پرش به محتوا

بوئینگ

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
(تغییرمسیر از بویینگ)
بوئینگ
نوعسهامی عام
ISINUS0970231058 ویرایش در ویکی‌داده
صنعتصنایع هوافضایی
صنایع جنگ‌افزاری
بنا نهاده۱۹۱۶
بنیانگذارانویلیام بوئینگ
دفتر مرکزیآرلینگتون، ویرجینیا، ایالات متحده آمریکا
محدودهٔ فعالیتجهانی
مدیر عامل اجراییدیوید کلهون
رئیس هیئت مدیرهجیمز مک‌نرنی
محصولاتهواپیماهای مسافربری
هواپیماهای نظامی
سامانه‌های هوافضایی
سامانه‌های دفاع موشکی
زهپاد
درآمدافزایش ۱۰۱٫۱ میلیارد دلار (۲۰۱۸)
سود خالصافزایش ۱۰٫۴ میلیارد دلار (۲۰۱۸)
مجموع داراییافزایش ۱۱۷٫۳ میلیارد دلار (۲۰۱۸)
تعداد کارکنان۱۵۳٬۰۲۲ نفر (۲۰۱۸)
شرکت‌های وابستههواپیماهای تجاری بوئینگ
بوئینگ دیفنس اسپیس اند سکیوریتی
بوئینگ کپیتال
لابراتوارهای اچ‌آرال
وبگاه

بوئینگ (به انگلیسی: Boeing) شرکت صنایع هوافضایی و صنایع جنگ‌افزاری چندملیتی آمریکایی است، که در سال ۱۹۱۶ توسط ویلیام بوئینگ در شهر سیاتل ایالت واشینگتن تأسیس شد و در زمینه طراحی، توسعهٔ فناوری و ساخت هواپیماها، هواگردهای بالگردان، ماهواره‌ها، راکت‌ها، زهپادها و موشک‌ها فعالیت می‌کند.[۱]

در طول دهه‌های گذشته همواره تمرکز اصلی این شرکت بر طراحی و تولید هواپیماهای مسافربری معطوف بوده‌است. شرکت بوئینگ در سال ۱۹۹۷ با خریداری شرکت مک‌دانل داگلاس به بزرگ‌ترین شرکت هوافضای جهان تبدیل شد. این شرکت دومین شرکت صنایع دفاعی جهان پس از لاکهید مارتین می‌باشد، همچنین بزرگ‌ترین صادرکننده کالا و خدمات در ایالات متحده محسوب می‌شود.[۲][۳]

دفتر مرکزی بوئینگ در شهر آرلینگتون، ویرجینیا قرار دارد. بخشی از سهام این کورپوریشن در بازار بورس نیویورک معامله می‌شود و جزئی از میانگین صنعتی داو جونز به‌شمار می‌آید. شرکت بوئینگ مالک ۴ شرکت تابعه هواپیماهای تجاری بوئینگ، بوئینگ دیفنس اسپیس اند سکیوریتی، بوئینگ کپیتال و گروه خدمات بوئینگ می‌باشد.

تاریخچه

[ویرایش]
مقالهٔ اصلی: تاریخ شرکت بوئینگ
مقالهٔ اصلی: تاریخ نوین شرکت بوئینگ
دو مدل قدیمی و جدید از هواپیمای بوئینگ بی-۵۲ در آشیانه ادوارد ای‌اف‌بی ناسا

ویلیام بوئینگ در ماه مارس سال ۱۹۱۰ شرکت گرین وود تیمبر را تأسیس کرد[۴] و ۲ سال بعد شرکت شیپ یارد را خریداری کرد و مقدمات تأسیس یک کارخانه هواپیماسازی را فراهم نمود. ویلیام بوئینگ ابتدا در مورد صنعت چوب در دانشگاه ییل تحصیل می‌کرد[۵] و این تجربه او را در اجرای طرح‌هایش و نیز ساخت هواپیما یاری نمود. در تاریخ ۱۵ ژوئیه ۱۹۱۶ بزرگ‌ترین شرکت هواپیماسازی کنونی جهان، با سرمایه ۱۰۰ هزار دلار تأسیس شد. این در حالی بود که نخستین هواپیمای تولید شده توسط این شرکت کمتر از ۸ متر طول داشت و تا ارتفاع ۹۰۰ پایی پرواز می‌کرد. ویلیام بوئینگ در ابتدا آن را شرکت محصولات هوایی پسفیک نام نهاد و یک سال بعد نام آن را به شرکت هواپیمایی بوئینگ تغییر داد. در سال‌های اولیه فعالیت بوئینگ به ساخت هواپیماهای کوچک برای نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا اقدام نمود که این هواپیماهای کوچک با هدف ترابرد و انتقال بسته‌های پستی طراحی و ساخته می‌شدند.[۶] این هواپیماها به نام مدل سی شهرت یافتند.

در سال ۱۹۱۹ نخستین هواپیمای تجاری بوئینگ به نام بوئینگ بی-۱ به پرواز درآمد.[۷] طی دهه بعد بوئینگ درصدد تغییر استاندارد موتورهای هواپیما از سامانه خنک‌کاری با چرخه آب، به هواگرد بود و مدل ای-۴۰ را پس از اعمال این تغییرات تولید کرد.[۸] در این دهه بود که هواپیمای بمب‌افکن توسط دونالد داگلاس طراحی شد و بوئینگ شرکت دولفین را که متعلق به او بود، خریداری نمود و تولید مجموعه هواپیماهای جنگنده را نیز در دستور کار خود قرار داد.[۹] در سال ۱۹۲۹ بوئینگ اقدام به خریداری چند شرکت بزرگ هواپیماسازی نمود، که عبارت بودن از: پرت اند ویتنی، هامیلتون استاندارد، ووت و یونایتد ایر ترانسپورت. در سال ۱۹۳۰ هواپیمای بوئینگ مدل بی-۱-ای با ۴ سرنشین، سپس مدل بوئینگ-۸۰ با ۱۲ سرنشین به پرواز درآمد.[۱۰] گرچه هم‌زمان با رشد و رونق شرکت در سال ۱۹۳۴ به دلیل قانونی که به تصویب رسیده بود، ویلیام بوئینگ سهم خود را فروخت و این شرکت را رها کرد، اما همچنان تا پایان عمر به ارائه مشاوره به شرکت بوئینگ ادامه داد. در سال ۱۹۳۷ هواپیمای مسافربری بوئینگ ۳۰۷ ساخته شد، که در زمان خود انقلابی در عرصه هواپیماهای تجاری به‌شمار می‌آمد. این هواپیما قادر بود تا ارتفاع ۶ هزار پایی پرواز نماید. در خلال جنگ جهانی دوم شرکت بوئینگ اقدام به تولید انبوه بوئینگ بی-۱۷ فلایینگ فورترس و بمب افکن مدل بوئینگ بی-۲۹ نمود.[۱۱] ۱۵ سال بعد نیز بمب‌افکن پیشرفته بی۵۲ طراحی و ساخته شد. در همان سال (۱۹۵۷) نخستین هواپیمای مجهز مسافربری مدل ۷ به عنوان بوئینگ ۷۰۷ به بازار عرضه شد. طی دهه بعد مدل‌های بوئینگ ۷۲۷، بوئینگ ۷۳۷ و بوئینگ ۷۴۷ نیز یکی پس از دیگری به بازار ترابری هوایی جهان ارائه شدند. در این سال‌ها بوئینگ در ساخت موشک و فضاپیماها نیز وارد شده بود و با سازمان فضایی آمریکا (ناسا) همکاری نزدیک داشت. در سال ۱۹۷۴ پس از تجربه ساخت موفق آپولو، سفینه مارینر ۱۰ ساخته و به ناسا تحویل داده شد. در سال ۱۹۹۰ بوئینگ ۷۳۷ با فروش ۱٫۸۳۲ فروندی، به عنوان پرفروش‌ترین هواپیمای جهان مطرح شد، در حالی که بوئینگ در سال‌های پیش و پس از آن، به طراحی و ساخت و عرضه مدل‌های بوئینگ ۷۵۷، بوئینگ ۷۶۷، بوئینگ ۷۷۷ و در سال ۲۰۰۵ بوئینگ ۷۸۷ پرداخت.

حوزه فعالیت

[ویرایش]
یک فروند بوئینگ ۷۴۷ آمریکایی، در حال سوخت‌رسانی به یک فروند بوئینگ ۷۴۷ ایرانی (دهه ۱۹۷۰)

بوئینگ نخستین و بزرگ‌ترین شرکت هواپیمایی جهان در ساخت هواپیماهای تجاری و دومین شرکت بزرگ در ساخت سامانه‌های دفاعی جهان است. حوزه فعالیت بوئینگ محدوده گسترده‌ای از سامانه‌ها، محصولات و خدمات فضایی و تجهیزات دفاعی را در زمینه طراحی، تولید و پشتیبانی هواپیماهای تجاری، جنگنده‌ها، بمب‌افکن‌ها، موشک‌ها، فضاپیماها، ماهواره‌ها، جنگ‌افزارها و فناوری‌های مختلف نظامی و دفاعی در برمی‌گیرد.

۵ حوزه اصلی فعالیت بوئینگ:

هواپیماهای تجاری

[ویرایش]
هواپیماهای تجاری تولید شده توسط بوئینگ

عمده‌ترین محصولات تجاری در این زمینه، خانواده هواپیماهای مسافربری سری ۷ از ۷۰۷ تا ۷۸۷ است. حدود ۱۲ هزار هواپیمای تجاری یعنی مسافربری و ترابری در جهان وجود دارد، که ۸۵٪ آن‌ها، متعلق به شرکت آمریکایی بوئینگ است.

سامانه‌های دفاعی

[ویرایش]

طراحی، مونتاژ و پشتیبانی سامانه‌های دفاعی و تولید انواع بالگردها و جنگنده‌های نظامی در این حوزه قرار می‌گیرد.

مهندسی، فناوری و عملیات

[ویرایش]

گروه مهندسی، فناوری و عملیات، شرکت بوئینگ، یک پشتوانه قوی، برای سازمان فضایی آمریکا است، که در جهت طراحی و ساخت و عملیات شاتل‌های فضایی و ایستگاه بین‌المللی فضایی، فعالیت می‌کند.

به‌طور کلی این حوزه، از واحدهای کسب و کار بوئینگ، پشتیبانی می‌کند و استراتژی رشد را در جهان با فراهم آوردن افراد، فناوری‌ها، فرایندها و عملکردهای مناسب، در زمان مناسب و مکان مناسب در سطح شرکت، فراهم می‌آورد.

سرمایه‌گذاری

[ویرایش]

شرکت سرمایه‌گذاری بوئینگ، در جهت فراهم آوردن و تسهیل عملیات بانکی و پشتوانه واحدهای کسب و کار اصلی، در زمینه تجاری و دفاعی، تأسیس شده‌است.

گروه خدمات

[ویرایش]

گروه خدمات بوئینگ، به واحدهای کسب و کار بوئینگ امکان می‌دهد، تا بر رشد سودآور تمرکز کنند؛ چرا که تمامی خدمات زیرساختی، شامل: خدمات تسهیلاتی، پرسنلی، جذب و استخدام، برنامه‌های رفاهی، ایمنی، آتش‌نشانی، عملیات کارگاهی، ترابری و نظیر آن را، فراهم می‌سازد.

مدل مدیریتی

[ویرایش]

رهبری و توسعه شرکت، جزء ارزش‌ها و فعالیت‌های اصلی شرکت بوئینگ است. در مدل مدیریتی شرکت بوئینگ بر پیشبرد عملکرد، از طریق رشد و توسعه بهره‌وری و رهبری تأکید شده‌است.

شرکت بوئینگ دارای یک مرکز رهبری است، که رویکرد توسعه رهبری، در آنجا مُدون شده، سپس عرضه می‌شود. این رویکردها، عبارت است از:

  • نهادینه‌سازی ارزش‌های بوئینگ و فرهنگ یکپارچه شرکت
  • تمرکز بر مهارت‌های کسب‌وکار
  • پشتیبانی اهداف استراتژیک کسب‌وکار، از طریق آموزش، مربی‌گری و ارزیابی عملکرد
  • انجام اقدامات چالشی در کسب‌وکار، اخذ و تحلیل بازخورد در مرکز رهبری

فروش

[ویرایش]
ساختمان ۱۰۵ بوئینگ، واشینگتن

شرکت بوئینگ در سال ۲۰۰۷ با فروش ۶۱٫۵ میلیارد دلاری و سود ۲٫۲ میلیارد دلاری، در جایگاه ۲۸ در فهرست فرچون ۵۰۰ از پانصد شرکت برتر جهان، قرار داشت. بخش فروش هواپیماهای بوئینگ، بیش از ۹۰ کشور را پوشش می‌دهد. ۷۰٪ هواپیماهای تجاری تولید شده به خارج از ایالات متحده فروخته می‌شود. ۷۵٪ هواپیماهای تجاری جهان نیز توسط بوئینگ تأمین می‌گردد. حدود نیمی از فروش این شرکت به حوزه هواپیماهای تجاری برمی‌گردد. شرکت بوئینگ با ۲۲ هزار تأمین‌کننده جهانی، قرارداد دارد، همچنین به عنوان بزرگ‌ترین پیمانکار سازمان فضایی آمریکا محسوب می‌شود.

منابع انسانی

[ویرایش]

بیش از ۱۵۹ هزار نفر از کارکنان این شرکت در ایالات متحده آمریکا و ۷۰ کشور دیگر فعالیت می‌کنند. از این شمار حدود ۴۰٪ در بخش هواپیماهای تجاری، ۴۴٪ در بخش سامانه‌های دفاعی و بقیه در دیگر حوزه‌ها اشتغال دارند. شرکت بوئینگ جامع‌ترین و بزرگ‌ترین آموزش‌های هوایی را چه در زمینه تعمیر و نگهداری و چه کارکنان پرواز، در بازار هواپیماهای ۱۰۰ صندلی و بالاتر، ارائه می‌دهد.

کارکنان بر پایه محل

[ویرایش]
ناسا ایکس-۴۳ هواپیمای بدون سرنشین مافوق صوت
هواپیمای طراحی شده در سال ۲۰۱۱ بوئینگ

شمار کارکنان شرکت بوئینگ اکنون بیش از ۱۷۰ هزار نفر برآورد شده‌است. جدول زیر که شمار کارکنان این شرکت را در هر یک از ایالت‌هایی که بوئینگ در آن‌ها شعبه فروش یا کارخانجات تولیدی دارد، نشان می‌دهد. این فهرست در سال ۲۰۰۶ تنظیم شده‌است.

کارکنان بر پایه محل فعالیت
آریزونا ۴٬۷۴۶
کالیفرنیا ۳۰٬۰۱۲
کانزاس ۳٬۱۷۵
میزوری ۱۶٬۲۸۲
پنسیلوانیا ۴٬۷۹۳
تگزاس ۵٬۱۵۲
واشینگتن ۶۶٬۱۸۵
دیگر نقاط ۲۵٬۵۹۳
مجموع ۱۵۵٬۹۳۸

استخدام

[ویرایش]

در جدول زیر شمار کارکنان بوئینگ، در بخش‌های مختلف، با توجه به ساختار سازمانی این شرکت، مشخص شده‌است. این جدول ظرفیت هر بخش یا شرکت تابعه بوئینگ را مشخص می‌نماید.

کارکنان بر پایه ساختار سازمانی
هوانوردی ۵۴٬۱۴۹
خدمات مالی ۱۳۱
ارتباطات ۵۰۶
سامانه‌های دفاعی ۷۵٬۹۵۵
مهندسی و فناوری ۱۲٬۲۲۸
گروه خدمات مشترک ۱۱٬۸۰۹
ستاد مرکزی ۱٬۲۸۹
دیگر بخش‌ها ۲
مجموع ۱۵۵٬۹۳۸

مدیریت ارشد

[ویرایش]

مدیرعامل

[ویرایش]

مدیرعامل کنونی شرکت، جیمز مک‌نرنی است و از سال ۲۰۰۱ به عنوان عضو هیئت مدیره و از ۲۰۰۵ به عنوان مدیرعامل بوئینگ، مشغول به کار شده‌است. سابقه مدیریتی مک‌نرنی، بسیار درخشان است. او همچون بنیان‌گذار شرکت، ویلیام بوئینگ، دانش‌آموخته دانشگاه ییل است و مدرک ام‌بی‌ای را، از دانشگاه هاروارد اخذ کرده‌است.

وی ۱۹ سال در جنرال الکتریک مشغول به کار بود و پیش از پیوستن به بوئینگ، مدیرعامل شرکت ۳ام بود. او کارکنان را منبع اصلی قدرت بوئینگ می‌داند و بر این باور است، که دیدگاه‌های متنوع آنان، در تولید نوآورانه محصولات به شرکت کمک می‌کند؛ شرکتی که همه با تعهد بر توسعه مستمر در آن گردآمده‌اند.

هیئت‌مدیره

[ویرایش]
ایستگاه فضایی اس‌تی‌اس-۱۳۴، ساخته‌شده توسط بوئینگ
ساختمان بوئینگ، در شهر ریدلی پارک

اکنون (۲۰۱۴) هیئت‌مدیره شرکت بوئینگ از افراد زیر تشکیل شده‌است.

  • دریاسالار ادموند پی. جیامباستیانی
  • جان اچ. بیگز
  • جان بریسون
  • لیندا کوک
  • ویلیام ام. دالی
  • آرتور دی. کالینز جونیور
  • لینوود ام. کوبرن
  • کنت ان. دوبرستین
  • جان مک‌دانل
  • مایک اس. زافیروفسکی
  • سوزان سی. شواب

فهرست هواپیماهای مسافربری

[ویرایش]
بویینگ ۷۰۷
[ویرایش]
  • بویینگ ۷۰۷-۱۰۰
  • بویینگ ۷۰۷-۳۰۰
  • بویینگ ۷۲۰
بویینگ ۷۱۷
[ویرایش]
  • بویینگ ۷۱۷-۲۰۰
  • بویینگ ۷۱۷-۳۰۰
بویینگ ۷۲۷
[ویرایش]
  • بویینگ ۷۲۷-۱۰۰
  • بویینگ ۷۲۷-۲۰۰
بویینگ ۷۳۷
[ویرایش]
  • بویینگ ۷۳۷ اورجینال
    • بویینگ ۷۳۷–۱۰۰
    • بویینگ ۷۳۷–۲۰۰
  • بویینگ ۷۳۷ کلاسیک
    • بویینگ ۷۳۷–۳۰۰
    • بویینگ ۷۳۷–۴۰۰
    • بویینگ ۷۳۷–۵۰۰
  • بوئینگ ۷۳۷ نسل بعدی
    • بویینگ ۷۳۷–۶۰۰
    • بویینگ ۷۳۷–۷۰۰
    • بویینگ ۷۳۷–۸۰۰
    • بویینگ ۷۳۷–۹۰۰
    • بویینگ ۷۳۷-۹۰۰ئی‌آر
  • بویینگ ۷۳۷ مکس
    • بویینگ ۷۳۷ مکس ۷
    • بویینگ ۷۳۷ مکس ۸
    • بویینگ ۷۳۷ مکس ۹
    • بویینگ ۷۳۷ مکس ۱۰
بویینگ ۷۴۷
[ویرایش]
  • بویینگ ۷۴۷–۱۰۰
  • بویینگ ۷۴۷–۲۰۰
  • بویینگ ۷۴۷–۳۰۰
  • بویینگ ۷۴۷–۴۰۰
  • بویینگ ۷۴۷–۸
  • بویینگ ۷۴۷اس‌پی
  • بویینگ ۷۴۷-۴۰۰ئی‌آر
بویینگ ۷۵۷
[ویرایش]
  • بویینگ ۷۵۷–۲۰۰
  • بویینگ ۷۵۷–۳۰۰
بویینگ ۷۶۷
[ویرایش]
  • بویینگ ۷۶۷–۲۰۰
  • بویینگ ۷۶۷–۳۰۰
  • بوئینگ ۷۶۷-۳۰۰ئی‌آر
  • بویینگ ۷۶۷–۴۰۰
بویینگ ۷۷۷
[ویرایش]
  • بویینگ ۷۷۷–۲۰۰
  • بویینگ ۷۷۷-۲۰۰ئی‌آر
  • بویینگ ۷۷۷-۲۰۰ال‌آر
  • بویینگ ۷۷۷–۳۰۰
  • بویینگ ۷۷۷-۳۰۰ئی‌آر
  • بویینگ ۷۷۷اف (باری)
  • بویینگ ۷۷۷–۹ (۷۷۷ایکس)
بویینگ ۷۸۷
[ویرایش]
  • بویینگ ۷۸۷–۸
  • بویینگ ۷۸۷–۹
  • بویینگ ۷۸۷–۱۰

نگارخانه

[ویرایش]

جستارهای وابسته

[ویرایش]

پانویس

[ویرایش]
  1. ↑ Bernal, Kyle (December 23, 2022). "What Are the Top Boeing Government Contracts?" (به انگلیسی). Retrieved June 8, 2023.
  2. ↑ "Defense News Top 100 for 2012" بایگانی‌شده در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۳ توسط Archive.today. Defense News, July 22, 2013.
  3. ↑ "Boeing says it's flying high despite recession". USA Today, March 27, 2009.
  4. ↑ «Boeing History». Boeing.com. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ اکتبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در مه ۲۱, ۲۰۱۱.
  5. ↑ Howe، Sam (اکتبر ۲, ۲۰۱۰). «The tale of Boeing's high-risk flight into the jet age». The Seattle Times. دریافت‌شده در مه ۲۱, ۲۰۱۱.
  6. ↑ Boeing History—Beginnings... Mail and Boa abroad بایگانی‌شده در ۲۰ نوامبر ۲۰۱۰ توسط Wayback Machine Retrieved November 5, 2010.
  7. ↑ Boeing History Narrative – Beginnings – Biplanes by the Sea بایگانی‌شده در ۲۰ نوامبر ۲۰۱۰ توسط Wayback Machine, Retrieved November 4, 2010.
  8. ↑ «Boeing History-- Beginnings...Growing Pains». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ اکتبر ۲۰۱۰. دریافت‌شده در نوامبر ۵, ۲۰۱۰.
  9. ↑ Boeing P-12/ F4B Fighter بایگانی‌شده در ۲۰ نوامبر ۲۰۱۰ توسط Wayback Machine, Retrieved November 5, 2010.
  10. ↑ «Boeing History: Beginnings – World War I». Boeing. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ اکتبر ۲۰۱۰. دریافت‌شده در نوامبر ۴, ۲۰۱۰.
  11. ↑ Peck, Merton J. & Scherer, Frederic M. The Weapons Acquisition Process: An Economic Analysis (1962) Harvard Business School p.619

منابع

[ویرایش]

پیوند به بیرون

[ویرایش]
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ بوئینگ موجود است.
جدول زمانی تولید هواپیماهای بوئینگ از ۱۹۵۵ تاکنون
دههٔ ۱۹۵۰ دههٔ ۱۹۶۰ دههٔ ۱۹۷۰ دههٔ ۱۹۸۰ دههٔ ۱۹۹۰ دههٔ ۲۰۰۰ دههٔ ۲۰۱۰
۵ ۶ ۷ ۸ ۹ ۰ ۱ ۲ ۳ ۴ ۵ ۶ ۷ ۸ ۹ ۰ ۱ ۲ ۳ ۴ ۵ ۶ ۷ ۸ ۹ ۰ ۱ ۲ ۳ ۴ ۵ ۶ ۷ ۸ ۹ ۰ ۱ ۲ ۳ ۴ ۵ ۶ ۷ ۸ ۹ ۰ ۱ ۲ ۳ ۴ ۵ ۶ ۷ ۸ ۹ ۰ ۱ ۲ ۳ ۴ ۵ ۶ ۷ ۸ ۹
بوئینگ ۷۰۷
بوئینگ ۷۲۰
بوئینگ ۷۱۷
بوئینگ ۷۲۷
بوئینگ ۷۳۷ بوئینگ ۷۳۷ کلاسیک بوئینگ ۷۳۷ نسل بعدی بوئینگ ۷۳۷ مکس
بوئینگ ۷۴۷ (بوئینگ ۷۴۷اس‌پی) بوئینگ ۷۴۷–۴۰۰ بوئینگ ۷۴۷–۸
بوئینگ ۷۵۷
بوئینگ ۷۶۷
بوئینگ ۷۷۷ بوئینگ ۷۷۷ایکس
بوئینگ ۷۸۷ دریم‌لاینر
  = باریک‌پیکر   = پهن‌پیکر
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=بوئینگ&oldid=40696100»