بمباران بلگراد (۱۹۴۱)

عملیات کیفر
بخشی از تهاجم آلمان نازی به یوگسلاوی
ساختمان‌های بمباران‌شده در بلگراد در آوریل ۱۹۴۱
تاریخ ۶–۷/۸ آوریل ۱۹۴۱ موقعیت بلگراد، یوگسلاوی ۴۴°۴۹′ شمالی ۲۰°۲۸′ شرقی نتایج فلج شدن فرماندهی و کنترل یوگسلاو تلفات غیرنظامی گسترده
طرف‌های درگیر
آلمان نازی	پادشاهی یوگسلاوی
واحدهای درگیر
لوفت وافه	نیروی هوایی سلطنتی یوگسلاوی

عملیات کیفر (به آلمانی: Unternehmen Strafgericht) که با عنوان عملیات مجازات نیز شناخته می‌شود، به بمباران شهر بلگراد، پایتخت پادشاهی یوگسلاوی، در آوریل ۱۹۴۱ توسط نیروهای آلمانی گفته می‌شود که به قصد انتقام‌گیری در پی کودتایی که دولت امضاکنندهٔ پیمان سه‌جانبه را سرنگون کرد، صورت گرفت.

بمباران‌ها در نخستین روزهای حمله نیروهای محور به رهبری آلمان به یوگسلاوی در جریان جنگ جهانی دوم رخ دادند. نیروی هوایی سلطنتی یوگسلاوی (VVKJ) تنها ۷۷ هواپیمای جنگنده مدرن در دسترس داشت تا از بلگراد در برابر صدها جنگنده و بمب‌افکن آلمانی که در موج نخست در نخستین ساعات ۶ آوریل صورت گرفت، دفاع کند. سه روز پیش از آن، سرگرد ولادیمیر کرن از VVKJ به نیروهای آلمانی پیوسته و مکان‌های چندین تشکیلات نظامی و نیز کدهای رهگیری نیروی هوایی ارتش سلطنتی را فاش کرده بود.

سه موج دیگر از بمب‌افکن‌ها در ۶ آوریل به بلگراد حمله کرده و در روزهای بعدی حملات بیشتری انجام شدند. این حملات منجر به فلج شدن فرماندهی و کنترل مدنی و نظامی یوگسلاوی، نابودی گسترده زیرساخت‌های بلگراد و تلفات در میان غیرنظامیان شدند. حمله زمینی چند ساعت زودتر آغاز شده بود و حملات هوایی نیز به فرودگاه‌های VVKJ و سایر هدف‌های راهبردی در سراسر یوگسلاوی انجام شدند. از جمله هدف‌های غیرنظامی، که در هنگام بمباران هدف قرار گرفت، می‌توان به باغ وحش بلگراد و کتابخانه ملی صربستان اشاره کرد که با نابودی کامل آن و از میان رفتن صدها هزار کتاب و نسخه خطی همراه شد.

به تلافی حمله به یوگسلاوی، و تسلیم متعاقب آن در ۱۷ آوریل، نیروی هوایی سلطنتی بریتانیا دو حمله بمبارانی در صوفیه، پایتخت پادشاهی بلغارستان انجام داد که هوادار نیروهای محور بود و بعدها در تقسیم یوگسلاوی شرکت داشت. ژنرال الکساندر لور، افسر ارشد لوفت وافه و مسئول بمباران بلگراد، در پایان جنگ توسط یوگسلاوی اسیر، و به جرم جنایات جنگی محکوم و اعدام شد. کرن در سال ۱۹۴۷ به اتهام‌های غیرمرتبط برآمده از جرایم جنگی وی ناشی از خدمات بعدی او به عنوان رئیس نیروی هوایی دولت مستقل کرواسی دستگیر شد. وی برای محاکمه به یوگسلاوی استرداد شد، در همه موارد محکوم و در سال ۱۹۴۸ اعدام شد. در سال ۱۹۹۷، بنای یادبودی در بلگراد نو برای یادمان هوانوردان یوگسلاو که در دفاع از بلگراد کشته شدند، بنا شد. این بمباران در ادبیات و فیلم به نمایش گذاشته شده‌است.

پیش‌زمینه

مقاله‌های اصلی: کودتای یوگسلاوی و پیمان سه‌جانبه

به دنبال آنشلوس اتریش توسط آلمان در سال ۱۹۳۸، پادشاهی یوگسلاوی با رایش سوم مرز مشترک پیدا کرد و فشار سیاسی فزاینده‌ای بر دولت آن به دلیل همسو شدن همسایگان کشور با نیروهای محور وارد شد. در آوریل ۱۹۳۹، یوگسلاوی دومین مرز خود با ایتالیا را پس از حمله ایتالیا به آلبانی بدست آورد. میان سپتامبر و نوامبر ۱۹۴۰، مجارستان به پیمان سه‌جانبه پیوست، ایتالیا به یونان حمله کرد و رومانی نیز به این پیمان پیوست. از آن هنگام به بعد، یوگسلاوی تقریباً به شکل کامل توسط نیروهای محور یا دولت‌های متکی به آن‌ها احاطه شده بود و موضع بی‌طرفانه آن در برابر جنگ تحت فشار سیاسی شدید بود. در ۱۴ فوریه ۱۹۴۱، آدولف هیتلر نخست‌وزیر دراگیشا کوتکوویچ و وزیر امور خارجه الکساندر سینتسار-مارکوویچ را به برشتس‌گادن دعوت کرد و خواستار پیوستن یوگسلاوی به این پیمان شد. در ۱ مارس، بلغارستان به آن پیوست و روز بعد، نیروهای آلمانی از رومانی وارد بلغارستان شدند و حلقه به دور یوگسلاوی را کامل کردند.

در ۴ مارس ۱۹۴۱، هیتلر فشار بیشتری برای پیوستن یوگسلاوی به پیمان در هنگام دیدار شاهزاده پل یوگسلاوی از برشتس‌گادن وارد کرد، اما شاهزاده تصمیم‌گیری را به تأخیر انداخت. در ۶ مارس، نیروی هوایی سلطنتی یوگسلاوی (به صربی: Vazduhoplovstvo Vojske Kraljevine Jugoslavije, VVKJ) پنهانی اقدام به بسیج نیرهوای خود کرد. روز بعد، نیروهای بریتانیایی برای تقویت دفاع کشور در برابر ایتالیایی‌ها، در یونان فرود آمدند. در ۱۲ مارس، VVKJ آغاز به پراکندن نیروهای خود در فرودگاه‌های کمکی کرد. تا ۲۰ مارس، پراکندن نیروهای VVKJ به پایان رسیده بود. هیتلر، با آرزوی تأمین امنیت جناح جنوبی خود و پیش‌بینی حمله قریب‌الوقوع آلمان به اتحاد جماهیر شوروی، خواستار امضای پیمان توسط یوگسلاوی شد. در ۲۵ مارس، دولت یوگسلاوی با این خواسته موافقت کرد. دو روز بعد، گروهی از افسران VVKJ و گارد سلطنتی یوگسلاوی به رهبری سرتیپ بوریووهه میرکویچ، شاهزاده پل را در جریان کودتای یوگسلاوی از قدرت برکنار کردند. وی با برادرزاده ۱۷ ساله خود، پتر، جایگزین شد.

آماده‌سازی

در روز کودتا، هیتلر رهنمود شماره ۲۵ را صادر کرد که به نوشته آن، کودتا باعث تغییر اوضاع سیاسی در بالکان شده بود. وی دستور داد که «حتی اگر یوگسلاوی همین اکنون نیز اعلامیه وفاداری خود را منتشر کند، می‌بایست آن را به عنوان یک دشمن در نظر گرفت و بنابراین باید در اسرع وقت از میان برود.» هواپیماهای شناسایی آلمان پس از کودتا چندین بار حریم هوایی یوگسلاوی را نقض کردند. جنگنده‌های VVKJ در حالت آماده‌باش دائمی قرار گرفتند. تجاوزهای هوایی از سوی آلمان نشان دادند که شبکه دیده‌بانی زمینی یوگسلاوی و ارتباطات رادیویی پشتیبان ان از عملکرد کافی برخوردار نبودند. هیتلر تصمیم گرفت که بلگراد را به کیفر کودتا، تحت نام رمز «عملیات کیفر» (آلمانی: Unternehmen Strafgericht) بمباران کند. در ۲۷ و ۲۸ مارس ۱۹۴۱، رایخس‌مارشال هرمان گورینگ حدود ۵۰۰ هواپیمای جنگنده و بمب‌افکن را از فرانسه و شمال آلمان به فرودگاه‌های نزدیک مرز یوگسلاوی منتقل کرد. فرمانده لوفت‌فلوته چهارم، ژنرال الکساندر لور، این هواپیماها را به منظور حمله شبانه‌روزی به پایتخت یوگسلاوی اختصاص داد. لور دستور خود برای بمباران را در ۳۱ مارس صادر کرد، اما تصمیم برای بمباران بلگراد تنها پس از ۵ آوریل توسط هیتلر تأیید شد. هیتلر دستور نابودی کامل بلگراد را صادر کرد، اما در آخرین لحظه لور این رهنمودهای کلی را با اهداف ویژه نظامی در درون شهر جایگزین کرد.

در ۳ آوریل، سرگرد ولادیمیر کرن با یک هواپیمای پوتز ۲۵ به گراتس پرواز کرد و به نیروهای آلمانی پیوست. وی مکان بسیاری از فرودگاه‌های پراکنده یوگسلاوی و همچنین کدهای مورد استفاده توسط VVKJ را فاش کرد؛ کدهایی که پس از آن می‌بایست به سرعت تغییر داده می‌شدند. او همچنین مکان مراکز بسیج نیروهای یوگسلاوی و پناهگاه‌های ضد حمله هوایی در بلگراد را فاش کرد. بعد از ظهر ۵ آوریل، یک سرهنگ بریتانیایی به دیدار میرکوویچ در پایگاه VVKJ در زمون رفت و به او اطلاع داد که قرار است حمله به بلگراد در ساعت ۰۶:۳۰ روز بعد آغاز شود. روز پیش از آن، دولت یوگسلاوی بلگراد را به عنوان یک شهر بی‌دفاع اعلام کرده بود. سفارت آلمان به دولت خود اطلاع داده بود که بلگراد فاقد هرگونه دفاع ضدهوایی بود، اما در تلاش برای توجیه حمله به مردم، تبلیغات آلمان پس از پرتاب نخستین بمب‌ها، از شهر به عنوان «دژ بلگراد» یاد کرد.

تا ۶ آوریل، VVKJ تقریباً به شکل کامل بسیج شده بود و متشکل از چهار تیپ هوایی با بیش از ۴۲۳ هواپیما با طراحی یوگسلاوی، آلمانی، ایتالیایی، فرانسوی، چک و بریتانیایی بود که شامل ۱۰۷ جنگنده مدرن و ۱۰۰ بمب‌افکن متوسط مدرن می‌شدند. به غیر از تعداد کمی جنگنده روگوزارسکی آی‌کی-۳ ساخت خود یوگسلاوی، تقریباً همه هواپیماهای مدرن موجود در VVKJ ساخت آلمان، ایتالیا یا بریتانیا بودند و لوازم یدکی و مهمات محدودی برای آن‌ها در دسترس بود. هواپیماهای موجود در سراسر کشور پراکنده شده بودند و تنها تیپ ۱ جنگنده در نزدیکی بلگراد قرار داشت تا بتواند در صورت حمله به پایتخت به آن پاسخ دهد. در مجموع، تیپ ۱ جنگنده، ۵۶ جنگنده مسرشمیت ب‌اف ۱۰۹، ۱۵ هاوکر هاریکن و شش روگوزارسکی آی‌کی-۳ را به میدان جنگ فرستاد.

منابع

پانویس

کتاب‌ها

• Barbier, Mary Kathryn (2017). Spies, Lies, and Citizenship: The Hunt for Nazi Criminals. Lincoln, Nebraska: University of Nebraska Press. ISBN 978-1-61234-973-2.
• Boog, Horst; Krebs, Gerhard; Vogel, Detlef (2006). Germany and the Second World War: Volume VII: The Strategic Air War in Europe and the War in the West and East Asia, 1943–1944/5. Oxford, England: Oxford University Press. ISBN 978-1-280-75877-5.
• Chant, Christopher (1986). The Encyclopedia of Codenames of World War II. London: Routledge. ISBN 978-0-415-71087-9.
• Fellgiebel, Walther-Peer (2000). Die Träger des Ritterkreuzes des Eisernen Kreuzes 1939–1945 – Die Inhaber der höchsten Auszeichnung des Zweiten Weltkrieges aller Wehrmachtsteile [The Bearers of the Knight's Cross of the Iron Cross 1939–1945 – The Owners of the Highest Award of the Second World War of all Wehrmacht Branches] (به آلمانی). Friedberg, Germany: Podzun-Pallas. ISBN 978-3-7909-0284-6.
• Freeman, Gregory A. (2008). The Forgotten 500: The Untold Story of the Men Who Risked All for the Greatest Rescue Mission of World War II. New York: Penguin Books. ISBN 978-0-451-22495-8.
• Forhan, Chris (2008). "When I Say "I": Poets' Use of the First Person". In Tobin, Daniel; Triplett, Pimone (eds.). Poet's Work, Poet's Play: Essays on the Practice and the Art. Ann Arbor, Michigan: University of Michigan Press. pp. 250–265. ISBN 978-0-472-06997-2.
• Gilbert, Martin (1989). The Second World War: A Complete History (rev. ed.). New York: Henry Holt and Co.
• Goñi, Uki (2002). The Real Odessa: Smuggling the Nazis to Perón's Argentina. New York, New York: Granta Books. ISBN 978-1-86207-581-8.
• Goulding, Daniel J. (2002). Liberated Cinema: The Yugoslav Experience, 1945–2001. Bloomington, Indiana: Indiana University Press. ISBN 978-0-253-21582-6.
• Knell, Herman (2009). To Destroy a City: Strategic Bombing and Its Human Consequences in World War II. Cambridge, Massachusetts: Da Capo Press. ISBN 978-0-7867-4849-5.
• Milazzo, Matteo J. (1975). The Chetnik Movement & the Yugoslav Resistance. Baltimore, Maryland: Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0-8018-1589-8.
• Norris, David A. (2008). Belgrade: A Cultural History. Oxford, England: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-970452-1.
• Pavlowitch, Stevan K. (2007). Hitler's New Disorder: The Second World War in Yugoslavia. New York: Columbia University Press. ISBN 978-1-85065-895-5.
• Ramet, Sabrina P. (2006). The Three Yugoslavias: State-Building and Legitimation, 1918–2005. Bloomington, Indiana: Indiana University Press. ISBN 978-0-253-34656-8.
• Roberts, Walter R. (1973). Tito, Mihailović and the Allies 1941–1945. Durham, North Carolina: Duke University Press. ISBN 978-0-8223-0773-0.
• Schreiber, Gerhard; Stegemann, Bernd; Vogel, Detlef (1995). Germany and the Second World War: Volume III: The Mediterranean, South-East Europe, and North Africa, 1939–41. Oxford, England: Clarendon Press. ISBN 978-0-19-822884-4.
• Shores, Christopher F.; Cull, Brian; Malizia, Nicola (1987). Air War for Yugoslavia, Greece, and Crete, 1940–41. London: Grub Street. ISBN 978-0-948817-07-6.
• Terzić, Velimir (1982). Slom Kraljevine Jugoslavije 1941: Uzroci i posledice poraza [The Collapse of the Kingdom of Yugoslavia in 1941: Causes and Consequences of Defeat] (به صرب و کرواتی). Vol. 2. Belgrade: Narodna knjiga. OCLC 10276738.
• Tomasevich, Jozo (1975). War and Revolution in Yugoslavia, 1941–1945: The Chetniks. Stanford, California: Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-0857-9.
• Tomasevich, Jozo (2001). War and Revolution in Yugoslavia, 1941–1945: Occupation and Collaboration. Stanford, California: Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-3615-2.
• U.S. Army (1986) [1953]. The German Campaigns in the Balkans (Spring 1941). Washington, D.C.: United States Army Center of Military History. CMH Pub 104-4. Archived from the original on 19 June 2009. Retrieved 21 February 2021.
• Zakić, Mirna (2017). Ethnic Germans and National Socialism in Yugoslavia in World War II. Cambridge, England: Cambridge University Press. ISBN 978-1-107-17184-8.

ژورونال‌ها

• Presseisen, Ernst L. (December 1960). "Prelude to "Barbarossa": Germany and the Balkans, 1940–1941". Journal of Modern History. Chicago, Illinois: University of Chicago Press. 32 (4): 359–370. doi:10.1086/238616. JSTOR 1872611.

گزارش‌های خبری

• "Belgrade marks anniversary of German WW2 bombing". B92. 6 April 2016. Retrieved 27 July 2018.
• "Na Kosančićevom vencu biće memorijalni park" (به صربی). Radio Television of Serbia. 25 June 2017. Retrieved 21 July 2018.
• Nikolic, Ivana (28 July 2015). "Serbia's Deminers Harvest a Deadly Crop". Balkan Insight. Retrieved 30 July 2018.
• "Spomenik pilotima braniocima". Glas javnosti (به صربی). 29 July 2005. Retrieved 21 July 2018.