اونتوژنی
اونتوژنی[۱] یا رشدشناسی (به زبان انگلیسی: Ontogeny) به مطالعه تشکیل و نمو اندام‌های یک جاندار از یاخته‌های بنیادی می‌پردازد؛ که معمولاً از زمان لقاح تخمک تا رشد کامل جاندار ادامه می‌یابد. اگرچه این اصطلاح ممکن است برای مطالعه کل طول عمر یک جاندار هم به کار رود. دانشمندان با بررسی رشدشناسی داده‌های بیشتری درباره تاریخچه فرگشتی جانداران به دست می‌آورند زیرا ویژگی‌های نیایی، اغلب خود را در دوره نمو جاندار نمایان می‌کنند. برای نمونه جنین انسان و جوجه هر دو طی دوره نمو خود وارد حالتی می‌شوند که در گردنشان شکاف‌هایی به وجود می‌آید که شبیه شکاف‌های آب‌شش روی گردن ماهی است؛ این مشاهدات ایده مبنی بر اینکه ماهی نیای مشترک انسان و جوجه است را تقویت می‌کند.
برخی از دانشمندان در اویل سده ۱۸ میلادی باور داشتند که رشدشناسی نه تنها می‌تواند داده‌های زیادی دربارهٔ تاریخچه فرگشتی جانداران فاش کند، بلکه تاریخچه گام به گام فرگشت جانداران را نیز نشان می‌دهد. این دانشمندان باور داشتند که رشدشناسی خلاصه‌ای از تکامل نژادی جانداران است؛ به این معنا که هر مرحله‌ای از نمو جنین نشان دهنده شکل کامل نمو پیداکرده و بالغ اجداد او است؛ یعنی در فرگشت به پایان نمو جنین یک جاندار، حالتی جدید اضافه می‌شود. این ایده کاملاً درست نیست. برای مثال اگر این ایده درست بود باید مراحل نمو جنین جوجه اینگونه می‌بود: تک سلولی، پرسلولی بی مهره، ماهی، یک خزنده مارمولک مانند، پرنده و سرانجام یک جوجه کامل نمو پیدا کرده. اما مراحل نمو جنین جوجه اینگونه نیست، اگرچه جنین جوجه در بعضی از مراحل نمو شبیه جنین ماهی و خزندگان است اما جنین جوجه شبیه شکل بالغ این موجودات نیست.[۲]
رشدشناسی تاریخچه نمو یک جاندار در طول زندگی‌اش است؛ و با تبارزایش، که به تاریخچه تکاملی یک گونه می‌پردازد، متفاوت است. زیست‌شناسان فرگشتی اغلب از گونه‌ها به عنوان صفات یا مشخصات در حال نمو یاد می‌کنند. این موضوع می‌تواند گمراه‌کننده باشد، درحالی که فرایندهای نموی (رشدشناسی) می‌توانند فرایندهای تکاملی (تبارزایش) را تحت تأثیر قرار دهند[۳] اما جانداران نمو می‌یابند درحالی که گونه‌ها تکامل پیدا می‌کنند.
رشدشناسی، رویان‌شناسی و زیست‌شناسی رشد بسیار به یکدیگر نزدیک هستند و این اصطلاحات گاهی به جای یکدیگر به کار می‌روند. اصطلاح رشدشناسی در زیست‌شناسی یاخته‌ای برای توصیف انواع گوناگون یاخته‌ها به کار می‌رود.[۴]
رشدشناسی رشته تحصیلی مورد استفاده‌ای در بسیاری از رشته‌ها، مانند زیست‌شناسی رشد و روان‌شناسی رشد است.
جستارهای وابسته
[ویرایش]یادداشت‌ها و منابع
[ویرایش]- ↑ ضیایی، مرجان (۱۳۸۷). اونتوژنی و عملکرد تنظیم اسمزی کلیه در مراحل اولیه رشد و نمو ماهی آزاد خزر Salmo trutta caspius، (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه تربیت مدرس. ص. https://elmnet٫ir/doc/۱۰۴۷۹۷۴۶-۵۲۱۷۶.
- ↑ https://evolution.berkeley.edu/evolibrary/article/side_o_0/ontogeny_01
- ↑ Gould, S.J. (1977). Ontogeny and Phylogeny. Cambridge, Massachusetts: The Belknap Press of Harvard University Press
- ↑ Thiery, Jean Paul (1 December 2003). "Epithelial–mesenchymal transitions in development and pathologies". Current Opinion in Cell Biology. 15 (6): 740–746. doi:10.1016/j.ceb.2003.10.006. PMID 14644200.
پیوند به بیرون
[ویرایش]
پرونده‌های رسانه‌ای مربوط به Morphogenesis در ویکی‌انبار 
مدخل ویکی‌واژه برای اونتوژنی
