پرش به محتوا

ارمن‌دوست

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

ارمن‌دوست (به ارمنی:հայասեր)(هایاسر، ترجمه لفظی: «دوست‌دار ارمنیان») به فردی غیرارمنی اطلاق می‌شود که علاقه شدیدی به ارمنستان دارد یا قدردان فرهنگ ارمنی، تاریخ ارمنیان یا ملت ارمنی است.[۱] این واژه ممکن است به افرادی اطلاق شود که شور و شوق زیادی نسبت به فرهنگ ارمنی دارند یا از اهداف سیاسی یا اجتماعی مرتبط با ملت ارمنی حمایت می‌کنند.

در دوران جنگ جهانی اول و هم‌زمان با نسل‌کشی ارمنیان، این اصطلاح برای افرادی مانند هنری مورگنتاو به کار رفت که توجه افکار عمومی را به قربانیان کشتار و تبعید جلب کردند و برای پناهندگان کمک جمع‌آوری نمودند. وودرو ویلسون و تئودور روزولت نیز به دلیل حمایتشان از ایجاد ارمنستان ویلسونی به‌عنوان ارمن‌دوست شناخته شده‌اند.

ارمن‌دوستان برجسته

[ویرایش]

گرجستان

[ویرایش]

طبق نوشته‌های ماتئوس اورهایه‌تسی، مورخ ارمنی قرن دوازدهم، پادشاه گرجی داویت چهارم (حکومت: ۱۰۸۹–۱۱۲۵) بسیار دوست می‌داشت.[۲] در دوران حکومت او، اشراف ارمنی استقبال گرمی در قلمرو وی یافتند.

بریتانیا

[ویرایش]
خیابان و پلاک لرد بایرون در ایروان.

شاعر رمانتیک انگلیسی لرد بایرون (۱۷۸۸–۱۸۲۴) علاقه خود را به ملت ارمنی نشان می‌داد.[۳][۴][۵]

بایرون به‌عنوان یکی از «اولین مشتاقانی که از ارمنیان حمایت کردند» توصیف شده است.[۶] او از اواخر سال ۱۸۱۶ تا اوایل سال ۱۸۱۷ در جزیره سن لازارو، جزیره‌ای کوچک در ونیز که میزبان یک صومعه مهم ارمنی کاتولیک است، اقامت داشت.

بایرون به اندازه‌ای زبان ارمنی را آموخت که بتواند بخش‌هایی از ارمنی کلاسیک را به انگلیسی ترجمه کند.[۷] او دو کتاب با عناوین گرامر انگلیسی و ارمنی (منتشرشده در ۱۸۱۷) و گرامر ارمنی و انگلیسی (منتشرشده در ۱۸۱۹) تألیف کرد که شامل نقل‌قول‌هایی از ارمنی کلاسیک و مدرن بودند.[۸]

بایرون به‌عنوان برجسته‌ترین بازدیدکننده این جزیره شناخته می‌شود.[۹] اتاقی که او در آن به مطالعه می‌پرداخت، اکنون به نام او نام‌گذاری شده و توسط راهبان گرامی داشته می‌شود.[۹][۱۰] دانشور، حقوق‌دان، تاریخ‌نگار و سیاستمدار لیبرال بریتانیایی جیمز برایس[۱۱] (۱۸۳۸–۱۹۲۲) دو بار از سرزمین‌های ارمنی دیدن کرد (در سال‌های ۱۸۷۶ و ۱۸۸۰).[۱۲] در سال ۱۸۷۶، او از کوه آرارات، نماد ملی ارمنستان، بالا رفت.[۱۳] در جریان کشتارهای حمیدیه و نسل‌کشی ارمنیان، او برجسته‌ترین حامی ارمنیان در بریتانیا بود.[۱۴][۱۵]

سخنرانی او در تاریخ ۶ اکتبر ۱۹۱۵ در پارلمان بریتانیا دربارهٔ نسل‌کشی، در کتاب فجایع ارمنی: قتل یک ملت نوشته آرنولد توینبی گنجانده شده است. توینبی اسناد برایس (عمدتاً شامل شهادت‌های شاهدان عینی)[۱۲] دربارهٔ نسل‌کشی را با عنوان رفتار با ارمنیان در امپراتوری عثمانی، ۱۹۱۵–۱۹۱۶ ویرایش کرده است. برایس در سال ۱۹۱۸ مقاله‌ای با عنوان «آینده ارمنستان» در مجله معاصر انگلستان نوشت.[۱۶]

نخست‌وزیر لیبرال بریتانیا ویلیام اوارت گلدستون (۱۸۰۹–۱۸۹۸)، در جریان کشتارهای حمیدیه در یک سخنرانی در سال ۱۸۹۵،[۱۷] اظهار داشت: «خدمت به ارمنستان، خدمت به تمدن است.»[۱۸][۱۹]

جاهای دیگر

[ویرایش]

میسیونر پروتستان، یوهانس لپسیوس (۱۸۵۸–۱۹۲۶)، به‌عنوان «آلمانی که بیش از همه دربارهٔ ارمنی‌ها می‌دانست، چرا که از اواخر قرن نوزدهم و از زمان کشتار ارمنی‌ها توسط سلطان عبدالحمید، به‌شدت از آرمان آن‌ها حمایت می‌کرد» توصیف شده است.[۲۰][۲۱]

برنده جایزه صلح نوبل، فریتیوف نانسن، از وضعیت ارمنیان در پی نسل‌کشی ارمنی‌ها حمایت کرد.[۲۲]

یکی از نویسندگان، رئیس‌جمهور ایالات متحده تئودور روزولت (۱۸۵۸–۱۹۱۹) را به‌عنوان «یک ارمنی‌دوست مشتاق» توصیف کرده است.[۲۳]

فریتیوف نانسن (۱۸۶۱–۱۹۳۰)، کاوشگر نروژی، به‌عنوان «دوست ملت ارمنی»[۲۴] به دلیل کارهایش در دهه ۱۹۲۰ برای کمک به پناهندگان ارمنی، که بسیاری از آن‌ها بازماندگان نسل‌کشی بودند، شناخته شده است.[۲۵] نانسن از پناهندگان ارمنی برای دریافت پاسپورت نانسن که امکان سفر آزادانه به کشورهای مختلف را فراهم می‌کرد، حمایت کرد.[۲۲] نانسن کتابی به نام ارمنستان و خاور نزدیک در سال ۱۹۲۳ نوشت که همدلی او با وضعیت ارمنی‌ها پس از از دست دادن استقلال‌شان به اتحاد جماهیر شوروی را شرح می‌دهد.[۲۶] پس از بازدید از ارمنستان، نانسن دو کتاب دیگر به نام‌های «در سراسر ارمنستان» که در سال ۱۹۲۷ منتشر شد و «از قفقاز تا ولگا» نوشت.[۲۷] ایلاریون ورونتسوف-داشکوف (۱۸۳۷–۱۹۱۶)، یکی از نمایندگان برجستهٔ خانوادهٔ ورونتسوف، به همراه همسرش الیزاوتا آندریونا شوالوا به عنوان ارمن‌دوست شناخته شده‌اند. به حدی ارمن‌دوست بودند که در سال ۱۹۱۵ شورای وزیران روسیه استدلال کرد که داشکوف به عنوان معاون‌السلطنهٔ قفقاز، منافع روسیه را فدای منافع ارمنی کرده است.[۲۸]

پیو یاووروف، شاعر نمادگرایی بلغاری، در سال ۱۸۹۶ شعری به نام «ارمنی‌ها» نوشت که از غم و دشواری‌هایی که در پناهندگان ارمنی در بلغارستان می‌دید الهام گرفته بود. به همین دلیل، در سال ۱۹۶۶ یک مدرسه در ایروان به نام او نامگذاری شد.[۲۹]

اسیپ ماندلشتام (۱۸۹۱–۱۹۳۸)، شاعر و مقاله‌نویس یهودی روسی، به عنوان یک ارمن‌دوست توصیف شده است.[۳۰]

معاصر

[ویرایش]

در قرن ۲۱، چندین سیاستمدار در غرب به دلیل فعالیت‌هایشان در جهت به رسمیت شناختن نسل‌کشی ارمنی‌ها و حمایت از آرتساخ (قره‌باغ کوهستانی) به عنوان ارمن‌دوست توصیف شده‌اند. از جمله بارونس کارولین کاکس (متولد ۱۹۳۷)، عضو مجلس اعیان بریتانیا[۳۱] آدام شیف (متولد ۱۹۶۰)، نمایندهٔ کنگره ایالات متحده از کالیفرنیا و دموکرات[۳۲][۳۳] و والری بوایه (متولد ۱۹۶۲)، نمایندهٔ مجلس ملی فرانسه از حزب جمهوری‌خواهان.[۳۴][۳۵]

شناسایی در ارمنستان

[ویرایش]

شخصیت‌های برجستهٔ ارمن‌دوست به روش‌های مختلفی در ارمنستان شناخته شده‌اند: یک خیابان در ایروان[۳۶] و یک مدرسه در گیومری به نام بایرون؛ یک پارک، یک مدرسه[۳۷] و یک مجسمهٔ نانسن در ایروان؛[۳۸] خیابان برایس در ایروان جزو اماکنی هستند که به نام ارمن‌دوستان نام‌گذاری شده‌اند.[۳۹]

منابع

[ویرایش]
  1. ↑ Petrosian, Irina; Underwood, David (2006). Armenian Food: Fact, Fiction & Folklore. Bloomington, Indiana: Yerkir Publishing. p. 12. ISBN 978-1-4116-9865-9.
  2. ↑ Bedrosian, Robert G. (1979). The Turco-Mongol Invasions and the Lords of Armenia in the 13-14th Centuries. Columbia University. p. 252. Others found a very warm reception in Georgia. During the reign of David the Restorer (1089-1125), Georgia became a haven for Armenian lords and lordless azats. Matthew of Edessa says that David "received and loved the Armenian people. The remnants of the Armenian forces assembled by him"
  3. ↑ Cardwell, Richard A., ed. (2004). The Reception of Byron in Europe. A&C Black. p. 390. ISBN 978-0-8264-6844-4. Byron's warm attitude towards the Armenians...
  4. ↑ "Byron and the Monks". Commonweal. 34: 441. 1941. Armenian was one of the poet's little-known avocations. … he gives his impressions of the Mekhitarist monks and goes on to an appreciation of the Armenian people at large...
  5. ↑ Walker, Christopher J., ed. (1997). Visions of Ararat: Writings on Armenia. I.B. Tauris. p. 35. ISBN 978-1-86064-111-4. Byron cannot really be credited with making any section of the British people aware of the Armenians and their history, language and culture. His personal enthusiasm for them is evident from his letters...
  6. ↑ George, Joan (2002). "'It was in Armenia that Paradise was Placed.' Byron". Merchants in Exile: The Armenians in Manchester, England, 1835-1935. Gomidas Institute. p. 13. ISBN 978-1-903656-08-2. An early enthusiast who spoke for the Armenians...
  7. ↑ Mesrobian, Arpena (1973). "Lord Byron at the Armenian Monastery on San Lazzaro". The Courier. Syracuse University. 11 (1): 31.
  8. ↑ Elze, Karl (1872). Lord Byron, a biography, with a critical essay on his place in literature. London: J. Murray. pp. 217–218.
  9. ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ Saryan, Levon A. (July–August 2011). "A Visit to San Lazzaro: An Armenian Island in the Heart of Europe Part I, Part II, Part III". Armenian Weekly.
  10. ↑ Garrett, Martin (2001). Venice: A Cultural and Literary Companion. New York: Interlink Books. p. 166.
  11. ↑ Fromkin, David (2010). A Peace to End All Peace: The Fall of the Ottoman Empire and the Creation of the Modern Middle East. Macmillan. p. 214. The Liberal statesman, historian, and jurist, James Bryce, a pro-Armenian
  12. ↑ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ "James Bryce-175". genocide-museum.am. Armenian Genocide Museum-Institute. 2013.
  13. ↑ Bryce, James (1878). "On Armenia and Mount Ararat". Proceedings of the Royal Geographical Society of London. London: Royal Geographical Society. 22 (3): 169–186. doi:10.2307/1799899. JSTOR 1799899.
  14. ↑ Grabill, Joseph L. (1971). Protestant Diplomacy and the Near East: Missionary Influence on American Policy, 1810-1927. University of Minnesota Press. p. 112. ISBN 1-4529-1131-2. He led the Armenophile lobby in Britain partly because of his Christian idealism.
  15. ↑ Smith, Walter George (1971). "Journal of a Journey to the Near East". The Armenian Review. 24: 74. Lord Bryce was the oldest and most influential of British Armenophiles.
  16. ↑ Bryce, Lord James (1918). "The Future of Armenia". The Contemporary Review (114): 604–611.
  17. ↑ Danielyan, Eduard (2009). "Civilization's Theory in Geopolitical Conceptions" (PDF). 21st Century. Noravank Foundation. 1 (5): 62.
  18. ↑ Anderson, Margaret Lavinia (March 2007). ""Down in Turkey, far away": Human Rights, the Armenian Massacres, and Orientalism in Wilhelmine Germany". The Journal of Modern History. 79 (1): 84. doi:10.1086/517545. JSTOR 10.1086/517545. S2CID 153331698. The Liberal warhorse William Ewart Gladstone proclaimed that “to serve Armenia is to serve civilization,” a line quoted in New York on the masthead of Armenia, a monthly.
  19. ↑ Payaslian, Simon (2010). "Imagining Armenia". In Gal, Allon; Leoussi, Athena S.; Smith, Anthony David (eds.). The Call of the Homeland: Diaspora Nationalisms, Past and Present. BRILL. p. 117. ISBN 9789004182103. ...a quote from William E. Gladstone: “To serve Armenia is to serve civilization."
  20. ↑ Palakʻean, Grigoris (2010). Armenian Golgotha: A Memoir of the Armenian Genocide, 1915-1918. New York: Vintage Books. p. 20. ISBN 978-1-4000-9677-0. ...a well-known Armenophile, Dr. Johannes Lepsius...
  21. ↑ Gust, Wolfgang. "Magical Square: Johannes Lepsius, Germany and Armenia". armenocide.de. Archived from the original on 2014-02-22. Vicar Johannes Lepsius was without doubt the German who knew the most about the Armenians for he had been supporting their cause vehemently since the massacres of the Armenians by Sultan Abdul Hamid at the end of the 19th century.
  22. ↑ ۲۲٫۰ ۲۲٫۱ "Fridtjof Nansen – 150". Armenian Genocide Museum.
  23. ↑ Peterson, Merrill D. (2004). "Starving Armenians": America and the Armenian Genocide, 1915-1930 and After. Charlottesville: University of Virginia Press. p. 78. ISBN 978-0-8139-2267-6. The idea captured the imagination of Theodore Roosevelt, an ardent, even hawkish Armenophile....
  24. ↑ "A monument dedicated to Fridtjof Nansen was erected in the capital". genocide-museum.am. Armenian Genocide Museum-Institute. 10 November 2011.
  25. ↑ "Fridtjof Nansen - Biographical". nobelprize.org.
  26. ↑ Abalyan, Karine (17 اکتبر 2011). "Fridtjof Nansen and the Armenians". Massis Post. Archived from the original on 28 September 2013.
  27. ↑ "FRIDTJOF NANSEN". ArmeniaHouse.
  28. ↑ Suny, Ronald Grigor; Göçek, Fatma Müge; Naimark, Norman M., eds. (23 February 2011). A Question of Genocide. Oxford University Press. p. 155. ISBN 978-0-19-979276-4.
  29. ↑ Пейо Яворов и неговите „Арменци“
  30. ↑ Zeeman, Peter (1988). The later poetry of Osip Mandelstam: text and context. Amsterdam: Rodopi. p. 28. ISBN 9789051830286.
  31. ↑ "Hovik Abrahamyan Welcomes Baroness Caroline Cox". gov.am. Government of Armenia. 17 September 2014. The Prime Minister praised the pro-Armenian activities of Caroline Cox....
  32. ↑ Danielyan, Emil (23 January 2007). "U.S. unable to name new Armenia envoy amid genocide row". Jamestown Foundation. ...Adam Schiff (D-CA), another pro-Armenian congressman, said on December 25.
  33. ↑ "Knights, Daughters of Vartan to Honor 'Man and Woman of Year' at National Convocation". Armenian Weekly. 19 June 2014. Schiff is one of the most influential and Armenian-friendly U.S. Congressmen in Washington.
  34. ↑ "French Lawmakers Visit Karabakh". RFE/RL Armenian Service. 27 May 2013. A pro-Armenian member of that group, Valerie Boyer....
  35. ↑ "French Parliament to establish a friendship group with Artsakh. Who's next?". Public Radio of Armenia. 20 March 2013. ...pro-Armenian MP Valerie Boyer.
  36. ↑ "Byron St · Yerevan, Armenia".
  37. ↑ "Պետական փաստաթղթեր". ԵՐԵՎԱՆԻ Ֆ. ՆԱՆՍԵՆԻ ԱՆՎԱՆ Հ.150 ՀԻՄՆԱԿԱՆ ԴՊՐՈՑ (به انگلیسی). Retrieved 2022-06-20.
  38. ↑ "Nansen's statue – in the heart of Yerevan". Armenpress. 9 November 2011. Archived from the original on 17 August 2020. Retrieved 17 August 2020.
  39. ↑ "James Bryce St · Yerevan, Armenia".
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=ارمن‌دوست&oldid=40763049»