حمله ازبک‌ها به ایران (۱۶۳۴)

حمله ازبک‌ها به ایران (۱۶۳۴)
بخشی از حمله ازبک‌ها به ایران در دوران صفویه
تاریخ ۱۰۴۳ ه‍.ق تا ۱۰۴۴ ه‍. ق/ ۱۶۳۴ میلادی موقعیت خراسان نتایج شکست ازبک‌ها و عقب‌نشینی آنها
طرف‌های درگیر
امپراتوری صفوی	ازبک‌ها
فرماندهان و رهبران
امیرخان قورچی‌باشی	عبدالعزیز خان
قوا
نامعلوم	۲۰۰۰۰
تلفات و خسارات
نامعلوم	۳۰۰۰
جنگ‌های شاه صفی → جنگ‌های شاه عباس یکم   ۱۶۲۹ شورش غریب‌شاه گیلانی   ۱۶۲۹ اولین حمله ازبک‌ها به ایران   ۱۶۲۹ اولین جنگ ایران و عثمانی   ۱۶۳۰ شورش خان‌احمدخان اردلان در کردستان   ۱۶۳۱ دومین حمله ازبک‌ها به ایران   ۱۶۳۱ شورش شیرخان افغان   ۱۶۳۲ شورش درویش رضا در قزوین   ۱۶۳۳ شورش داود خان در قراباغ   ۱۶۳۳ شورش طهمورث کاختی در گرجستان   ۱۶۳۴ سومین حمله ازبک‌ها به ایران   ۱۶۳۴ دومین جنگ ایران و عثمانی   ۱۶۳۸ واگذاری قندهار   ۱۶۳۸ سومین جنگ ایران و عثمانی و • ب • ن جنگ‌های شاه عباس دوم ←

به دستور شاه صفی، امیرخان در رجب ۱۰۴۳ ه‍.ق (۱۶۳۴ میلادی) برای دفع حمله‌ی ازبکان به سرداری نیروه‌های خراسان گماشته و به آن ایالت اعزام شد. امیرخان در این ایام توانست مانع از نفوذ ازبکان به خراسان شود. بعد از پیروزی امیرخان نامه‌ای مبنی بر گزارش اوضاع و عقب‌نشینی ازبکان برای شاه صفی ارسال کرد که به پاس آن مفتخر به دریافت خلعت‌های فاخر با ارقام مطاعه شد.

در همان سال بار دیگر ازبکان به فرماندهی عبدالعزیزخان فرزند ندر محمدخان به خراسان حمله کردند. در سال ۱۶۳۴میلادی، عبدالعزیز چهاربار به خراسان حمله کرد که در بعضی تقریباً موفق بود و در بعضی نتیجه‌ای نگرفت. در یکی از این یورشها در سال ۱۰۴۴ ه‍. ق، بیست هزار سپاهی ازبک به قصد مشهد و سبزوار حرکت کردند؛ اما چون سردار خراسان، امیرخان قورچی‌باشی به موقع خبردار شد، طی نبردی توانست شکست سختی به ازبکان وارد کند و آنان با سه هزار کشته و تعداد زیادی اسیر عقب‌نشینی کردند. در این درگیری عبدالعزیزخان فرار کرد و خزاین او به دست نیروه‌های صفوی افتاد. وقتی خبر این پیروزی به شاه صفی رسید، شادمان شد و بریا قرچی‌باشی، امرا، مین‌باشیان و یوزباشیانی که در آن نبرد حضور داشتند، خلعت‌های فاخر و انعام فرستاد. بخشی از غنایم این جنگ شامل سر و زنده‌ای که امیرخان در جنگ بدست آورده بود همراه با کتاب‌خانه و اسباب عبدالعزیزخان به نظر شاه صفی رسید و اسباب او را به رستم محمدخان، فرزند ولی محمدخان ازبک، والی ترکستان، انعام دادند.

بین عثمانی‌ها و ازبکان در حمله به ایران، نامه نگاریهایی بوده، اما معلوم نیست که تا چه حد حمایت واقعی از سوی عثمانی‌ها در حمله ازبکها وجود داشته‌است.

منابع

• اصفهانی، واله (۱۳۸۰). خلدبرین، تصحیح محمدرضا نصیری. انجمن آثار مفاخر ایرانی.
• ثواقب، جهانبخش. «سازمان سپاه و صاحب‌منصبان نظاهمی عصر شاه صفی». فصلنامه علمی- پژوهشی تاریخ اسلام وایران «دانشگاه الزهرا (س)». ۸ (شماره ۱۴): ۱–۲۴.
• Yuri Bregel. "BUKHARA iv. Khanate of Bukhara and Khorasan". [[دانشنامه ایرانیکا|Encyclopædia Iranica]] (به انگلیسی). online edition. Retrieved October 15 , 2012. {{cite encyclopedia}}: Check date values in: |تاریخ بازبینی= (help); URL–wikilink conflict (help)
• Audrey Burton (1997). "Imam Quli". The Bukharans: A Dynastic, Diplomatic, and Commercial History, 1550-1702 (به انگلیسی). Palgrave Macmillan. Retrieved 2012 October 15. {{cite book}}: Check date values in: |بازبینی= (help)