الویر
اَلویر | |
|---|---|
روستا | |
 | |
| مختصات: ۳۵°۲۳′۱۴″شمالی ۴۹°۵۹′۵۷″شرقی / ۳۵٫۳۸۷۳°شمالی ۴۹٫۹۹۹۳°شرقی{{#coordinates:}}: نمی‌توان بیش از یک برچسب اصلی در صفحه داشت | |
| کشور | ایران |
| استان | مرکزی |
| شهرستان | زرندیه |
| بخش | خرقان |
| جمعیت | ۵۷۸ نفر (سرشماری ۹۵) |
| پیش‌شمارهٔ تلفن | ۰۸۶ |
اَلویر روستایی است در بخش خرقان شهرستان زرندیه که در سمت شمال غربی ساوه قرار گرفته‌است و حدود ۷۰ کیلومتر از ساوه و ۱۵۰ کیلومتراز تهران فاصله داشته و ارتفاع آن از سطح دریا ۱۸۰۰ متر است، طول جغرافیایی آن ۴۹ درجه و ۵۹ دقیقه شرقی و عرض جغرافیایی آن ۳۵ درجه و ۲۳ دقیقه شمالی می‌باشد.
معنای لغوی
[ویرایش]الویر از گروه کلمات البرز و الوند بوده که ال به معنای کوه و ویر به معنای یاد می‌باشد و روی هم رفته به معنای کوه یادگار است. هم چنان‌که البرز و الوند به ترتیب به معنای کوه بلند و کوه دامن گسترده می‌باشند. جنوب شرقی تا جنوب غربی این ده را دو کوه به نام‌های دونزده پرون (Donzdahparoon) و ملا(Mella)احاطه نموده‌اند وبین این دو کوه دره‌ای به نام دره چورونک (Dara choronak) وجود دارد که در فصل‌های بارندگی آب این دره از وسط ده می‌گذرد.
تاریخچه
[ویرایش]در فرهنگ لغات علی اکبر دهخدا این عبارت در برابر کلمهٔ الویر آمده‌است: الویر دهی است از بخش خرقان شهرستان ساوه در هفت هزار متری شمال خاوری خرقان. در کوهستان واقع و سردسیر است. سکنه آن ۱۵۲۲ تن شیعه هستند که به فارسی، تاتی سخن می‌گویند. آب آن از قنات و زهاب و رودخانه محلی و محصول آن غلات سیب زمینی بنشن و انگور و .... شغل مردم زراعت و گله داری و گلیم و جاجیم بافی است. اکثر مردم برای تامین معاش به تهران می روند. راه نیمه شوسه به زرند دارد که در مواقع غیر بارانی از آن ماشین می توان برد. با توجه به شواهد و قراین می توان آن را دست کم باقیمانده دوره مادها و هخامنشیان دانست. مردم الویر زبان تاتی را با گویش الویری سخن می‌گویند[۱][۲][۳][۴][۵][۶] که نزدیکترین گویش به آن ویدری است که در روستای ویدر صحبت می‌شود. معرفی تاتی الویری: گویش الویری از گویش‌های زبان تاتی است و در گروه زبان‌های ایرانی شمال غربی جای می‌گیرد؛ از ویژگی‌های این گویش حفظ جنس (مؤنث و مذکر) در اسامی، سوم شخص مفرد، ضمایر شخصی و در افعال و صفات است؛ همچنین ساختمان فعل لازم و متعدی از یکدیگر متفاوتند. بدین ترتیب که در افعال ناگذر (لازم) شناسه مانند زبان فارسی بعد از ریشهٔ فعل قرار می‌گیرد اما در افعال گذرا (متعدی) ابتدا شناسه سپس ریشهٔ فعل آورده می‌شود.
حمدالله مستوفی در کتاب نزهت القلوب تألیف سال ۷۴۰ هجری قمری الویر را یکی از دهات بزرگ خرقان قلمداد کرده‌است. عین عبارت ایشان چنین است: خرقانین: ولایتی است چهل پاره ده دارد و از اقلیم چهارم هوایش به سردی مایل است و آبش از چشمه‌ها که از آن کوه‌ها برمی‌خیزد و درو غله و میوه باشد و پنبه کمتر باشد.
محله‌ها
[ویرایش]۱- جملوا (Jamalava): به معنای جمال آباد می‌باشد. این محله در جنوب غربی ده قرار گرفته و خود به تنهایی به دو محله تقسیم می‌شود: بالان محله (Balan mahalla) و جیرین محله (Jirin mahalla) که به معنی محله‌های بالا وپایین می‌باشد و آب دره چورنگه از وسط این محله می‌گذرد
۲- منگان محله (Monegan mahalla): یعنی محله میانی یا محلهٔ وسط.
۳- جیرین ده (Jirin deh): یعنی پایین ده.
۴- حاجی اوا (Haji ava): حاجی آباد.
منابع
[ویرایش]- ↑ مقاله «گویش‌های الویر و ویدر»، پروفسور احسان یارشاطر، ۱۹۶۹
- ↑ «گونه‌های زبان تاتی»، دونالد استیلو، ۱۹۸۱؛ ۸: گونه‌های الویر و ویدر در نزدیکی ساوه در استان مرکزی
- ↑ مقدمه کتاب «دستور زبان گویش‌های تاتی جنوبی»، پروفسور احسان یارشاطر، لاهه - پاریس ١٩٦٩
- ↑ اداره فرهنگ وارشاد اسلامی شهرستان زرندیه[پیوند مرده]
- ↑ کتاب «تات‌های ایران و قفقاز»، علی عبدلی، ۱۳۸۹
- ↑ «Alvir Language .: Alvir.org :. زبان الویر - بخش اول». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ ژانویه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۷ ژانویه ۲۰۱۶.
- http://www.fallingrain.com/world/IR/34/Alvir2.html
- جاذبه‌ای که مخروبه شده است ایسنا
- روستای تاریخی الویر ایسنا
