پرش به محتوا

ترورهای برجسته از سال ۱۸۶۵

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
ترور آبراهام لینکلن توسط جان ویلکس بوث
دقایقی قبل از ترور جان اف کندی
دقایقی پیش از ترور بی‌نظیر بوتو

ترورهای برجسته از سال ۱۸۶۵ (میلادی) (به انگلیسی: Notable Assassination Since 1865)

در زیر فهرست سیاستمداران و رهبران نظامی که از سال ۱۸۶۵ تا کنون ترور شده‌اند آورده شده‌است

تاریخ سال فرد ترور شده سمت مکان ضارب(ان) توضیحات
۱۴ آوریل ۱۸۶۵ آبراهام لینکلن رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا واشینگتن، دی.سی. جان ویلکس بوث در ۱۴ آوریل ۱۸۶۵ در تئاتر فورد به شدت مجروح شد
او را به خانهٔ پترسون منتقل کردند که صبح روز بعد
درگذشت.
۱۳ مارس ۱۸۸۱ جیمز آبرام گارفیلد رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا -- چارلز جی. گیتو در روز ۱۹ سپتامبر درگذشت
۲ ژوئیه ۱۸۸۱ الکساندر دوم تزار روسیه، پادشاه لهستان و
پادشاه دوک‌نشین بزرگ فنلاند
سن پترزبورگ
۲۴ ژوئن ۱۸۹۴ سعدی کارنو ۵ام رئیس‌جمهور فرانسه لیون سانته جرونیمو کاسریو
۱ مه ۱۸۹۶ ناصرالدین‌شاه قاجار پادشاه ایران شهر ری میرزا رضا کرمانی
۱۰ سپتامبر ۱۸۹۸ الیزابت اتریش-مجارستان امپراتریس اتریش-مجارستان ژنو لوییجی لوکنی آنارشیست ایتالیایی
۲۹ ژوئیه ۱۹۰۰ اومبرتوی یکم پادشاه ایتالیا مونتزا en:Gaetano Bresci توسط یک آنارشیست
۶ سپتامبر ۱۹۰۱ ویلیام مک‌کینلی رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا بوفالو، نیویورک لئون چولگوش در روز ۱۴ سپتامبر در اثر قانقاریا در اثر
جراحات حاصله از دو گلوله که به وی شلیک
شده بود درگذشت.
۱ فوریه ۱۹۰۸ کارلوس یکم پادشاه پرتغال لیسبون
۲۰ فوریه ۱۹۱۰ پطرس پاشا غالی نخست‌وزیر مصر Ibrahim Nassif al-Wardani
۹ فوریه ۱۹۱۳ مانوئل انریکه آرائخو رئیس‌جمهور السالوادور سان سالوادور Mulatilo Virgilio, Fermin Perez و Fabian Graciano
۲۳ فوریه فرانسیسکو مادرو
۳۳مین رئیس‌جمهور مکزیک مکزیکوسیتی
۱۸ مارس جرج اول یونان پادشاه یونان سالونیک ...
۲۸ ژوئن ۱۹۱۴ آرشیدوک فرانتس فردیناند
و همسرش «سوفی»
آرشیدوک اتریش-مجارستان سارایوو گاوریلو پرنسیپ ملی‌گرای صرب
۳۰ دسامبر ۱۹۱۶ گریگوری راسپوتین راهب ماجراجو و سیاست‌مدار روسی پتروگراد به دست عده ای از اشراف‌زادگان
۱۲ ژوئیه ۱۹۱۸ ... -- پرم
۱۶ ژوئیه نیکلای دوم
آلکساندرا فیودوروفنا
آخرین تزار روسیه،
پادشاه لهستان و گرانددوک فنلاند
یکاترینبورگ به همراه فرزندانشان: ولگا، تاتیانا، ماریا، آناستازیا، الکسی
۲۰ فوریه ۱۹۱۹ حبیب‌الله خان امیر افغانستان کله‌گوش
۲۰ مه ۱۹۲۰ ونوستیانو کارآنسا ۳۷ام رئیس‌جمهور مکزیک Tlaxcalantongo
۱۵ مارس ۱۹۲۱ طلعت پاشا نخست‌وزیر عثمانی برلین سوقومون تهلیریان عملیات نمسیس[۱]
۲۱ ژوئیه ۱۹۲۲ جمال پاشا فرمانده نیروی دریایی امپراتوری عثمانی «پطروس تر-بوغوسیان» و
«آرتاشس گورکیان»
عملیات نمسیس
۴ اوت اسماعیل انور عملیات نمسیس
۲۲ اوت مایکل کولینز رهبر انقلابی و سیاستمدار ایرلندی کورک غربی
۱۶ دسامبر گابریل ناروتوویتس رئیس‌جمهور لهستان ورشو
۲۰ ژوئیه ۱۹۲۳ پانچو وییا ژنرال انقلاب مکزیک
۱۷ ژوئیه ۱۹۲۸ آلوارو اوبرگون ۳۹ام رئیس‌جمهور مکزیک مکزیکو سیتی
۶ مه ۱۹۳۲ پل دومر ۱۴ام رئیس‌جمهور فرانسه پاریس ... مهاجر روسی
۳۰ آوریل ۱۹۳۳ لوئیز میگوئل سانچز سرو ۷۱ام رئیس‌جمهور پرو لیما
۲۵ ژوئیه ۱۹۳۴ انگلبرت دلفوس ۱۴ام صدراعظم اتریش وین نازی‌ها
۸ سپتامبر ۱۹۳۵ هوی پی. لانگ باتون‌روژ Carl Austin Weiss
۲۰ اوت ۱۹۴۰ لئون تروتسکی کمیسر جنگ شوروی مکزیکوسیتی توسط جاسوس‌های شوروی بوسیله تبر یخی
۲۴ دسامبر ۱۹۴۲ فرانسوا دارلان فرمانده نیروی دریایی فرانسه
در زمان جنگ جهانی دوم
الجزیره فرنان بونیه دو لا شاپل
۲۴ فوریه ۱۹۴۵ احمد ماهر پاشا نخست‌وزیر مصر Mustafa Essawy
۲۱ ژوئیه ۱۹۴۶ گوآلبرتو بیاروئل ۴۶ام رئیس‌جمهور بولیوی لاپاز
۳۰ ژانویه ۱۹۴۸ مهاتما گاندی رهبر جنبش استقلال هند دهلی نو ناتورام گودسه
۱۷ سپتامبر فولکه برنادوت -- اورشلیم
۲۸ دسامبر ۱۹۴۸ محمود النقراشی پاشا نخست‌وزیر مصر Abdel Meguid Ahmed Hassan
۱۲ فوریه ۱۹۴۹ حسن‌البنا بنیانگذار اخوان‌المسلمین
۱۳ نوامبر ۱۹۵۰ کارلوس دلگادو]چالبائود رئیس‌جمهور ونزوئلا کاراکاس
۷ مارس ۱۹۵۱ حاج‌علی رزم‌آرا ۵۸ام نخست‌وزیر ایران تهران خلیل طهماسبی
۲۰ ژوئیه عبدالله اول پادشاه اردن هاشمی اورشلیم
۱۶ اکتبر لیاقت علی خان نخستین نخست‌وزیر پاکستان راولپندی ...
۲ ژانویه ۱۹۵۵ خوزه آنتونیو رامون کانترا رئیس‌جمهور پاناما پاناما سیتی
۲۱ سپتامبر ۱۹۵۶ آناستاسیو سوموسا گارسیا رئیس‌جمهور نیکاراگوا انکون، پاناما
۱۹۵۷ موریس اودان ? حزب کمونیست فرانسه الجزیره

<!۱۱ ژوئن--

۲۶ ژوئیه ۱۹۵۷ کارلوس کاستیلو آرماس رئیس‌جمهور گواتمالا گواتمالا سیتی Romeo Vásquez توسط یک از محافظانش
-->
۴ مارس ۱۹۵۷ العربی بن مهیدی رهبر جبهه آزادی‌بخش میهنی مراکش نامعلوم
۱۴ ژوئیه ۱۹۵۸ فیصل دوم
نوری سعید
پادشاه عراق
نخست‌وزیر عراق
بغداد
۲۵ سپتامبر ۱۹۵۹ اس. دابلیو. آر. دی. باندرانایکه ۴ام نخست‌وزیر سیلان کلمبو ...
۱۹۶۱ پاتریس لومومبا نخست‌وزیر منتخب جمهوری دموکراتیک کنگو (زئیر) لوبومباشی --
رافائل تروخیو رئیس‌جمهور جمهوری دومینیکن سانتو دومینگو
۱۳ ژانویه ۱۹۶۳ سیلوانوس اولیمپیو ۱ام رئیس‌جمهور توگو
۱۲ ژوئن مدگار اورز -- جکسون، میسیسیپی
۲ نوامبر نگو دین دیم نخستین رئیس‌جمهور ویتنام جنوبی سایگون
۲۲ نوامبر جان اف. کندی ۳۵مین رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا دالاس، تگزاس لی هاروی اسوالد به ضرب گلوله
۱۹۶۴ ادیب شیشکلی دیکتاتور نظامی سوریه
۲۱ ژانویه ۱۹۶۵ حسنعلی منصور نخست‌وزیر ایران تهران محمد بخارایی پس از شش روز درگذشت
۲۱ فوریه مالکوم ایکس -- نیویورک سیتی
۴ آوریل ۱۹۶۶ هندریک فروورد ۷ام نخست‌وزیر آفریقای جنوبی کیپ تاون
۲۹ ژوئیه جانسون آگوی-ایرونسی ۲ام رئیس‌جمهور نیجریه Lalupon
۴ آوریل ۱۹۶۸ مارتین لوتر کینگ جونیور رهبر سیاهپوست جنبش حقوق مدنی
ایالات متحده آمریکا
ممفیس، تنسی
۵ ژوئن رابرت اف. کندی سناتور از ایالت نیویورک لوس آنجلس، کالیفرنیا سرحان سرحان
۳ فوریه ۱۹۶۹ ادواردو ماندلین رهبر جبهه آزادی‌بخش موزامبیک دارالسلام en:Dimitri Tsafendas
۱۵ اوت تام امبویا وزیر دادگستری کنیا نایروبی
۱۵ اکتبر عبدالرشید علی شرماکه ۲ام رئیس‌جمهور سومالی لاس عانود
۱۹۷۰ پدرو اوژنیو آرامبورو رئیس‌جمهور آرژانتین
۱۹۷۰ رنه اشنایدر فرمانده کل ارتش شیلی
۲۸ نوامبر ۱۹۷۱ وصفی تل نخست‌وزیر اردن قاهره
۲ مارس ۱۹۷۳ ... سفیر ایالات متحده آمریکا در سودان
۱۱ سپتامبر سالوادور آلنده ۲۹مین رئیس‌جمهور شیلی سانتیاگو
۱۹ اوت ۱۹۷۴ ... دیپلمات آمریکایی نیکوزیا
۱۱ فوریه ۱۹۷۵ ریچارد راتسیماندراوا رئیس‌جمهور ماداگاسکار آنتاناناریوو
۲۵ مارس فیصل بن عبدالعزیز پادشاه عربستان سعودی ریاض فیصل بن مساعد
۱۳ آوریل فرانسوا تومبالبایه نخستین رئیس‌جمهور چاد انجامنا
۱۵ اوت مجیب‌الرحمن نخستین رئیس‌جمهور بنگلادش داکا
۱۳ فوریه ۱۹۷۶ مورتالا محمد ۴ام رئیس‌جمهور نیجریه لاگوس
۲۱ سپتامبر ... -- واشینگتن، دی.سی.
۱۶ مارس ۱۹۷۷ کمال جنبلاط رهبر حزب سوسیالیست ترقی خواه و
یکی از رهبران دروزی در لبنان
۱۸ مارس مارین انگوابی رئیس‌جمهور جمهوری کنگو برازاویل
۲۷ آوریل ۱۹۷۸ محمد داوود خان نخستین رئیس‌جمهور افغانستان کابل
۹ مه آلدو مورو نخست‌وزیر سابق ایتالیا و
رئیس حزب دموکرات مسیحی
رم بریگاد سرخ
۹ ژوئیه عبدالرزاق نائف ۵۵ام نخست‌وزیر عراق لندن Salem Ahmed Hassan
۱۴ فوریه ۱۹۷۹ آلفرد دابس سفیر ایالات متحده آمریکا
در افغانستان
کابل
۲۷ اوت لوئیس مونتباتن --
۲۶ اکتبر پارک چونگ هی رئیس‌جمهور کره جنوبی سئول کیم جائه کیو
۱۲ آوریل ۱۹۸۰ ویلیام تالبرت ۲۰ام رئیس‌جمهور لیبریا مونرویا
۱۷ سپتامبر آناستاسیو سوموسا ۷۶ام رئیس‌جمهور نیکاراگوئه آسونسیون
۶ اکتبر ۱۹۸۱ انور سادات ۳ام رئیس‌جمهور مصر قاهره خالد اسلامبولی
۳۰ مه ضیاء الرحمن ۷ام رئیس‌جمهور بنگلادش چیتاگونگ
۲۸ ژوئن سید محمد بهشتی رئیس قوه قضائیه ایران تهران به همراه ۷۵ نفر از اعضای حزب جمهوری اسلامی
۳۰ اوت محمدعلی رجایی
محمدجواد باهنر
۲ام رئیس‌جمهور ایران
۷۷ام نخست‌وزیر ایران
تهران مسعود کشمیری
۱۹۸۲ ادواردو فرای مونتالوا رئیس‌جمهور شیلی
۱۴ سپتامبر ۱۹۸۲ بشیر جمیل رئیس‌جمهور لبنان بیروت
۲۱ اوت ۱۹۸۳ بنینو آکینو سناتور و فعال سیاسی مانیل در فرودگاه بین‌المللی نینوی آکوئینو
۳۱ اکتبر ۱۹۸۴ ایندیرا گاندی ۳مین نخست‌وزیر هند دهلی نو دو محافظ سیک
۲۸ فوریه ۱۹۸۶ اولاف پالمه نخست‌وزیر سوئد استکهلم
۱ ژوئن ۱۹۸۷ رشید کرامی نخست‌وزیر لبنان در مسیر بیروت
۱۵ اکتبر ۱۹۸۷ توماس سانکارا ۵ام رئیس‌جمهور بورکینافاسو اوآگادوگو
۱۶ آوریل ۱۹۸۸ خلیل الوزیر از بنیان‌گذاران جنبش فتح تونس کماندوهای اسرائیلی
4 ۱۹۸۹ ژان-ماری تجیبائو سیاستمدار اهل کالدونیای جدید اوویا
۱۸ اوت لوئیس کارلوس گالان سناتور کلمبیایی بوگوتا
۲۲ نوامبر رنه معوض ۱۳ام رئیس‌جمهور لبنان بیروت
۲۲ مارس ۱۹۹۰ برناردو … -- بوگوتا پلیس این قتل را به قاچاقچیان
مواد مخدر نسبت داد
۹ سپتامبر ساموئل دو ۲۱ام رئیس‌جمهور لیبریا مونروویا
۱۲ اکتبر رفعت المحبوب رئیس مجلس مصر قاهره ۴ مرد مسلخ
۲۱ اکتبر دنی شمعون سیاستمدار مارونی لبنانی بیروت
۲۱ مه ۱۹۹۱ راجیو گاندی ۶ام نخست‌وزیر هندوستان سریپرومبودور ترور راجیو گاندی
۱۴ ژانویه ۱۹۹۱ صلاح خلف سازمان آزادی‌بخش فلسطین
۸ ژوئن ۱۹۹۲ فرج فوده
۲۹ ژوئن محمد بوضیاف رئیس‌جمهور الجزایر عنابه Lembarek Boumaârafi
۱۷ سپتامبر صادق شرفکندی دبیرکل حزب دمکرات کردستان ایران برلین کاظم دارابی به همراه همایون اردلان،
فتاح عبدلی و نوری دهکردی
۱۰ آوریل ۱۹۹۳ کریس هانی رهبر حزب کمونیست آفریقای جنوبی Janusz Walus
۱ مه ۱۹۹۳ راناسینگ پرماداسا ۳ام رئیس‌جمهور سری‌لانکا کلمبو
۲۳ مارس ۱۹۹۴ لوئیس دونالدو کولوسیو -- تیخوانا Mario Aburto Marinez
۶ آوریل ۱۹۹۴ جووینال هابیاریمانا رئیس‌جمهور رواندا
۶ آوریل سیپرین نتاریامیرا ۵ام رئیس‌جمهور بوروندی کیگالی
۷ آوریل آگاته اوویلینگیییمانا نخست‌وزیر رواندا کیگالی
۴ نوامبر ۱۹۹۵ اسحاق رابین نخست‌وزیر اسرائیل تل‌آویو ایگال عمیر
۲ اکتبر ۱۹۹۶ آندری لوکانوف نخست‌وزیر سابق بلغارستان ناشناس
۶ فوریه ۱۹۹۸ کلود ایرینیاک -- آژاکسیو
۲۶ آوریل خوان خوسه خراردی کونه‌درا -- گواتمالا سیتی
۱۰ مارس ۱۹۹۹ علی صیاد شیرازی فرمانده اسبق نیروی زمینی ارتش ایران تهران
۲۳ مارس آندری لوکانوف --
۹ آوریل ابراهیم باره میاناسارا رئیس‌جمهور نیجر نیامی
۲۷ اکتبر وازگن سارکیسیان ۱۲ام نخست‌وزیر ارمنستان ایروان
۱۵ ژانویه ۲۰۰۰ آرکان -- بلگراد Dobrosav Gavrić
۸ ژوئن ... -- حومه آتن
۱۶ ژانویه ۲۰۰۱ لوران کابیلا رئیس‌جمهور جمهوری دموکراتیک کنگو کینشاسا Rashidi Muzele
۱ ژوئن بیرندرا بیر بیکرام شاه پادشاه نپال کاتماندو «دیپندرا» ولیعهد نپال
۹ سپتامبر احمد شاه مسعود از فرماندهان و مجاهدین افغانستان ولایت تخار
۱۴ اکتبر --
۱۷ اکتبر رحبعام زئیفی نظامی و سیاست‌مدار اسرائیلی اورشلیم ۴ فلسطینی
۶ مه ۲۰۰۲ پیم فورتاین سیاست‌مدار و جامعه‌شناس هلندی هیلفرسوم
۶ ژوئیه عبدالقدیر معاون رئیس‌جمهور افغانستان کابل
۲۳ ژوئیه صلاح مصطفی محمد شحاده از رهبران گردان‌های القسام (حماس) غزه
۱۲ مارس ۲۰۰۳ زوران جینجیچ -- بلگراد
۱۰ آوریل سید عبدالمجید خویی -- نجف
۱۷ آوریل سرگئی یوشنکوف سیاست‌مدار لیبرال روس مسکو
۲۹ اوت سید محمدباقر حکیم رئیس مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق نجف
۱۰ سپتامبر آنا لیند وزیر امورخارجه سوئد استکهلم میایلو میایلویچ
۱۳ فوریه ۲۰۰۴ سلیم‌خان یندربایف ۲ام رئیس‌جمهور Chechen Republic of Ichkeria دوحه
۲۲ مارس شیخ احمد یاسین بنیانگذار حرکت مقاومت اسلامی (حماس) غزه
۱۷ آوریل عبدالعزیز رنتیسی رهبر حرکت مقاومت اسلامی غزه
۹ مه احمد قدیروف نخستین رئیس‌جمهور جمهوری چچن گروزنی
۱۷ مه عزالدین سلیم رئیس‌جمهور حکومت انتقالی عراق بغداد
۱۲ ژوئن --
۴ ژانویه ۲۰۰۵ علی الحیدری فرماندار بغداد بغداد
۱۴ فوریه رفیق حریری نخست‌وزیر لبنان بیروت
۲۱ ژوئن جورج حاوی دبیرکل حزب کمونیست لبنان بیروت
۱ ژوئیه --
۷ ژوئیه ایهاب الشریف سفیر مصر در عراق
۱۲ اوت لاکشمن کادیرگامار وزیر امورخارجه سری‌لانکا کلمبو
۱۱ فوریه ۲۰۰۶ ... -- بیرون آلماتی
۱۴ سپتامبر --
۷ اکتبر --
۱۳ ژوئن ۲۰۰۷ ولید عیدو سیاست‌مدار لبنانی و عضو مجلس لبنان بیروت
۲ اوت --
۲۷ دسامبر بی‌نظیر بوتو بانوی سیاست‌مدار پاکستانی[۲] راولپندی
۱۲ فوریه ۲۰۰۸ عماد مغنیه فرمانده نظامی حزب‌الله لبنان دمشق
۸ مه ... -- مکزیکوسیتی
۱ اوت محمد سلیمان سرتیپ سوری نزدیکی طرطوس
۲۳ اکتبر ... سردبیر روزنامه زاگرب
۲ مارس ۲۰۰۹ خوائو برناردو وییرا رئیس‌جمهور گینه بیسائو بیسائو
۳۱ مارس سلیم یاماداییف فرمانده شورشی چچنی دوبی
۱۲ ژوئن حارث العبیدی روحانی عراقی و عضو مجلس عراق
۲۷ سپتامبر --
۱۹ ژانویه ۲۰۱۰ محمود المبحوح فرمانده ارشد حماس[۳] دوبی
۲ اوت رضا حیدر نماینده مجلس پاکستان کراچی
۱۲ ژوئیه ۲۰۱۱ احمد ولی کرزی رئیس شورای ولایتی قندهار قندهار
۲۸ ژوئیه عبدالفتاح یونس فرمانده شورای ملی انتقالی لیبی بنغازی به همراه دو افسر دیگر
۲۰ سپتامبر برهان‌الدین ربانی ۱۰ام رئیس‌جمهور افغانستان کابل اعضای طالبان در اثر یک انفجار انتحاری
۲۰ اکتبر ۲۰۱۱ معمر قذافی
۱۸ ژوئیه ۲۰۱۲ داود راجحه
حسن تورکمانی
آصف شوکت
وزیر دفاع سابق سوریه
وزیر دفاع سابق سوریه
معاونت وزیر دفاع و شوهرخواهر بشار اسد

دمشق
دونل
۱۲ سپتامبر ۲۰۱۲ کریستوفر استیونز سفیر ایالات متحده آمریکا
۶ فوریه ۲۰۱۳ شکری بلعید رهبر حزب میهن‌پرستان تونس استان تونس
۳ مه صادق زمان ختک --
۲۰۱۶ رودولفو ایلانس وزیر امور داخلی بولیوی
۲۰۱۹ هکتور انریکه اولیوارس استان لا ریوخا، آرژانتین
۳ ژانویه ۲۰۲۰ قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس فرودگاه بغداد
۳۱ جولای ۲۰۲۴ اسماعیل هنیه رئس دفتر سیاسی حماس یکی از اقامتگاه‌های ویژه جانبازان در شمال تهران به گفته جمهوری اسلامی ایران یک اسرائیلی اما هنوز مشخص نشده است. اسماعیل هنیه درگیر جنگ اسرائیل و حماس بود که برای مراسم تحلیف رئیس‌جمهور ایران مسعود پزشکیان آمده بود بعد از مراسم در اقامتگاه خود در حدود ساعت ۲ نیمه شب ترور شد. به گفته جمهوری اسلامی ایران یک اسرائیلی او را ترور کرد ولی هنوز نامشخص است.

پانویس

[ویرایش]
  1. یک عملیات مخفی بود که برخی اعضاء برجسته فدراسیون انقلابی ارمنی، حکم مرگ رهبران سیاسی دولت عثمانی را به اجرا درآوردند. آیت رهبران نقش فعالی در برنامه‌ریزی و دستور صدور قتل‌عام ارمنی‌ها داشته‌اند
  2. نخست‌وزیر سابق پاکستان و نخستین رهبر برگزیده شده در یک کشور اسلامی
  3. از بنیانگذاران گردان‌های عزالدین قسام، شاخه نظامی حماس

منابع

[ویرایش]
  • World Almanac And Book of Facts 2014. New York: Press. 2014. pp. 124–125.
  • ویکی‌پدیای انگلیسی
  • سعید درودی (بهار ۱۳۷۲اطلاعات عمومی سخن، تهران: انتشارات سخن، ص. ۳۰۹–۳۰۶
  • سیدمحمود اختریان، سیدکاظم خلخالی، رحیم چاوش اکبری (پاییز ۱۳۷۰)، «علل پیدایش جنگ-جنگ‌های مهم تاریخ»، گنجینه‌های دانش، نشر محمد، ص. ۳۷۵
  • عبدالحسین سعیدیان (تابستان ۱۳۷۳اطلاعات عمومی علم و زندگی، انتشارات عارف، ص. ۳۲۵–۳۲۱