عملیات عاشورا

عاشورا
تاریخ ۲۶/۷/۱۳۶۳ تا ۳۰/۷/۱۳۶۳ موقعیت ایلام - میمک
فرماندهان و رهبران
سپاه
واحدهای درگیر
مشترک

عملیات عاشورا با رمز یا اباعبد الله الحسین در محور ایلام - میمک به صورت نیمه گسترده در تاریخ ۲۶/۷/۱۳۶۳ به فرماندهی سپاه پاسداران انجام شد. این عملیات در میانه جنگ ایران و عراق انجام شد.

پیشینه

در قرارداد «۱۹۷۵الجزایر»، خط الراس ارتفاعات «میمک» به عنوان مرز ایران و عراق تعیین شد. سپس کمیته‌های مشترک دو کشور برای تهیه اسناد لازم و میله‌گذاری مرز به گفت‌وگو پرداختند. این گفت‌وگوها که به کندی انجام می‌شد، تا آستانه وقوع انقلاب ۱۳۵۷ به نتیجه تعیین‌کننده‌ای نرسید و در این میان، عراق که به تعیین قطعی مرزها تمایلی نشان نمی‌داد، با پیروزی انقلاب، زمینه برای ملغی شدن قرارداد مذکور فراهم شد و در روز ۱۹ شهریور ۱۳۵۹ به میمک حمله کرد و دو روز پس از انجام این حمله آن را به تصرف خود درآورد.

چهار ماه بعد یعنی روز ۱۹ دی ماه سال۱۳۵۹، طی عملیات «ضربت ذوالفقار»، اگر چه عراقی‌ها از ارتفاعات میمک عقب رانده شد، اما شمال و غرب این منطقه همچنان تحت اشغال آنان بود. این وضعیت ادامه داشت تا این که عملیات «عاشورا» به منظور آزادسازی ارتفاعات شمال میمک و نیز دامنه غربی آن طراحی و به اجرا درآمد.

اهداف و منطقه

نیروهای ایرانی در نظر داشتند تا با انهدام بخشی از قوای ارتش عراق، و همین‌طور تحمیل پدافند در دشت، ایجاد تسهیلات دررفت و آمد از جنوب به غرب و بالعکس و نیز ارتباط و اتصال جبهه‌های جناحین میمک، زمینه برای آزادسازی قسمتی از اراضی اشغالی، تأمین منطقه میمک با تسخیر و تصرف ارتفاعات مهم منطقه مانند «گرگنی»، «فصیل» و «فرورفتگی میمک» را فراهم سازند.

سراسر منطقه عملیاتی پوشیده از شیارها و پستی و بلندی‌های بسیاری بود که پراکندگی آنها شکل پیچیده‌ای به منطقه داده بود و نوع زمین منطقه از خاک «رُس» و در بعضی نقاط همراه با شن بود که حرکت خودروها را دچار مشکل می‌کرد. حد فاصل تنگه‌های بینا و بیجار که عملیات در آن متمرکز شده بود، ارتفاعات نسبتاً بلندی قرار داشت که مرتفع‌ترین آنها کوه میمک به‌شمار می‌آمد. به هر میزان که از ارتفاعات به طرف خاک عراق پیشروی می‌شود، به تدریج زمین پست‌تر و تقریباً مسطح می‌شد.

مرحله دوم عملیات عاشورا با رمز «یا مهدی (عج)» تنها یک روز بعد از اجرای مرحله اول آن، در منطقه چنگوله در جنوب مهران اجرا شد و رزمندگان نیروی زمینی سپاه پاسداران در این عملیات نامنظم علاوه بر تصرف تپه دوقلو و ارتفاع ۱۴۵، گردان اول و دوم تیپ ۱۱۴ لشکر ۳۵ ارتش بعثی عراق را منهدم کردند. در این حمله یک روزه، ایرانی‌ها، بعثی‌ها را از مواضع قبلی‌شان عقب راندند و حدود ۵۰۰ نفر از نیروهای عراق را به اسارت درآوردند. یکی دیگر از نکات مهم در اجرای مرحله دوم عملیات عاشورا، استفاده از نیروهای زبده تیپ سیدالشهدا بود که این نیروها به‌دلیل آموزش‌های پیشرفته‌ای که دیده بودند، نقش به‌سزایی در فلج کردن اعضای گارد ریاست جمهوری رژیم صدام در جنوب مهران داشتند. این مرحله از عملیات نیز با موفقیت به پایان رسید.

نتایج

برخی از نتایج این حمله:

• بازپس‌گیری بیش از ۵۰ کیلومتر مربع از مناطق اشغال شده ایران.
• تصرف بخش مهمی از ارتفاعات منطقه (فصیل – گرگنی) توسط نیرهای ایرانی
• در معرض تهدید قرار گرفتن جاده بدره – مندلی توسط نیروهای ایرانی
• آزاد شدن جاده مرزی ایران
• کشته و زخمی شدن حدود ۱۵۰۰ نفر از نیروهای عراق
• به اسارت درآمدن ۱۹۰ نفر از ارتش عراق
• انهدام چندین دستگاه تانک و خودرو نظامی عراقی
• به غنیمت درآمدن چهار دستگاه تانک، هفت دستگاه خودرو، شش قبضه تفنگ ۱۰۶ میلیمتری، ۲۹ قبضه خمپاره‌انداز و تعداد زیادی سلاح سبک و مهمات از نیروهای عراق توسط ایرانی‌ها

استعدادها

ایران

استعداد ایران در این نبرد:

• قرارگاه سلمان:
  • فجر ۱:
    • سپاه: تیپ مستقل ۲۱ امام رضا (ع) با چهار گروهان تانک از تیپ زرهی ۲۸ صفر.
    • ارتش: تیپ یک لشکر ۸۱ زرهی با دو گردان.
  • فجر ۲:
    • سپاه: تیپ مستقل انصار الحسین (ع). در احتیاط کل عملیات بودند و تا پایان عملیات وارد عمل نشدند.
  • فجر ۳:
    • سپاه: لشکر ۵ نصر با چهار گردان به علاوه یک گروهان تانک از تیپ زرهی ۲۸ صفر.
    • ارتش: گردانِ ۲۱۱ تانک از لشکر ۸۴ پیاده.
  • فجر ۴:
    • سپاه، تیپ مستقل ۲۹ نبی اکرم (ص).
• ارتش، یک گروهان از گردان ۲۱۱ تانک.
• توپخانه: سه گردان از ارتش و دو گردان از سپاه.

عراق

استعدادهای عراق:

• تیپ‌های ۴۰۳، ۵۰۳ و ۶۰۴ پیاده.
• تیپ ۴ پیاده کوهستانی.
• تیپ ۴۶ مکانیزه.
• تیپ ۱۲ زرهی.
• یک گردان از گارد ریاست جمهوری.
• یک گردان کماندویی.
• یک گردان جیش الشعبی.