شیردهی است. عدم قرارگیری مناسب یکی از دلایل اصلی برای تغذیهٔ بی‌اثر است و می‌تواند منجر به نگرانی‌هایی دربارهٔ وضعیت سلامتی نوزاد شود. مطالعه‌ای در سال ۲۰۰۶ نشان می‌داد که آموزش ناکافی پدر و مادر، روش‌های شیردهی نادرست، یا هر دو با نرخ بالاتر از امکان قابل پیشگیری پذیرش بیمارستانی در نوزادان همراه بودند.[۸۸]
کودک ممکن است از نوک پستان پس از چند دقیقه یا پس از یک دوره طولانی‌تری فاصله بگیرد. تغذیه عادی در پستان می‌تواند با چند مکیدن (در نوزادان)، از ۱۰ الی ۲۰ دقیقه یا حتی بیشتر (با درخواست) خاتمه بیابد. گاهی‌اوقات، پس از به پایان رساندن یک پستان، مادر می‌تواند پستان دیگر را ارائه کند.
با اینکه بسیاری از زنان فرزند خود را در موقعیت گهواره‌ای شیر می‌دهند، راه‌های بسیاری برای نگه‌داشتن نوزاد در هنگام تغذیه وجود دارد که به آسایش مادر و کودک و ترجیح تغذیه کودک بستگی دارد. برخی از کودکان یک پستان را نسبت به دیگری ترجیح می‌دهند، اما مادر باید هر دو سینه را در هر بار شیردهی به نوزاد ارائه کند.
در هنگام شیردهی دوتایی، مادر قادر به حرکت کودک از یک سینه به دیگری نیست و آسودگی می‌تواند به معضلی برای مادر تبدیل شود. به این خاطر که شیردهی دوگانه باعث فشار بیشتری به شانه‌های می‌شود، مخصوصاً وقتی که نوزادان رشد می‌کنند، به مادران بسیاری دارای دوقلوها پیشنهاد استفاده از بالشهای حمایت‌کننده می‌شود.
شیردهی منحصربه‌فرد
[ویرایش]
شیردهی منحصربه‌فرد به عملی اطلاق می‌شود که مادر فرزند خود را بدون هیچ غذای اضافی دیگری همانند آب، آب‌میوه، شیر غیرانسانی و غذاهای اضافی، شیر دهی کند. البته در این موارد استثناهایی همچون ویتامین‌ها، مواد معدنی و داروها (با تجویز پزشک) وجود دارند.[۱۶] رهنمودهای ملی و بین‌المللی توصیه می‌کنند که همه نوزادان منحصراً برای شش ماه اول زندگی شیردهی شوند. شیردهی می‌تواند برای دو سال یا بیشتر همراه با غذاهای جانبی بعد از ماه ششم ادامه یابد. شیردهی انحصاری به‌طور چشمگیری مرگ و میر نوزادان در کشورهای در حال توسعه را با کاهش اسهال و بیماری‌های عفونی کاهش می‌دهد. همچنین نشان داده شده که شیردهی باعث کاهش انتقال اچ‌آی‌وی از مادر به فرزند، نسبت به تغذیه مخلوط می‌شود.[۹۰][۹۱][۹۲][۹۳]
شیردهی منحصربه‌فرد نوزادان شامل تغذیه بین ۶ تا ۱۴ بار در یک روز می‌باشد. نوزادان تازه‌متولد شده بین ۳۰ تا ۹۰ میلی‌لیتر در هر بار تغذیه، شیر می‌خورند. پس از سن چهار هفتگی، نوزادان در در هر تغذیه حدود ۱۲۰ میلی‌لیتر مصرف می‌کنند. هر کودک متفاوت است، اما با رشد بیشتر، این مقدار نیز افزایش خواهد یافت. مهم است که نشانه‌های گرسنگی یک کودک شناخته شود. اینطور فرض می‌شود که کودک می‌داند چقدر شیر نیاز دارد و به همین دلیل توصیه می‌شود که کودک باید مقدار، زمان تکرار و طول هر یک دفعات شیردهی را خودش بخواهد. عرضه شیر از پستان با این تعداد، طول و میزان این دوره‌های تغذیوی مشخص می‌شود. وزن هنگام تولد نوزاد ممکن است عادت‌های غذایی‌اش را تحت تأثیر قرار دهد و مادران ممکن است از آنچه آن‌ها این شرایط را می‌بینند نیز تحت تأثیر قرار بگیرند. برای مثال، کودکی در سن حاملگی کم به دنیا آمده‌است و مادر برای این باور است که فرزندش نیاز به تغذیه بیشتری دارد؛ آن‌ها باید توسط درخواست نوزاد و نه درخواست خود برای شیردهی اقدام کنند.
اندازه‌گیری اینکه یک نوزاد به چه مقدار تغذیه نیاز دارد سخت خواهد بود اما کودکان به‌طور معمول نیازهای غذایی خود را رفع می‌کنند.[۹۴] نوزادانی که نمی‌توانند به اندازه کافی تغذیه کنند، ممکن است علائم اختلال رشد را بروز بدهند. در صورت لزوم، می‌توان به منظور برآورد میزان تغذیه، از پوشک (قنداق) خیس نوزاد این مسئله را دریافت: ۸ لباس خیس یا ۵–۶ مرطوب یکبار مصرف و ۲–۵ لباس کثیف در هر ۲۴ ساعت نشان دهندهٔ میزان قابل قبولی از شیر کافی برای نوزادان بزرگتر از ۵–۶ روز است. پس از ۲–۳ ماه، مقدار اندازه‌گیری مدفوع دقت کمتری را نشان می‌دهد تا آنجا که برخی از نوزادان عادی ممکن است تا ۱۰ روز بین هر مدفوع وقفه داشته باشند. نوزادان همچنین می‌توانند قبل و بعد از تغذیه وزن شوند.
تولید شیر مادر
[ویرایش]مواقعی که شیردهی مستقیم ممکن نیست، مادر می‌توانند با تولید شیر[پ ۳۳] (به اختصار EBM) خود آن را برای کودک ذخیره کند. با ماساژ دستی یا استفاده از پمپ پستان، یک زن می‌تواند شیر خود را تهیه و آن را در کیسه‌های یخچال، یک سیستم پرستاری مکمل یا یک بطری برای استفاده سریع، ذخیره‌سازی کند. شیر مادر می‌تواند در دمای اتاق تا شش ساعت نگه‌داشته شود، یخچال‌شده آن تا هشت روز و یخ‌زده آن از چهار تا شش ماه قابل مصرف خواهد بود. تحقیقات نشان می‌دهد که فعالیت آنتی‌اکسیدانی در شیر در طول زمان کاهش می‌یابد اما هنوز هم برای جانشینی برای شیر جانشین نوزاد، در سطح بالاتری قرار می‌گیرد.[۹۵]
شیر مادر تولید شده می‌تواند برای اوقاتی که مادر و فرزند دور هستند نگه‌داشته شود. در صورتی که یک نوزاد مریض قادر به خوردن نیست، شیر مادر می‌تواند از طریق یک لوله تغذیه معده‌ای خورانده شود.
تولید شیر همچنین می‌تواند برای مواقعی که مادر با شیردهی از طریق پستان مشکل دارد، مورد استفاده قرار گیرد، همانند وقتی که نوزاد باعث خراش و کبودی پستان می‌شود. اگر نوزادی بزرگتر، نوک پستان را گاز می‌گیرد، واکنش مادر مسلماً پرش و فریاد درد است که معمولاً به اندازه کافی برای تضعیف کودک از گاز گرفتن دوباره کافی است.
«تولید منحصری»[پ ۳۴] یا «پمپاژ منحصری»[پ ۳۵][پ ۳۶] واژه‌هایی هستند که برای مادرانی که فرزندان خود را از طریق تولید شیر منحصراً شیردهی می‌کنند و نه از طریق شیردهی رایج، به کار می‌روند. این‌کار می‌تواند به دلیل اینکه نوزاد قادر به نگاه‌داشتن سینه نیست، به وجود آید. با عادات خوب پمپاژ، به خصوص در ۱۲ هفته اول زمانی که تولید شیر در حال شروع است، تولید شیر برای تغذیه نوزاد تا زمانی که مادر می‌خواهد ممکن است.[۹۶]
به‌طور کلی توصیه می‌شود که استفاده از بطری شیر تولید شده برای شیردهی کودک را تا زمانی که کودک ۴–۶ هفته سن دارد و در مکیدن به‌طور مستقیم از پستان خوب است، به تأخیر بیندازید.[۹۷] به دلیل آنکه مکیدن از بطری تلاش کمتری می‌خواهد، کودکان تمایل خود را از مکیدن پستان از دست خواهند داد. به این حالت توقف شیردهی[پ ۳۷] یا سردرگمی نوک پستان[پ ۳۸] می‌گویند. برای جلوگیری از این حالت، قبل از سنین ۴–۶ هفته شیر تولید شده به نوزاد داده نشود و در صورت داده شدن، توصیه می‌شود که شیر مادر به وسیله‌های دیگر مانند قاشق تغذیه یا فنجان به نوزاد خورانده شود. همچنین، EBM باید توسط کسی به غیر از مادر شیرده (یا دایه) به کودک داده شود تا کودک بتواند به راحتی با تغذیه از طریق شیرمادر به‌طور مستقیم توسط مادر یا دایه استفاده کند و همچنین بتواند به واسطه تغذیه توسط بطری همراه با دیگر افراد عادت کند.
برخی از زنان شیر تولیدشده خویش را به دیگران چه به‌طور مستقیم یا از طریق یک بانک شیر اهدا می‌کنند. اگرچه به‌طور تاریخی، استفاده از پرستاران معمول بوده‌است، اما بعضی از زنان دوست ندارند کودک خود را با شیر زن دیگری تغذیه کنند؛ دیگران از اینکه فرزندشان می‌تواند از مزایای شیرمادر بهره‌مند شود قدردانی می‌کنند. تغذیه با شیر تولید شده —یا از طریق اهدا کنندگان یا مادر خود کودک— به یکی از روش‌های انتخابی تغذیه برای نوزادان زودرس می‌باشد.[۹۸] انتقال برخی بیماری‌های ویروسی از طریق شیردهی می‌توانند با تولید شیر مادر و در معرض قراردادن آن به پاستوریزه‌سازی، جلوگیری شوند.[۹۹]
نگهداری شیر مادر تولید شده
[ویرایش]
شیر مادر تولید شده می‌تواند برای استفاده بعدی ذخیره شود که پیشنهاد می‌شود در ظرف‌های نگهداری‌کننده سخت و عایق هوا نگهداری شود.[۱۰۰] مدت‌زمانی که شیر به‌طور امن می‌تواند برای هر بار استفاده نوزاد نگهداری و برای موارد بعدی استفاده شود در جدول زیر آمده‌است.[۱۰۱]
| محل نگهداری | دما | بیشترین زمان نگهداری | |
|---|---|---|---|
| در یک اتاق | ۲۵°C | ۷۷°F | شش تا هشت ساعت |
| کیسه‌های حرارتی عایق شده با یخ‌های فشرده‌شده | تا ۲۴ ساعت | ||
| در یخچال | ۴°C | ۳۹°F | تا ۵ روز |
| در فریز داخل یک یخچال | -۱۵°C | ۵°F | دو هفته |
| یخچال و فریزر ترکیب‌شده با درب‌های مجزا | -۱۸°C | ۰°F | ۳ تا ۶ ماه |
| فریزرهای تمام یخ و قوی | -۲۰°C | -۴°F | ۶ ماه تا یک‌سال |
تغذیه مخلوط
[ویرایش]تغذیه مخلوط[پ ۳۹] به معنی تغذیه کودک با شیرمادر به‌علاوه شیر خشک و غذاهای جانشین و حتی آب، با توجه به سن، می‌باشد. نوزادان در هنگام تغذیه با پستانک‌های مصنوعی تفاوت بیشتری نسبت به تغذیه با پستان نشان می‌دهند. در پستان، زبان نوزاد به جای مکیدن شیر آن را لمس و شیر را خارج می‌کند. با پستانک مصنوعی، نوزاد تا زمانی که شیر می‌آید خواهد خورد زیاد مکیدن بسیار روان و ساده‌است، در نتیجه امکان پرخوری وجود دارد. از آنجا که جریان ثابت است، و نوزاد قصد پایان دادن را ندارد، مخلوط کردن شیردهی و تغذیه با شیشه شیر (یا استفاده از پستانک) قبل از این که نوزاد به تغذیه از مادرش عادت کرده باشد، می‌تواند نتیجه‌ای داشته باشد که نوزاد بطری را بیشتر به پستان ترجیح دهد. برخی از مادران تغذیه را با استفاده از یک سرنگ یا پیمانه کوچک انعطاف‌پذیر به منظور کاهش خطر از اولویت نوک پستان مصنوعی، انجام می‌دهند. هنگام استفاده از بطری، مهم است که به پذیرش کودک برای استفاده از کمترین جریان (و فقط به دلیل آنکه نوزاد بزرگتر می‌شود از جریان سریع‌تری استفاده نشود) و تغذیه با یک حالت آهسته، توجه شود. کودک باید تقریباً عمودی قرار بگیرد و بطری باید فقط کمی فشرده شود تا مقداری شیر به نوزاد برسد. شیردهی از طریق بطری باید همان‌قدر طول بکشد که شیردهی از طریق پستان طول می‌کشد. شیردهی سریع‌تر به راحتی منجر به شیردهی اضافی و پرخوری می‌شود.
شیردهی دوتایی
[ویرایش]
تغذیه دو فرزند به صورت همان زمان را شیردهی دوتایی[پ ۴۰] می‌نامند، شایع‌ترین علت برای شیردهی دوتایی تولد دوقلوها است، اگرچه خانمهایی که دارای فرزندهایی با فاصله زاده شدن نزدیک دارند، می‌توانند و باید به ادامه شیردهی از جوان‌ترها همراه با کوچک‌ترها بپردازند. از آنجا که عادت‌های تغذیه و اشتهایی هر نوزاد ممکن است یک چیز نباشد، این می‌تواند به معنای تغذیه هر یک از آن‌ها با توجه به نیازهای فردی‌اش باشد و همچنین می‌تواند شامل شیردهی آن‌ها با یکدیگر —هر کدام یک پستان— شود. دوقلوها می‌توانند هم‌زمان از دو سینه مادر شیر بخورند، این روش در تداوم شیردهی و افزایش میزان شیر مادر مؤثر است. هر کدام از دوقلوها به یک سینه و هربار از یک سینه مادر در عین حال که هر دو سر روی سینه مادر و تنه آن‌ها زیر بغل مادر است می‌توانند شیر بخورند.[۱۰۲]
در موارد سه‌قلو یا بیشتر، شیردهی به عنوان چالشی برای مادر برای سازماندهی شیردهی تمام نوزادان است. در حالی که سینه می‌تواند به تقاضاها پاسخ داده و تولید مقدار زیادی از شیر را کند، استفاده از اختیاراتی برای زنان رایج است. با این حال، برخی از مادران توانسته‌اند با موفقیت شیردهی سه‌قلو را انجام‌دهند.[۱۰۳][۱۰۴][۱۰۵] برای جلوگیری از خسته شدن هنگام شیردهی دوتایی، می‌توان از چند حوله بزرگ یا بالشهای مخصوص شیردهی برای کمک به قرارگرفتن و ثابت ماندن نوزادها در وضعیت مناسب، استفاده کرد.[۱۰۶]
شیردهی دوتایی همچنین ممکن است هنگامی که یک زنی با نوزاد شیرده، زایمان جدیدی کند رخ دهد. در مراحل آخر حاملگی شیر به آغوز تغییر خواهد کرد، و برخی از شیرخواره‌های بزرگتر حتی با وجود این تغییر ممکن است ادامه به شیر خوردن کنند، در حالی که دیگران ممکن است شیر خوردن را به دلیل تغییر در طعم یا کاهش عرضه ترک‌کنند. تغذیه کودک در حالت بارداری به دلیل اینکه مادر برای هر دو کودک (جنین در رحم و نوزاد زاده‌شده) مواد غذایی فراهم می‌کند، به عنوان نوعی از شیردهی دوتایی محسوب می‌شود.[۱۰۷]
طول مدت شیردهی
[ویرایش]در ایالات متحده آمریکا، مطالعه‌ای منتشر شده توسط مرکز کنترل و پیشگیری بیماری نشان داد که ۷۵ درصد از مادران شیردهی می‌کنند. با این حال، در ۶ ماه، این میزان به ۴۳٪ کاهش می‌یابد و فقط ۲۲٪ بعد از یک سال بود. میزان شیردهی در سراسر کشور متفاوت است، این میزان از نزدیک به ۹۰ درصد شیردهی در یوتا تا ۵۲٫۵ درصد در می‌سی‌سی‌پی گزارش می‌دهد. قانون مراقبت سلامتی اکنون کارفرمایان را موظف به ارائه فضا و مکان لازم —نه یک توالت— برای مادران کرده‌است، تا بتوانند شیر تهیه کنند.[۱۰۸]
شیردهی پایدار
[ویرایش]استراتژی جهانی برای تغذیه نوزادها و کودکان خرد (به اختصار IYCF) شیردهی منحصربه‌فرد را برای مدت ۶ ماه و تداوم تغذیه با شیر مادر با مواد غذایی مناسب مکمل به مدت ۲ سال و فراتر از آن را ضروری می‌داند. مجمع بهداشت جهانی (به اختصار WHA) یک استراتژی جهانی را در قطعنامه WHA55.25 در مه ۲۰۰۲ اتخاذ کرده‌است.[۱۰۹]
شیردهی مشترک
[ویرایش]شیردهی یک کودک توسط چند زن به صورت مشترک در سراسر جهان و هنوز هم در کشورهای در حال توسعه مانند کشورهای آفریقا یک چیز شایع است. شیردهی مشترک[پ ۴۱] یک عامل خطر برای عفونت اچ‌آی‌وی در نوزادان است.[۱۱۰] زنی که برای شیردهی به نوزاد دیگری استخدام شده‌است، به عنوان دایه شناخته می‌شود. دین اسلام بین رابطه ایجاد شده این زن و نوزادان شیرده وی قانونی وضع کرده‌است که طبق آن بین نوزادان، هنگامی که بزرگ شوند، خواهر و برادر شیری (از یک دایه شیر خورده‌اند) به عنوان خواهر و برادر خونی در نظر گرفته می‌شوند و نمی‌توانند طبق قوانین محرم با یکدیگر ازدواج کنند. شیردهی مشترک می‌تواند واکنش‌های منفی قوی را در مناطق انگلاسفیر ایجاد کند؛[۱۱۱] یکی از طرفداران فعال حقوق زنان جنیفر بامگاردنر در مورد تجربه‌های خود در مورد این موضوع در نیویورک نوشته بود.[۱۱۲]
از شیر گرفتن
[ویرایش]از شیر گرفتن[پ ۴۲] روند معرفی مواد غذایی دیگر به نوزاد و کاهش عرضه شیر مادر است. نوزاد زمانی کاملاً از شیر گرفته می‌شود که دیگر هیچ شیری از مادر تقاضا نکند و نخورد. در اغلب پستانداران، تولید آنزیم لاکتاز در پایان از شیر گرفتن متوقف می‌شود، و تبدیل به ناسازگاری با لاکتوز می‌شود.[۱۱۳] انسان‌ها اغلب دارای نوعی دگرگونی با فرکانسی که درجه اول به زمینه‌های قومی بستگی دارد، می‌باشند که تولید لاکتاز را در طول زندگی اجازه می‌دهد و به همین ترتیب می‌توانند فراتر از دوران کودکی شیر - معمولاً شیر گاو یا شیر بز - بنوشند. در انسان، عوامل روانی شامل در روند از شیر گرفتن برای هر دوی مادر و نوزاد بسیار مهم است و به عنوان مسائل مربوط به نزدیکی و جدایی بسیار برجسته در این مرحله از زندگی یاد می‌شوند.[۱۱۴]
در گذشته در برخی از کشورها به منظور کاهش تراکم خون پستان در بسیاری از زنان در طول روند از شیر گفتن، از داروی بروموکریپتین استفاده می‌گردید. در حال حاضر این‌کار به دلیل عوارض جانبی فراوان آن، ارائه مزیت بسیار کمی بر مدیریت غیر پزشکی و احتمال عوارض جانبی جدی فقط در موارد خاص انجام می‌شود.[۱۱۵] دیگر داروها مانند کابرگولین، لیژوراید یا قرص‌های کنترل تولد ممکن است گاهی اوقات به عنوان موانع دوره شیرواری استفاده شوند.
زمان از شیر گرفتن در کشورهای مختلف، متفاوت است. انجمن متخصصین پزشکی اطفال آمریکا شیردهی تا یک‌سال را ضروری می‌دانند و سازمان بهداشت جهانی تداوم شیردهی تا پایان دو سالگی کودک را به شدت توصیه می‌کند. آخرین اطلاعات و توصیه‌ها سنین ۲ تا ۴ سالگی را پیشنهاد می‌کنند. با این حال تصمیم در مورد از شیر گرفتن بستگی به شرایط جسمی-روانی مادر و کودک و ویژگی‌های خانواده دارد.[۱۱۶]
تاریخچه شیردهی
[ویرایش]
برای صدها هزار سال، انسان‌ها همانند همهٔ پستانداران دیگر، به نوزادان خود شیر می‌دهند. پیش از قرن بیستم، افزودن جایگزین برای شیر مادر نادر بود. تلاش‌هایی در قرن ۱۵اُم در اروپا برای استفاده از شیر گاو یا بز مثبت نبود. در قرن ۱۸اُم، آرد یا غلات مخلوط با براث به عنوان جایگزین برای شیر مادر معرفی شدند، اما این هم نتیجه مطلوبی را در پی نداشت. شیر خشک تجاری صحیح، در اواسط قرن ۱۹ در بازار عرضه شد اما تا پس از جنگ جهانی دوم از آن‌ها استفاده‌ای وسیع نشد. همان‌طور که کیفیت‌های برتر از شیر مادر در مطبوعات پزشکی بیشتر نمایان شد، به همان‌قدر تغذیه با شیر مادر افزایش یافت و کشورهای مختلف اقدام‌های لازم برای قانونی کردن حمایت از حقوق کودکان و مادران را افزایش دادند.
در مصر، یونان و امپراتوری‌های روم زنان عموماً فقط فرزند خودشان را شیردهی می‌کردند. اگرچه شیردهی بعدها به عنوان چیزی عادی برای خانواده سلطنتی تلقی می‌گردید و دایه‌ها گاهی برای شیردهی اطفال سلطنتی استخدام می‌گردیدند. این البته در طول سال‌ها، مخصوصاً هنگامی که زنان نام‌دار از اروپای شرقی شروع به استخدام دایه‌ها کردند ادامه داده‌شد.[۱۱۷]
مطابق با برخی از ادبیات‌های برهمنی، شیردهی در سده دوم در هند پس از روز پنجم تا هنگامی که آغوز دور انداخته شود و شیر مادر واقعی جاری شود، اجرا می‌گردید.
در ژاپن زنان به صورت سنتی در در خانه زایمان می‌کردند و با کمک ماساژ پستان، فرزندان خود را شیر می‌دادند. از شیر گرفتن نیز دیر انجام می‌گردید و در مواردی نادر شیردهی حتی تا شروع نوجوانی دوام می‌داشت. بعد از جنگ جهانی دوم، علم طب اروپایی وارد ژاپن شد و زنان شروع به زایمان در بیمارستانها کردند که بعد از آن به صورت معمول نوزاد به شیرخوارگاه سپرده می‌شد و شیر خشک می‌خورد. در سال ۱۹۷۴ تبلیغات دولت در مورد مزایای شیردهی باعث شد که توجه مردم به آن دوباره جلب شده و به مزایای آن پی‌ببرند. ژاپن توانست به عنوان اولین کشور توسعه یافته‌ای باشد که بتواند طرح بیمارستان دوستانه نوزاد را اجرا و تا سال ۲۰۰۶ بیش از ۲۴ سامانه از آن را داشته‌باشد.[۱۱۸]
دیدگاه اجتماعی به شیردادن اجتماعی
[ویرایش]
نیاز یک کودک به شیردهی نمی‌تواند به صورت مطمئنانه شناسایی شود، پس قوانین مشروع و عمومی در مورد قانون پوشش لباس و در معرض دید قراردادن تن برهنه بیشتر برای همین نیاز اتخاذ شده‌اند.[۱۱۹] بیشتر قوانین در سراسر جهان، شیردهی در اجتماع را ممکن می‌کنند و شرکت‌ها را برای منع کردن آن در محل کار، منع می‌کنند، اما بعضی مردم ممکن است از دیدن یک مادر با سینه باز و در حال شیردهی خشنود نشوند.[۱۲۰] بعضی مادران شیرده ممکن است نسبت به شیردهی در اجتماع بی‌میلی نشان دهند.[۱۲۱]
مناطق مختلف و برخوردها
[ویرایش]شیردهی در اجتماع در کشورهای مختلف بسته به فرهنگ و نظام کشور واکنش‌های متفاوتی دارد. برخی کشورها که در آن‌ها برای شیردهی قوانینی وضع شده‌اند به ترتیب زیر می‌باشد.
کانادا
[ویرایش]در کانادا، منشور حقوق و آزادی کانادایی حمایت‌هایی تحت برابری جنسی می‌دهد. اگر چه سازمان حمایت از حقوق بشر کانادا به صراحت شیردهی را در فهرست قرار نداده‌است.[۱۲۲][۱۲۳]
چین
[ویرایش]در شانگهای، شیردادن در اجتماع شرم‌آور تلقی می‌شود. مبارزه‌هایی برای ساختن اتاق‌هایی برای نوزادان انجام گرفته بود.[۱۲۴][۱۲۵]
عربستان سعودی
[ویرایش]زنان در عربستان سعودی به راحتی حق شیردهی نوزادان خود را در عموم دارند حتی اگر زیر برقع یا حجاب باشند.[۱۲۶][۱۲۷]
بریتانیا
[ویرایش]شیردهی در اجتماع (رستوران‌ها، کافه‌ها، کتابخانه‌ها و غیره) تحت قانون ۱۹۷۵ تبعیض جنسی حمایت شده‌است. اگر کودک زیر سن ۶ ماه است، مادر دارای حمایت‌های بیشتری تحت لایحه الحاقی سال ۲۰۰۸ می‌باشد که حقوق بیشتری را برای مادران فراهم آورده‌است.
مطالعه‌ای از وزارت بهداشت بریتانیا نشان داد که ۸۴٪ (در حدود ۵ از ۶ نفر) از جمعیت بریتانیا شیردهی را در اجتماع در صورتی که با احتیاط انجام شود، عملی پسندیده می‌بینند، با این حال ۶۷٪ (۲ از ۳) مادران بریتانیایی در مورد افکار عمومی در مقابل شیردهی در اجتماع نگران هستد.[۱۲۸] در اسکاتلند برای مبارزه با این ترس‌ها، پارلمان اسکاتلند قانون حفاظت از آزادی زنان برای شیردهی عمومی را در سال ۲۰۰۵ تصویب کرد.[۱۲۹] این قانون اجازه می‌دهد تا کسی که از شیردهی در اماکن عمومی جلوگیری می‌کند بیش از ۲۵۰۰ یورو جریمه می‌شود.[۱۳۰]
ایالات متحده
[ویرایش]تخصیص لایحه‌ای در مجلس نمایندگان ایالات متحده آمریکا (HR 2490) با اصلاحیه‌ای به‌طور خاص با اجازه شیردهی عمومی[۱۳۱] همراه بود که به صورت قانون در ۲۹ سپتامبر ۱۹۹۹ به امضا رسید. این موضوع تصریح شده که هیچ‌کدام از سرمایه‌های دولت نباید زنان را در شیردهی فرزندان‌شان ممنوع در ساختمان‌های فدرال یا در اموال فدرال ممنوع کند. علاوه بر این، قانونی عمومی از ایالات متحده[۱۳۲] که در سال ۱۹۹۹ به تصویب رسیده بود، به‌طور خاص فراهم می‌کند که «در صورتی که زن و فرزندش مجاز به بودن در داخل یک ساختمان یا مکان دولتی هستند، او (مادر) مجاز هستند که فرزند خود را در هر نقطه ممکن شیردهی کند.» این قانون مربوط به تمام ایالات‌های آمریکا و هر ایالات قانون را به صورت اصلی پذیرفته و اجرا می‌کند.[۱۳۳]
نقش بازاریابی
[ویرایش]بحث‌ها و جدال‌هایی تاکنون به‌خاطر بازاریابی از شیر مادر در مقابل شیرخشک به‌وجود آمده‌است؛ به خصوص اینکه چگونه می‌تواند آموزش و درک (و یا عدم درک) مادران را از فواید بی‌شمار شیردهی در کشورهای جهان سوم تحت تأثیر خود قرار دهد.[۱۳۴] معروف‌ترین مثال در این زمینه می‌تواند تحریم شرکت نستله در ۱۹۷۷ باشد، که در دهه ۱۹۷۰ به وجود آمد و توسط ستاره‌های معروف و گروه‌های بین‌المللی تا این روز پشتیبانی می‌شود.[۱۳۵][۱۳۶]
در سال ۱۹۸۱، مجمع بهداشت جهانی قطعنامه WHA34.22 را که قانون بین‌المللی بازاریابی از جایگزین شیر مادر را نیز شامل می‌گردید به تصویب رسانید.
اتحاد جهانی اقدام برای شیردهی
[ویرایش]اتحاد جهانی اقدام برای شیردهی[پ ۴۳] (به اختصار WABA) شبکه‌ای ارتباطی بین افرادی است که به صورت جهانی برای گسترش شیردهی و فرهنگ شیردادن اقدام می‌کنند. این گروه با مشکلات از چندین دیدگاه شامل شیردهی، سلامت مادران و مشاورین شیردهی برخورد می‌کنند. در میان تمام مراکز و مؤسسه‌هایی که برای پیدایش WABA نقش داشتند، دریک جلیف و پاتریس جلیف دو متخصص امور اطفال و تغذیه نوزادان در هویدا کردن و انجام دادن چندین ابتکارهای اولیه نقش بزرگی داشتند.[۱۳۷][۱۳۸][۱۳۹]
هفته جهانی شیردهی
[ویرایش]هفته جهانی شیردهی[پ ۴۴] که توسط WABA، سازمان بهداشت جهانی، یونیسف و دیگر سازمان‌های دولتی و مستقل اداره می‌شود به هفت روز از هر سال که از ۱ اوت شروع و تا ۷ اوت ادامه دارد گفته می‌شود. این مراسم جهانی، سالانه برای پیوستن تمامی حامیان، دولت‌ها و مؤسسه‌های شیردهی در سراسر جهان در بیشتر از ۱۷۰ کشور انجام می‌شود.[۱۴۰][۱۴۱][۱۴۲][۱۴۳][۱۴۴]
بیمارستان دوستدار کودک
[ویرایش]
طرح بیمارستان دوستدار نوزاد[پ ۴۵] (به اختصار BFHI) برنامهٔ جهانی مشترکی از سوی سازمان بهداشت جهانی، اتحاد جهانی اقدام برای شیردهی، یونیسف و دیگر سازمان‌ها می‌باشد که در سال ۱۹۹۱ پس از طرح‌ها و اعلامیه‌های سال ۱۹۹۰ پایه‌گذاری و بهره‌برداری شد. این طرح تلاشی جهانی برای بهبود نقش مادری و خدمت به مادران شیرده و نوزادان‌شان برای شروع بهتری در زندگی می‌باشد. هدف اصلی این طرح بهبود سلامت زنان حامله، مادران با نوزادان تازه زاده شده و نوزادان با امکانات پزشکی برای مراقبت، ترویج فرهنگ‌های شیردهی و حمایت آن‌ها مطابق با قانون بین‌المللی بازاریابی از جایگزین شیر مادر می‌باشد. این طرح هم‌اکنون در بیش از ۱۲۰ کشور دنیا انجام می‌پذیرد.[۱۴۵][۱۴۶][۱۴۷][۱۴۸][۱۴۹]
در ایران مطابق با اعلام علیرضا مصداقی‌نیا، معاون بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در همایش روز جهانی شیر مادر اعلام کرد که در ایران به‌طور کلی تا سال ۱۳۸۸ تعداد ۴۳ بیمارستان دوستدار کودک و مادر فعال هستند و همچنین ۵۰۰ بیمارستان باید به این طرح اضافه شود.[۱۵۰][۱۵۱]
در دانشگاه ایران از ۴۶ بیمارستان دوستدار کودک تحت پوشش، ۳۲ بیمارستان در غرب تهران، ۸ بیمارستان در کرج، ۳ بیمارستان در شهریار، ۱بیمارستان در ساوجبلاغ و ۱بیمارستان در نظرآباد واقع هستند. از این بیمارستانها ۱۶ بیمارستان دولتی، ۲۳ بیمارستان خصوصی، ۶ بیمارستان تأمین اجتماعی و ۱ بیمارستان خیریه می‌باشند.[۱۵۲]
جستارهای وابسته
[ویرایش]پانویس
[ویرایش]- ↑ پیچیانو ام. (۲۰۰۱). «Nutrient composition of human milk». پزشکی اطفال آمریکای شمالی. ۴۸ (۱): ۵۳–۶۷. doi:10.1016/S0031-3955(05)70285-6. PMID 11236733.
- ↑ رایاردن جی. ام (۱۹۹۷). «The cost of not breastfeeding: a commentary». شیردهی جی‌هام. ۱۳ (۲): ۹۳–۹۷. doi:10.1177/089033449701300202. PMID 9233193.
- ↑ بارتیک ام. راین‌هولد ای. (۵ اوت ۲۰۱۰). "The burden of suboptimal breastfeeding in the United States: a pediatric cost analysis". پزشکی اطفال (به انگلیسی). 125 (۵): e1048–56. doi:10.1542/peds.2009-1616. PMID 20368314.
اگر ۹۰ درصد از خانواده‌ها آمریکایی بتوانند با توصیه‌های پزشکی شیردهی منحصربه‌فرد برای ۶ ماه اول زندگی خود را مطابقت دهند، ایالات متحده بیش از ۱۳ میلیارد دلار سالانه ذخیره خواهد کرد و از بیش از ۹۱۱ مرگ جلوگیری خواهد شد
- ↑ "Study: lack of breastfeeding costs lives, billions of dollars". Falco M (به انگلیسی). سی‌ان‌ان. ۵ آوریل ۲۰۱۰.
- ↑ هورتون اس. سنگوی تی. فیلیپس ام. و دیگران (۱۹۹۶). «تبلیغات شیردهی و اثرات آن روی سلامتی». برنامه‌ریزی سلامت =۱۱ (۲): ۱۵۶–۶۸. doi:10.1093/heapol/11.2.156. PMID 10158457.
- ↑ کرامر ام. کاکورا آر. (۲۰۰۲). «بهینه‌سازی طول مدت شیردهی منحصربه‌فرد». پایگاه داده‌های کاکرن (۱): CD۰۰۳۵۱۷. doi:10.1002/14651858.CD003517. PMID 11869667.
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ بیکر آر. (2003). "نگاهی آمریکایی به جانشین شیر مادر". پزشکی اطفال مینروا (به انگلیسی). ۵۵ (۳): ۱۹۵–۲۰۷. PMID 12900706.
- ↑ ایگوستونی سی. هشکه اف. (2003). "شیر خشک، پژوهش‌های جدید و مشکلات آن". پزشکی اطفال مینروا (به انگلیسی). ۵۵ (۳): ۱۸۱–۹۴. PMID 12900705.
- ↑ «شیردهی مادر به نوزاد». وب‌گاه انجمن علمی اعجاز قرآن. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ سپتامبر ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۲۶ نوامبر ۲۰۱۰.
- ↑ «رضاع در قرآن». وب‌گاه حوزه. آذر و دی ۱۳۸۷. دریافت‌شده در ۲۵ نوامبر ۲۰۱۰.
- ↑ «مجله کوثر، شماره ۸۱». کوثر. وب‌گاه معصومه. بهار ۱۳۸۹. دریافت‌شده در ۲۶ نوامبر ۲۰۱۰.[پیوند مرده]
- ↑ وَالْوَالِدَاتُ يُرْضِعْنَ أَوْلَادَهُنَّ حَوْلَيْنِ كَامِلَيْنِ ۖ لِمَنْ أَرَادَ أَنْ يُتِمَّ الرَّضَاعَةَ ۚ وَعَلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَكِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ ۚ لَا تُكَلَّفُ نَفْسٌ إِلَّا وُسْعَهَا ۚ لَا تُضَارَّ وَالِدَةٌ بِوَلَدِهَا وَلَا مَوْلُودٌ لَهُ بِوَلَدِهِ ۚ وَعَلَى الْوَارِثِ مِثْلُ ذَٰلِكَ ۗ فَإِنْ أَرَادَا فِصَالًا عَنْ تَرَاضٍ مِنْهُمَا وَتَشَاوُرٍ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْهِمَا ۗ وَإِنْ أَرَدْتُمْ أَنْ تَسْتَرْضِعُوا أَوْلَادَكُمْ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ إِذَا سَلَّمْتُمْ مَا آتَيْتُمْ بِالْمَعْرُوفِ ۗ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ[۲–۲۳۳]
- ↑ مکارم الاخلاق، ص ۲۰۳.
- ↑ لیس للصّبیّ لبن خیر من لبن امه
- ↑ ۱۵٫۰ ۱۵٫۱ ۱۵٫۲ سازمان بهداشت جهانی (۲۰۰۳). Global strategy for infant and young child feeding (PDF). ژنو، سویس: سازمان بهداشت جهانی و یونیسف. شابک ۹۲۴۱۵۶۲۲۱۸. دریافت‌شده در ۲۰ سپتامبر ۲۰۰۹.
- ↑ ۱۶٫۰ ۱۶٫۱ ۱۶٫۲ ۱۶٫۳ ۱۶٫۴ ۱۶٫۵ ۱۶٫۶ ۱۶٫۷ گارتنر ال‌ام، و دیگران (۲۰۰۵). «شیردهی و استفادهٔ سیاست‌های شیردهی». پزشکی اطفال. ۱۱۵ (۲): ۴۹۶–۵۰۶. doi:10.1542/peds.2004-2491. PMID 15687461.
- ↑ ۱۷٫۰ ۱۷٫۱ ۱۷٫۲ "Benefits of Breastfeeding". U.S. Department of Health and Human Services (به انگلیسی). Archived from the original on 16 March 2009. Retrieved 27 November 2010.
- ↑ دویی کی‌جی، هینین ام‌جی، نیومن لس آنجلس. Maternal weight-loss patterns during the menstrual cycle. Am J Clin Nutr ۱۹۹۳;۵۸: ۱۶۲–۱۶۶
- ↑ Fisher D (2006). "Social drugs and breastfeeding" (به انگلیسی). Queensland, Australia: Health e-Learning. Archived from the original on 27 November 2018. Retrieved 2 October 2010.
- ↑ ۲۰٫۰۰ ۲۰٫۰۱ ۲۰٫۰۲ ۲۰٫۰۳ ۲۰٫۰۴ ۲۰٫۰۵ ۲۰٫۰۶ ۲۰٫۰۷ ۲۰٫۰۸ ۲۰٫۰۹ ۲۰٫۱۰ آی‌پی اس، شونگ ام، رامان جی، و دیگران (۲۰۰۷). «شیردهی و سلامت مادر و طفل در کشورهای توسعه‌یافته» (PDF). Evid Rep Technol Assess (کامل) (۱۵۳): ۱–۱۸۶. PMID 17764214. دریافت‌شده در ۲۲ سپتامبر ۲۰۰۹.
- ↑ ۲۱٫۰ ۲۱٫۱ ۲۱٫۲ ۲۱٫۳ ۲۱٫۴ ۲۱٫۵ هورتا بی‌ال، بال آر. مارتینز جی‌سی، ویکتوریا سی‌جی (۲۰۰۷). "Evidence on the long-term effects of breastfeeding: systematic reviews and meta-analyses" (PDF) (به انگلیسی). ژنو، سویس: سازمان بهداشت جهانی. Retrieved 5.
{{cite news}}: Check date values in:|accessdate=(help) - ↑ ۲۲٫۰ ۲۲٫۱ "Breastfeeding". Centers for Disease Control and Prevention (به انگلیسی). Archived from the original on 8 May 2012. Retrieved 27 November 2010.
- ↑ کانز سی. جانسن آر. (۱۹۹۹). «Nutritional and biochemical properties of human milk, Part I: General aspects, proteins, and carbohydrates». Clin Perinatol. ۲۶ (۲): ۳۰۷–۳۳. PMID 10394490.
- ↑ رادریگز پالمرو ام. کانز سی. جانسن آر. (۱۹۹۹). «Nutritional and biochemical properties of human milk: II. Lipids, micronutrients, and bioactive factors». Clin Perinatol. ۲۶ (۲): ۳۳۵–۵۹. PMID 10394491.
- ↑ گلس آرآی، سونرولم ام. استول بی‌جی، و دیگران (1983). "Protection against cholera in breast-fed children by antibodies in breast milk". N. Engl. J. Med. (به انگلیسی). ۳۰۸ (۲۳): ۱۳۸۹–۹۲. doi:10.1056/NEJM198306093082304. PMID 6843632.
- ↑ Owen MJ, Baldwin CD, Swank PR, Pannu AK, Johnson DL, Howie VM (1993). "Relation of infant feeding practices, cigarette smoke exposure, and group child care to the onset and duration of otitis media with effusion in the first two years of life". J. Pediatr. (به انگلیسی). ۱۲۳ (۵): ۷۰۲–۱۱. doi:10.1016/S0022-3476(05)80843-1. PMID 8229477.
{{cite journal}}: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (link) - ↑ دووی کی‌جی، هینین ام‌جی (1995). "Differences in morbidity between breast-fed and formula-fed infants". J. Pediatr. (به انگلیسی). ۱۲۶ (۵ قسمت ۱): ۶۹۶–۷۰۲. doi:10.1016/S0022-3476(95)70395-0. PMID 7751991.
- ↑ بلی‌مور بیر جی‌ای، اولیور تی، فرگوسن ای، وور بی‌آر (2002). "Human milk reduces outpatient upper respiratory symptoms in premature infants during their first year of life". J Perinatol (به انگلیسی). ۲۲ (۵): ۳۵۴–۹. doi:10.1038/sj.jp.7210742. PMID 12082468.
- ↑ ماریلد اس، هنسون اس، جودال یو، اودن ای، سودبرگ اس. (2004). "Protective effect of breastfeeding against urinary tract infection". Acta Paediatr. (به انگلیسی). ۹۳ (۲): ۱۶۴–۸. doi:10.1080/08035250310007402. PMID 15046267.
- ↑ هورن آراس، پارسلو پی‌ام، فرزنز دی، واتز ای‌ام، آدامسون تی‌ام (2004). "Comparison of evoked arousability in breast and formula fed infants". Arch. Dis. Child. (به انگلیسی). ۸۹ (۱): ۲۲–۵. PMC 1755888. PMID 14709496.
- ↑ ونه‌من ام و همکاران، گروه مطالعوی جی‌ای‌اس‌آی‌دی (2009). "Does breastfeeding reduce the risk of sudden infant death syndrome?". بیماری‌های اطفال (به انگلیسی). ۱۲۳ (۳): e۴۰۶–۱۰. doi:10.1542/peds.2008-2145. PMID 19254976.
- ↑ ۳۲٫۰ ۳۲٫۱ ۳۲٫۲ هوروود ال‌جی، دارلو بی‌ای، موگریج ان (2001). "Breast milk feeding and cognitive ability at 7-8 years". Arch. Dis. Child. Fetal Neonatal Ed. (به انگلیسی). ۸۴ (۱): F۲۳–۷. doi:10.1136/fn.84.1.F23. PMC 1721196. PMID 11124919.
- ↑ اون‌هاوس ای، ریلی اس (2005). "Improved estimates of the benefits of breastfeeding using sibling comparisons to reduce selection bias". Health Serv Res (به انگلیسی). ۴۰ (۶ قسمت ۱): ۱۷۸۱–۸۰۲. doi:10.1111/j.1475-6773.2005.00453.x. PMC 1361236. PMID 16336548.
- ↑ ۳۴٫۰ ۳۴٫۱ در جی، بتی جی‌دی، دیری آی‌جی (۲۰۰۶). «Effect of breast feeding on intelligence in children: prospective study, sibling pairs analysis, and meta-analysis». بی‌ام‌جی. ۳۳۳ (۷۵۷۵): ۹۴۵. doi:10.1136/bmj.38978.699583.55. PMC 1633819. PMID 17020911.
- ↑ ۳۵٫۰ ۳۵٫۱ ۳۵٫۲ «Moderation of breastfeeding effects on the IQ by genetic variation in fatty acid metabolism». Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. ۱۰۴ (۴۷): ۱۸۸۶۰–۵. ۲۰۰۷. doi:10.1073/pnas.0704292104. PMC 2141867. PMID 17984066.
- ↑ "IQ boost from breastfeeding linked to common gene". Paddock C (به انگلیسی). Medical News Today. ۶ نوامبر ۲۰۰۷. Retrieved 27 November 2010.
- ↑ ۳۷٫۰ ۳۷٫۱ ۳۷٫۲ «Breastfeeding and child cognitive development: new evidence from a large randomized trial». Arch Gen Psychiatry. ۶۵ (۵): ۵۷۸–۸۴. ۲۰۰۸. doi:10.1001/archpsyc.65.5.578. PMID 18458209.
- ↑ پرز-براوو اف، کاراسکو ای، گوتیرز لوپز جی، مارتینز ام‌تی، لوپز جی (1996). "Genetic predisposition and environmental factors leading to the development of insulin-dependent diabetes mellitus in Chilean children". J. Mol. Med. (به انگلیسی). ۷۴ (۲): ۱۰۵–۹. doi:10.1007/BF00196786. PMID 8820406.
- ↑ اوون سی‌جی، مارتین آرام، وینکاپ پی‌اچ، اسمیت جی‌دی، کوک‌دی‌جی (2006). "Does breastfeeding influence risk of type 2 diabetes in later life? A quantitative analysis of published evidence". Am. J. Clin. Nutr. (به انگلیسی). ۸۴ (۵): ۱۰۴۳–۵۴. PMID 17093156.
- ↑ ۴۰٫۰ ۴۰٫۱ میر-دیویس ای‌جب، دابیلا دی. لامیکهین ای، و همکاران (۲۰۰۸). «Breast-feeding and type 2 diabetes in the youth of three ethnic groups: the SEARCh for diabetes in youth case-control study». Diabetes Care. ۳۱ (۳): ۴۷۰–۵. doi:10.2337/dc07-1321. PMID 18071004.
- ↑ آرمسترانگ جی (۲۰۰۲). «Breastfeeding and lowering the risk of childhood obesity». Lancet. ۳۵۹ (۹۳۲۲): ۲۰۰۳–۴. doi:10.1016/S0140-6736(02)08837-2. PMID 12076560.
- ↑ Arenz S, Rückerl R, Koletzko B, von Kries R (۲۰۰۴). «Breast-feeding and childhood obesity--a systematic review». Int. J. Obes. Relat. Metab. Disord. ۲۸ (۱۰): ۱۲۴۷–۵۶. doi:10.1038/sj.ijo.0802758. PMID 15314625.
- ↑ گریر اف‌آر، سیچه‌رر ا، بارک ای (2008). "Effects of early nutritional interventions on the development of atopic disease in infants and children: the role of maternal dietary restriction, breastfeeding, timing of introduction of complementary foods, and hydrolyzed formulas". ژورنال پزشکی اطفال (به انگلیسی). ۱۲۱ (۱): ۱۸۳–۹۱. doi:10.1542/peds.2007-3022. PMID 18166574.
- ↑ «Association between breast feeding and asthma in 6 year old children: findings of a prospective birth cohort study». بی‌ام‌جی. ۳۱۹ (۷۲۱۳): ۸۱۵–۹. ۱۹۹۹. PMC 314207. PMID 10496824.
- ↑ پرت اچ‌اف (۱۹۸۴). «Breastfeeding and eczema». Early Hum. Dev. ۹ (۳): ۲۸۳–۹۰. doi:10.1016/0378-3782(84)90039-2. PMID 6734490.
- ↑ لوکاس ای، کول تی‌جی (۱۹۹۰). «Breast milk and neonatal necrotising enterocolitis». Lancet. ۳۳۶ (۸۷۳۰): ۱۵۱۹–۲۳. doi:10.1016/0140-6736(90)93304-8. PMID 1979363.
- ↑ «Effect of prolonged and exclusive breast feeding on risk of allergy and asthma: cluster randomised trial». بی‌ام‌جی. ۳۳۵ (۷۶۲۴): ۸۱۵. ۲۰۰۷. doi:10.1136/bmj.39304.464016.AE. PMC 2034727. PMID 17855282.
- ↑ ۴۸٫۰ ۴۸٫۱ مید ام‌ان (۲۰۰۸). «Contaminants in human milk: weighing the risks against the benefits of breastfeeding». Environ Health Perspect. ۱۱۶ (۱۰): A۴۲۶–۳۴. doi:10.1289/ehp.116-a426. PMC 2569122. PMID 18941560.
- ↑ آکبونگ ای‌کی، رامنان ای‌وی، بوچان آی، هلر آرآف (۲۰۰۶). «Effect of breast feeding on risk of coeliac disease: a systematic review and meta-analysis of observational studies». Arch. Dis. Child. ۹۱ (۱): ۳۹–۴۳. doi:10.1136/adc.2005.082016. PMC 2083075. PMID 16287899.
- ↑ نیکلوز اچ‌بی، ترنتام دیتز، اسپراگو بی‌ال و همکاران (2008). "Effects of birth order and maternal age on breast cancer risk: modification by whether women had been breast-fed". Epidemiology (به انگلیسی). ۱۹ (۳): ۴۱۷–۲۳. doi:10.1097/EDE.0b013e31816a1cff. PMC 2782562. PMID 18379425.
{{cite journal}}:|access-date=requires|url=(help); Unknown parameter|ماه=ignored (help) - ↑ «Breast feeding is related to C reactive protein concentration in adult women». J Epidemiol Community Health. ۶۰ (۲): ۱۴۶–۸. ۲۰۰۶. doi:10.1136/jech.2005.039222. PMC 2566145. PMID 16415265. دریافت‌شده در ۱۹ سپتامبر ۲۰۰۹. از پارامتر ناشناخته
|ماه=صرفنظر شد (کمک) - ↑ «Duration of breast feeding and arterial distensibility in early adult life: population based study». بی‌ام‌جی. ۳۲۲ (۷۲۸۷): ۶۴۳–۷. ۲۰۰۱. doi:10.1136/bmj.322.7287.643. PMC 26543. PMID 11250848.
- ↑ فلدمن اس. (July–August 2000). "Nursing Through Pregnancy". آغازهای جدید (به انگلیسی). مجمع بین‌المللی لالش. ۱۷ (۴): ۱۱۶–۱۱۸, ۱۴۵. Retrieved 15 March 2007.
{{cite journal}}: نگهداری یادکرد:فرمت پارامتر تاریخ (link) - ↑ پیساکن ای. (و دیگران) (۲۰۰۵). «A controlled trial of the father's role in breastfeeding promotion». پزشکی اطفال. ۱۱۶ (۴): e۴۹۴–۸. doi:10.1542/peds.2005-0479. PMID 16199676.
- ↑ Stuart-Macadam P, دتویلر. کی (۱۹۹۵). Breastfeeding: biocultural perspectives. آلداین دی گروآیتر. ص. ۱۳۱. شابک ۹۷۸-۰-۲۰۲-۰۱۱۹۲-۹.
- ↑ ۵۶٫۰ ۵۶٫۱ «Influence of breastfeeding and nipple stimulation on postpartum uterine activity». Br J Obstet Gynaecol. ۱۰۱ (۹): ۸۰۴–۵. ۱۹۹۴. PMID 7947531.
- ↑ دووی کب. هینین ام. (1993). "Maternal weight-loss patterns during prolonged lactation". Am J Clin Nutr (به انگلیسی). ۵۸ (۲): ۱۶۲–۶. PMID 8338042.
- ↑ گارنر کی. ویلیامز جی. (2000). "The effect of weight loss in overweight, lactating women on the growth of their infants". N Engl J Med (به انگلیسی). ۳۴۲ (۷): ۴۴۹–۵۳. doi:10.1056/NEJM200002173420701. PMID 10675424.
- ↑ پرایس سی. (۲۰۰۴)، Birth: Conceiving, Nurturing and Giving Birth to Your Baby، به کوشش رابینسون اس..، مک‌کیلان، ص. ۴۸۹، شابک ۱-۴۰۵۰-۳۶۱۲-۵
- ↑ Rosenblatt K, Thomas D (1995). "Prolonged lactation and endometrial cancer. WHO Collaborative Study of Neoplasia and Steroid Contraceptives". Int J Epidemiol (به انگلیسی). ۲۴ (۳): ۴۹۹–۵۰۳. PMID 7672888.
- ↑ نیوکامب پی، ترنتام ای. (2000). "Breast feeding practices in relation to endometrial cancer risk, USA". کنترل دلایل سرطان (به انگلیسی). ۱۱ (۷): ۶۶۳–۷. doi:10.1023/A:1008978624266. PMID 10977111.
- ↑ استیوب ای‌ام، مایکلز کی‌بی، ویلیت دبلیوسی (2009). "Duration of lactation and incidence of myocardial infarction in middle to late adulthood". Am J Obstet Gynecol (به انگلیسی). ۲۰۰ (۲): ۱۳۸.e1–8. doi:10.1016/j.ajog.2008.10.001. PMC 2684022. PMID 19110223.
- ↑ میلتون تری ال (۱۹۹۳). «Influence of breastfeeding and other reproductive factors on bone mass later in life». Osteoporosis International. لندن: Springer. ۳ (۲): ۷۶. doi:10.1007/BF01623377. PMID 8453194. از پارامتر ناشناخته
|month=صرفنظر شد (کمک) - ↑ رینبورن دبلیو، لویس ای (1985). "Changes in insulin therapy during pregnancy". Am J Perinatol (به انگلیسی). ۲ (۴): ۲۷۱–۵. doi:10.1055/s-2007-999968. PMID 3902039.
- ↑ نیلسون جی‌ای و همکاران (2009). "Breast feeding, but not use of oral contraceptives, is associated with a reduced risk of rheumatoid arthritis". Ann Rheum Dis (به انگلیسی). ۶۸ (۴): ۵۲۶–۳۰. doi:10.1136/ard.2007.084707. PMID 18477739.
{{cite journal}}:|access-date=requires|url=(help); Unknown parameter|ماه=ignored (help) - ↑ جک نیومن (۲۰۰۰)، Dr. Jack Newman's guide to breastfeeding، به کوشش پیتمن تی..، انتشارات هاپرکالینز، شابک ۰۰۰۶۳۸۵۶۸۰
- ↑ "Breast Surgery Likely to Cause Breastfeeding Problems" (به انگلیسی). The Implant Information Project of the Nat. Research Center for Women & Families. فوریه 2008. Archived from the original on 14 January 2010. Retrieved 26 October 2010.
- ↑ «ستایش شیر مادر و ۱۰ توصیه به مادران». مجله اینترنتی سیمرغ. دریافت‌شده در ۲۶ اکتبر ۲۰۱۰.
- ↑ "Nutrition and food security" (به انگلیسی). Archived from the original on 8 May 2012. Retrieved 27 November 2010.
- ↑ ویلامور ای و همکاران (۲۰۰۷). «Long-chain n-6 polyunsaturated fatty acids in breast milk decrease the risk of HIV transmission through breastfeeding». Am. J. Clin. Nutr. ۸۶ (۳): ۶۸۲–۹. PMID 17823433.
- ↑ هیلدربرند کی. گومر ای. کوتزی ای. (2003). "The prevention of mother-to-child HIV transmission programme and infant feeding practices". ژورنال پزشکی آفریقای جنوبی (به انگلیسی). 93 (10): 779–781. PMID 14652971.
- ↑ کیلوسی و همکاران (2008). "Prevention of mother-to-child transmission of HIV-1 through breast-feeding by treating infants prophylactically with lamivudine in Dar es Salaam, Tanzania: the Mitra Study". J Acquir Immune Defic Syndr (به انگلیسی). ۴۸ (3): ۳۱۵–۳۲۳. doi:10.1097/QAI.0b013e31816e395c. PMID 18344879.
- ↑ کات‌سودیز ای، گوکا ای. (۲۰۰۲). «Free formula milk for infants of HIV-infected women: blessing or curse?». برنامه‌ریزی سلامتی. ۱۷ (۲): ۱۵۴–۱۶۰. doi:10.1093/heapol/17.2.154. PMID 12000775.
- ↑ «Mechanics of the normal woman's breast» (PDF). بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۱۴ ژوئن ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۱۴ ژوئن ۲۰۱۱.
- ↑ «افتادگی پستان، بالا کشیدن سینه‌ها». دکتر احمد ک. دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ مه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۰ نوامبر ۲۰۱۰.
- ↑ "«Drooping/sagging breasts ("breast ptosis") not caused by breastfeeding...»". «JustMommies.com» (به انگلیسی). Rinker B, Veneracion M, Walsh CP. نوامبر ۲۰۰۷. Archived from the original on 18 December 2013. Retrieved 10 November 2010.
- ↑ "Weight gain (Growth patterns)" (به انگلیسی). AskDrSears.com. Archived from the original on 8 May 2012. Retrieved 27 November 2010.
- ↑ موربچر ان. استاک جی. (۲۰۰۳)، The breastfeeding answer book (ویراست سومین)، شامبرگ، ایلی‌نویز: مجمع بین‌المللی لا لش، شابک ۰-۹۱۲۵۰۰-۹۲-۱
- ↑ ویدستروم ای. ام، والبرگ وی. متینسن ای‌اس، انروث پی، اووانوس موبرگ کی. ورنر اس. ات ال. تأثیر کوتاه مدت شیردهی آغازین و لمس کردن نوک پستان‌ها بر رفتار مادرانه. هام دیو ۱۹۹۰؛ ۲۱:۱۵۳–۶۳.
- ↑ رنفیو ام‌جی، Early versus delayed initiation of breastfeeding. In: The Cochrane Library [در قالب سی‌دی]. نویسنده: برنامهٔ به‌روز شده؛ ۱۹۹۸.
- ↑ «حجم شیر مادر با تکرر شیردهی افزایش می‌یابد». اداره بهبود تغذیه وزارت بهداشت ایران. خبرآنلاین. ۱۲ مرداد ۱۳۸۹. دریافت‌شده در ۲۴ اکتبر ۲۰۱۰.
- ↑ "Infant feeding–Breast or bottle and how to breast feed" (به انگلیسی). Archived from the original on 8 May 2012. Retrieved 27 November 2010.
- ↑ وی. لیوین‌استون. The Art of Successful Breastfeeding (وی‌اچ‌اس). ونکوور، بی‌سی، کانادا: نیوویژن مدیا.
- ↑ ۸۴٫۰ ۸۴٫۱ ماراسکو ال. (۱۹۹۸ اوریل-مه). "Common breastfeeding myths". Leaven (به انگلیسی). ۳۴ (۲): ۲۱–۲۴. Retrieved 21 September 2009.
{{cite journal}}: Check date values in:|date=(help) - ↑ ۸۵٫۰ ۸۵٫۱ "Proper positioning and latch-on skills" (به انگلیسی). AskDrSears.com. 2006. Archived from the original on 7 September 2008. Retrieved 27 November 2010.
- ↑ «Natural Birth and Baby Care.com». بایگانی‌شده از اصلی در 5 ژوئن 2010. دریافت‌شده در 30 اكتبر 2010. تاریخ وارد شده در
|accessdate=را بررسی کنید (کمک) - ↑ "Breastfeeding Guidelines" (به انگلیسی). Rady Children's Hospital San Diego. Archived from the original on 23 June 2004. Retrieved 27 November 2010.
- ↑ پاول آی. لمن ای، هولنبیک‌سی. مایسلز ام. (۲۰۰۶)، پیشگیری نوزاد، از تصویب نوزادان و مادران، قانون حمایت از بهداشت و درمان، ج. ۶ ش. ۱۱۸، پزشکی کودکان، ص. ۵۸–۲۳۴۹، doi:10.1542/peds.2006-2043، PMID 17142518
- ↑ "شیردهی: کلوستروم، فورمیلک و هیندمیلک". وب‌گاه دکتر پاول (به انگلیسی). Archived from the original on 29 June 2008. Retrieved 30 September 2010.
- ↑ پیلاری کی و همکاران:Method of feeding and transmission of HIV-1 from mothers to children by 15 months of age: prospective cohort study from Durban، آفریقای جنوبی. ایدز ۲۰۰۱، ISBN 15(3):379-387
- ↑ کوادیا اچ‌ام، رولینز ام‌سی، بلند آر.ام. :Mother-to-child transmission of HIV-1 infection during exclusive breastfeeding in the first 6 months of life: an intervention cohort study. Lancet 2007
- ↑ پیلاری کی و همکاران:Influence of infant-feeding patterns on early mother-to-child transmission of HIV-1 in Durban, South Africa: a prospective cohort study. South African Vitamin A Study Group. Lancet 1999, ISBN 354(9177):471-476.
- ↑ آیلیف پی‌جی، پیووز ای‌جی و همکاران:Early exclusive breastfeeding reduces the risk of postnatal HIV-1 transmission and increases HIV-free survival. ایدز ۲۰۰۵ (7):699-708.
- ↑ ایوینسکی اس (۲۰۰۶). «Is Weighing Baby to Measure Milk Intake a Good Idea?». LEAVEN. ۴۲ (۳): ۵۱–۳. دریافت‌شده در ۸ آوریل ۲۰۰۷.
- ↑ هنا اِن (۲۰۰۴). به کوشش احمد کی. انور ان، پترووا ای. «Effect of storage on breast milk antioxidant activity». Arch Dis Child Fetal Neonatal Ed. بی‌ام‌جی Publishing Group Ltd. ۸۹ (۶): F۵۱۸–۲۰. doi:10.1136/adc.2004.049247. PMC 1721790. PMID 15499145. از پارامتر ناشناخته
|ماه=صرفنظر شد (کمک) - ↑ «وب‌گاه kellymom.com: پیوندها: Exclusive Pumping». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ نوامبر ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۶ نوامبر ۲۰۱۰.
- ↑ آرلین آیسنبرگ (۱۹۸۹)، What to Expect the First Year، شرکت انتشاری وورکمن، شابک ۰۸۹۴۸۰۵۷۷۰
- ↑ سپتاتز دی (۲۰۰۶). «State of the science: use of human milk and breast-feeding for vulnerable infants». J Perinat Neonatal Nurs. ۲۰ (۱): ۵۱–۵. PMID 16508463.
- ↑ تالی دی‌بی، جونز اف، تالی ام‌آر (۲۰۰۱). «Donor milk: what's in it and what's not». J Hum Lact. ۱۷ (۲): ۱۵۲–۵. doi:10.1177/089033440101700212. PMID 11847831.
- ↑ Pump & Save بایگانی‌شده در ۲۷ دسامبر ۲۰۱۰ توسط Wayback Machine Medela. بازیابی در ۱ دسامبر ۲۰۱۰
- ↑ پروتوکول شماره ۸: Human milk storage information for home use for healthy full-term infants. بایگانی‌شده در ۲۰۲۰-۱۰-۲۹ توسط Wayback Machine آکادمی پزشکی و شیردهی
- ↑ «تغذیه با شیر مادر در دوقلوها». پایگاه جامع اطلاع‌رسانی طب ایران. IRTEB. ۱۶ اردیبهشت ۱۳۸۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ فوریه ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۶ نوامبر ۲۰۱۰.
- ↑ گرانبرگ آر (۱۹۹۲). «Breastfeeding multiples: Breastfeeding triplets». New Beginnings. ۹ (۵): ۱۳۵–۶.
- ↑ مجمع شیردهی استرالیا: Breastfeeding triplets, quads and higher بایگانی‌شده در ۱۱ اکتبر ۲۰۰۷ توسط Wayback Machine
- ↑ Association of Radical Midwives: شیردهی سه‌قلوها بایگانی‌شده در ۲۰ اکتبر ۲۰۰۷ توسط Wayback Machine
- ↑ «شیردهی به دو یا چندقلوها». نی‌نی‌سایت دات کام. ۷ مهر ۱۳۸۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ اکتبر ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۶ اکتبر ۲۰۱۰.
- ↑ فلاور اچ. (۲۰۰۳)، Adventures in Tandem Nursing: Breastfeeding During Pregnancy and Beyond، مجمع بین‌المللی لا لش، شابک ۹۷۸-۰۹۱۲۵۰۰۹۷۳
- ↑ "Childbirth: Breast-Feeding Ends by 6 Months for Many» مقاله توسط رانی کارین رابین در نیویورک تایمز۲۷ سپتامبر ۲۰۱۰، بازیابی در ۱ دسامبر ۲۰۱۰
- ↑ La Leche League International. "Report from the Board: Update from the LLLI Board of Directors" (به انگلیسی). LLL. Archived from the original on 11 January 2012. Retrieved 27 November 2010.
- ↑ "Shared breastfeeding identified as new risk factor for HIV". Alcorn K (به انگلیسی). Aidsmap. ۲۴ اوت ۲۰۰۴. Archived from the original on 6 April 2007. Retrieved 6 November 2010.
{{cite news}}: More than one of|بازیابی=و|accessdate=specified (help); More than one of|تاریخ بایگانی=و|archivedate=specified (help); More than one of|پیوند بایگانی=و|archiveurl=specified (help) - ↑ Guardian Unlimited: Not your mother's milk روزنامه گاردین بریتانیا
- ↑ جنیفر بامگاردنر، Breast Friends, Babble بایگانی‌شده در ۲۴ ژوئیه ۲۰۰۸ توسط Archive.today, 2007
- ↑ Lactose Intolerance بایگانی‌شده در ۴ ژوئیه ۲۰۰۸ توسط Wayback Machine وب‌گاه ای‌ای‌اف‌پی (در تاریخ ۱ مه ۲۰۰۲) بازیابی در ۱ دسامبر ۲۰۱۰
- ↑ The perils of intimacy: Closeness and distance in feeding and weaning. Daws, Dilys Source:ژورنال روان‌درمانی کودک، نسخه ۲۳(۲)، اوت، ۱۹۹۷. صفحات ۱۷۹–۱۹۹
- ↑ U.S. Food and Drug Administration (1994). "FDA moves to end use of bromocriptine for postpartum breast engorgement" (به انگلیسی). Archived from the original on 23 December 2007. Retrieved 27 November 2010.
- ↑ «اهمیت شیر مادر و از شیر گرفتن کودک نوپا». نی‌نی‌سایت. ۱۶ اردیبهشت ۱۳۸۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۲ ژانویه ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۶ نوامبر ۲۰۱۰.
- ↑ لارکو هویل، Museo Arqueológico Rafael Larco Herrera 2001. 9972-9341-0-1
- ↑ پین، IBCLC. "Japanese Culture and Breastfeeding." New Beginnings (آغازهای نو)، نسخه ۲۰، شماره ۴، سپتامبر و اکتبر ۲۰۰۳، صفحهٔ ۱۸۱
- ↑ "Breastfeeding Legislation in the United States: A General Overview and Implications for Helping Mothers". لیون (به انگلیسی). ۴۱ (۳): ۵۱–۴. 2005.
- ↑ جردن، تیم (۲۰۰۲). «Social Change». Blackwell. ص. ۲۳۳. از پارامتر ناشناخته
|همکاران=صرفنظر شد (کمک) - ↑ وولف، جی‌اچ (۲۰۰۸). «Got milk? Not in public!». ژورنال بین‌المللی شیردهی. ۳: ۱۱. doi:10.1186/1746-4358-3-11. PMC 2518137. PMID 18680578.
- ↑ "مذاکرات پارلمانی روی شیردهی عمومی، کانادا، تورنتو". وب‌گاه رسمی کانادا (به انگلیسی). Canada.com. Retrieved 29 November 2010.
- ↑ "[[شیردهی در عموم]] - اینفکت کانادا". اینفکت‌کنادا (به انگلیسی). Archived from the original on 8 May 2012. Retrieved 29 November 2010.
{{cite web}}: URL–wikilink conflict (help) - ↑ Congress to consider privacy issue وب‌گاه چاینادیلی، بازیابی در ۱ دسامبر ۲۰۱۰
- ↑ Breastfeeding in public وب‌گاه چاینادیلی، بازیابی در ۱ دسامبر ۲۰۱۰
- ↑ ریوردان, =جان (۲۰۰۵). "Breastfeeding and Human Lactation" (به انگلیسی). سادباری، ماساچوست: Jones and Bartlett. p. ۷۱۸–۷۱۹.
{{cite news}}: نگهداری CS1: نقطه‌گذاری اضافه (link) - ↑ Dimensions of Human Behavior ابعاد رفتارهای انسانی، گوگل بوکز، بازیابی در ۱ دسامبر ۲۰۱۰
- ↑ «Myths stop women giving babies the best start in life». وزارت سلامت بریتانیا. ۱۰ مه ۲۰۱۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ فوریه ۲۰۰۷. دریافت‌شده در ۱۲ دسامبر ۲۰۱۳. بیش از یک پارامتر
|پیوند بایگانی=و|archiveurl=داده‌شده است (کمک); بیش از یک پارامتر|تاریخ بایگانی=و|archivedate=داده‌شده است (کمک); بیش از یک پارامتر|بازیابی=و|accessdate=داده‌شده است (کمک) - ↑ "Breastfeeding etc. (Scotland) Act 2005" (به انگلیسی). Queen's Printer for Scotland. 2005. Archived from the original on 8 May 2012. Retrieved 27 November 2010.
- ↑ "MSPs approve breastfeeding move" (به انگلیسی). اخبار بی‌بی‌سی. ۲۳ سپتامبر ۲۰۰۴. Retrieved 27 November 2010.
- ↑ "Breastfeeding Amendment" (به انگلیسی). Archived from the original on 4 May 2015. Retrieved 6 November 2010.
- ↑ "U.S. Public Law 106-58 Sec. 647" (به انگلیسی). Archived from the original on 8 May 2012. Retrieved 6 November 2010.
- ↑ "50 State Summary of Breastfeeding Laws" (به انگلیسی). National Conference of State Legislatures. Archived from the original on 29 April 2009. Retrieved 27 November 2010.
- ↑ [۱] اتحاد اقدام برای شیردهی کانادا
- ↑ Milking it Joanna Moorhead، (در تاریخ ۱۵ مه ۲۰۰۷) بازیابی در ۱ دسامبر ۲۰۱۰
- ↑ "Writers boycott literary festival" (به انگلیسی). اخبار بی‌بی‌سی. 27 May 2002. Retrieved 27 November 2010.
- ↑ Van Esterik, Penny. "On the Civilizing of Appetite." Ed. Carole Counihan and Penny van Esterik. New York: Routledge, 1997. 370-383.
- ↑ «بزرگداشت هفته جهانی تغذیه با شیر مادر با شعار». اخبار دانشگاه. ۱۷ مرداد ۱۳۸۹. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۵ اوت ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۱۰ نوامبر ۲۰۱۰.
- ↑ "صفحه اصلی دبیلوای‌بی‌ای در فیس‌بوک" (به انگلیسی). فیس‌بوک. Archived from the original on 8 May 2012. Retrieved 10 November 2010.
- ↑ "وب‌گاه رسمی هفته جهانی شیردهی". WABA (به انگلیسی). Retrieved 10 November 2010.
- ↑ "WABA • World Breastfeeding Week 1-7 August 2010" (PDF). WABA (به انگلیسی). Archived from the original (PDF) on 29 November 2010. Retrieved 10 November 2010.
- ↑ "صفحه هفته جهانی شیردهی در وب‌گاه سازمان بهداشت جهانی". سازمان بهداشت جهانی (به انگلیسی). Retrieved 10 November 2010.
- ↑ "World Alliance for Breastfeeding Action: WABA" (به انگلیسی). WABA.org. Retrieved 10 November 2010.
- ↑ "World Breastfeeding Week 2009" (به انگلیسی). AAP. Archived from the original on 3 November 2010. Retrieved 10 November 2010.
- ↑ «Welcome to Baby-Friendly USA». دریافت‌شده در ۱۴ نوامبر ۲۰۱۰.
- ↑ «Baby-Friendly Hospital Initiative - UNICEF - UNICEF Home». دریافت‌شده در ۱۴ نوامبر ۲۰۱۰.
- ↑ «The Baby Friendly Initiative». دریافت‌شده در ۱۴ نوامبر ۲۰۱۰.
- ↑ «WHO». دریافت‌شده در ۱۴ نوامبر ۲۰۱۰.
- ↑ «Baby Friendly Hospital Initiative in Ireland - iHPH.ie». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ اکتبر ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۱۴ نوامبر ۲۰۱۰.
- ↑ «فعالیت ۵۰۰ بیمارستان دوستدار کودک در کشور». مشرق. ۱۱ مرداد ۱۳۸۹. دریافت‌شده در ۱۱ نوامبر ۲۰۱۰.
- ↑ غفاری، مریم (۹ مرداد ۱۳۸۶). «اجرای طرح بیمارستان‌های دوستدار مادر». روزنامه همشهری. وب‌گاه همشری آنلاین. دریافت‌شده در ۱۱ نوامبر ۲۰۱۰.
- ↑ «هفته جهانی شیردهی سال ۱۳۸۹» (PDF). اتحاد جهانی برای اقدام شیردهی. دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران. مرداد ۱۳۸۹. دریافت‌شده در ۱ نوامبر ۲۰۱۰.[پیوند مرده]
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «VanViligen» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> تعریف شده درون <references> با نام «naturalbirth» محتوایی ندارد. ().
معادل‌های انگلیسی
[ویرایش]- ↑ Breastfeeding
- ↑ Sucking Reflex
- ↑ Infant Formula
- ↑ Human T-lymphotropic virus
- ↑ Tuberculosis
- ↑ World Health Organization
- ↑ American Academy of Pediatrics
- ↑ Agency for Healthcare Research and Quality
- ↑ Bile Salt Stimulated Lipase
- ↑ Lactoferrin
- ↑ Immunoglobulin A
- ↑ Otitis Media with Effusion
- ↑ Upper Respiratory Tract Infections
- ↑ Urinary Tract Infections
- ↑ Horwood, Darlow
- ↑ Prospective Cohort Study
- ↑ FADS2
- ↑ Docosahexaenoic Acid
- ↑ Arachidonic Acid
- ↑ Diabetes Mellitus Type 1
- ↑ Diabetes Mellitus Type 2
- ↑ Extreme Obesity
- ↑ Necrotizing Enterocolitis
- ↑ Celiac Disease
- ↑ Gluten
- ↑ University of Wisconsin
- ↑ C-Reactive Protein
- ↑ Ovarian Cancer
- ↑ Endometrial Cancer
- ↑ Prolonged Lactational Amenorrhea
- ↑ Nipple Confusion
- ↑ Rooming-in Care
- ↑ Expressing Breast Milk
- ↑ Exclusively Expressing
- ↑ Exclusively Pumping
- ↑ EPing
- ↑ Nursing Strike
- ↑ Nipple Confusion
- ↑ Mixed Feeding
- ↑ Tandem Breastfeeding
- ↑ Shared Breastfeeding
- ↑ Weaning
- ↑ World Alliance for Breastfeeding Action
- ↑ World Breastfeeding Week
- ↑ Baby Friendly Hospital Initiative
بیشتر بخوانید
[ویرایش]- مایکلس بامسلگ ن. (1995). شیر، پول و جنون: فرهنگ و سیاست‌های شیردهی. وست‌پورت کان.: برگین اند گاروی. ISBN 0-89789-407-3.
- ب. هاوزمن (2003). شیر مادر: جدال‌های شیردهی در فرهنگ آمریکا. نیویورک: روتلج. ISBN 0-415-96656-6.
- ک. هاگینز (1999). دستیار پرستاری مادر (چهارمین ed.). بوستون، ماساچوست: انتشارات عمومی هاروارد. ISBN 1-55832-152-7.
- جی. پرایور (1997). مادر پرستار، مادر مشغول به کار: راهنمایی ضروری برای شیردهی و نزدیک بودن به طفل‌تان بعد از آنکه به کار بازمی‌گردید. بوستون، ماساچوست.: انتشارات عمومی هاروارد. ISBN 1-55832-116-0.
- تورگوس گاچ (2004). استعداد زنانه شیردهی (هفتمین ed.). شامبورگ، ایلی‌نویز: لالش لیگ اینترنشنال. ISBN 0-912500-98-0.
پیوند به بیرون
[ویرایش]
- شیردهی در پروژه فهرست آزاد
- ترشح شیر انسان: نگاهی کلی مؤسسه بین‌المللی سلامت آمریکا
- منابعی برای شیردهی بایگانی‌شده در ۶ نوامبر ۲۰۰۶ توسط Wayback Machine مجمع بین‌المللی لا لچ
- شیردهی بعد از نوزادی اخبار ای‌بی‌سی
- منابعی برای شیردهی گزارش سازمان بهداشت جهانی روی شیردهی
- خطرات سلامتی شیر ندادن بایگانی‌شده در ۴ مارس ۲۰۱۶ توسط Wayback Machine وزارت سلامت و خدمات اجتماعی ایالات متحده
- اتحاد جهانی حمایت از شیردهی
- شیردهی: سایت ان‌اچ‌اس
| کتابخانه‌های ملی | |
|---|---|
| سایر | |
| از جانوران |  | |
|---|---|---|
| از گیاهان | ||
| انواع | ||
| فرآورده‌ها | ||
| موضوعات | ||
