اسروئن

برای استانی با این نام، اسروئن (استان روم) را ببینید.

پادشاهی اسروئن ܡܠܟܘܬܐ ܕܒܝܬ ܥܣܪܐ ܥܝܢܐ Osroene
۱۳۲ پیش از میلاد year_end = ۲۴۴–{{{سال پایان}}}
جایگاه اسروئن در زمانی که ضمیمهٔ خاک روم شده‌بود.
پایتخت	رها
زبان(های) رایج	سریانی، یونانی
حکومت	پادشاهی
King
دوره تاریخی	دورهٔ هلنی
• بنیان‌گذاری	۱۳۲ پیش از میلاد year_end = ۲۴۴
پیشین پسین سلوکیان امپراتوری روم

اُسروئِن، اُسرُهه، اُسرُاِن، اوسروئن (به فرانسوی: Osrhoene, Osrohene, Osroène, Osrohes) یا اُسروهن(لاتینی‌شدهٔ خسروی، خسروان یا خسروانه)(به یونانی: Ὁσροηνή)(به سریانی: ܡܠܟܘܬܐ ܕܒܝܬ ܥܸܣܪܐ ܥܝܢܐ، تلفظ: ملکوثا دبیت اوسرائینی) نام دولتی بود نیمه‌خودمختار در شمال میان‌رودان، در نزدیکی شانلی‌اورفه در ترکیهٔ کنونی. باشندگان اسروئه سریانی‌زبان بودند و پایتختشان شهر رها بود.

این سرزمین برای سالیان دراز میدان نبرد میان قدرت‌های منطقه از جمله ایرانیان، روم، ارمنستان و … بود.

نام

پروکوپیوس (۵۵۴–۵۰۰ میلادی) نام یونانی اُسروئیس را گرفته‌شده از واژهٔ ایرانی خسرو دانسته‌است. نام‌های مرکز این ایالت، از زمانی خیلی قدیمی‌تر از جمله در زمان سلوکیان (۳۱۲ تا ۶۴ قبل از میلاد) اورهائی یا به عربی الرُها در کنار کالیرهه یا کاره که در مقاطعی اسم حران هم بوده‌است و گهگاهی انطاکیه بود. نام این شهر در سال ۲۴۴ میلادی توسط یونانیان که آن موقع اکثریت ساکنان آنرا تشکیل می‌دادند، به اِدِسا تغییر یافت (شهری به همین نام نیز در یونان وجود دارد)، این نام قریب ۹۰۰ سال دوام آورد، در سال ۱۰۸۶ میلادی توسط سلطان ملکشاه سلجوقی از دولت روم تصرف شد اما پس از مدتی دوباره به تصرف امپراتوری روم درآمد و در سال ۱۰۹۸ میلادی پایتخت و مرکز کنت‌نشین اِدِسا شد که تا سال ۱۱۴۴ میلادی دوام آورد تا اینکه در این سال، توسط عمادالدین زنگی از امرای ارتش سلجوقی تصرف شد و دوباره به همان نام قبلی الرُها در کنار انطاکیه برگشت. بالأخره نام این شهر در سال ۱۶۶۰ میلادی توسط عثمانی‌ها به اورفه تغییر یافت و در زمان جمهوریت کلمه شانلی به معنی دارای شأن و منزلت به آن اضافه شد.

تاریخچه

از تاریخ اسروئن پیش از دورهٔ چیرگی یونانیان خبر دقیقی نیست. همزمان با افول سلوکیان طایفه‌ای نبطی در پیرامون ۱۳۶ پیش از میلاد در حدود دولت آیندهٔ اسروئن جاگیر شده‌بودند. در ۱۲۰ میلادی اینان کنترل سوریه را به‌دست‌گرفتند. بسیاری از پادشاهان اسروئن آبگار یا مانو خوانده می‌شدند. این پادشاهی سخت متأثر از فرهنگ آرامی و در ستیز با هلنی‌گرایی بود. در سدهٔ پنجم میلادی ادسا مرکز فرهنگی-ادبی سریانی گردیده‌بود.

مسیحیت در پایان سدهٔ دوم میلادی در اسروئن جابازکرد. آبگار نهم نخستین پادشاه مسیحی جهان بر اسروئن فرمان می‌راند، وی شاگرد و پشتیبان ابن دیصان بود. جز مسیحیان پیروان مانی نیز در این سرزمین فعال بودند. استقلال اسروئن تا ۲۴۴ میلادی نگاه‌داشته‌شد و در این زمان بخشی از امپراتوری روم گشت. شاپور یکم اگرچه پیروزی‌های درخشانی بر رومیان به دست آورد و والرین را هم در نزدیکی ادسا به بند کشید، ولی بر پایتخت اسروئن چیره‌نشد.

پس از جنگ میان روم و اشکانیان سرانجام اسروئن میان دو طرف تقسیم‌گردید؛ با این همه رومیان در آینده سخت کوشیدند تا بر مناطق بازمانده نیز دست یابند. در ۶۰۸ خسرو پرویز اسروئن را ضمیمهٔ خاک ایران ساسانی نمود. در سال ۶۳۸ اعراب مسلمان بر اینجا چیره‌شدند.

منابع

• Wikipedia contributors, "Osroene," Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Osroene&oldid=491183366 (accessed May 26, 2012).
• لغتنامهٔ دهخدا

• Armenian Soviet Encyclopedia. Yerevan.

• EDESSA Iranica