کرم خاکی
| کرم خاکی | |
|---|---|
| |
| کرم خاکی معمولی Lumbricus terrestris | |
| رده‌بندی علمی | |
| فرمانرو: | جانوران |
| شاخه: | کرم حلقوی |
| رده: | کمربندبه‌تنان |
| راسته: | Haplotaxida |
| زیرراسته: | Lumbricina Burmeister, 1837 |
| تیره‌ها | |
کرم‌های خاکی یا کرمشک جانورانی دارای بدنی نرم هستند. بدن آن‌ها به بندهایی تقسیم شده‌است. آن‌ها استخوان ندارند و معمولاً دراز هستند. کرم‌ها از گوناگونی زیادی برخوردارند. آن‌ها در زمین می‌خزند. کرم‌های خاکی در هر جایی یافت می‌شوند و طول آن‌ها معمولاً بیشتر از ۳ سانتی‌متر است. آن‌ها بیشتر به رنگ صورتی قهوه‌ای یا صورتی تیره هستند. هرچند که کرم خاکی فاقد استخوان یا غضروف است اما دارای اسکلت آب ایستایی است. کرم خاکی از معدود بی‌مهرگان دارای دستگاه گردش خون بسته‌است که دارای قلب لوله‌ای در سطح پشتی است. تنفس کرم خاکی از طریق پوست است و شبکهٔ گستردهٔ مویرگی زیر پوست در نزدیکی سطح تنفس دارد. کرم خاکی از شاخهٔ کرم‌های حلقوی با بدن بندبند است که مواد زائد هر بند توسط یک سامانهٔ متانفریدی از طریق منفذی بیرونی در بند قبلی با مثانه‌ای در انتهای نفریدی دفع می‌شود. این کرم ها هرمافرودیت (نرماده هستند ) وبا لقاح دوطرفی تولید مثل میکنند
اهمیت اکولوژیک
[ویرایش]کرم‌های خاکی روزانه به اندازهٔ وزنشان خوراک می‌خورند و بیرون پس می‌دهند و این کودی بی‌همتا برای تقویت خاک است. از سودمندی‌های دیگر آن‌ها این است که آن‌ها با سوراخ کردن زمین، آب و هوا را در زمین پخش میکنند و این برای رشد گیاهان و جلوگیری از پوسیدن گیاهان و خاک سودمند است.
سهم کرم‌های خاکی در حاصلخیزی خاک بسیار قابل توجه است. تکثیر، رشد و فعالیت کرم‌های خاکی تحت تأثیر اقلیم، نوع خاک، پوشش گیاهی، کیفیت و سهولت دسترسی به مواد آلی قرار می‌گیرد. زمانی که کرم‌های خاکی به خوبی رشد و نمو میکنند، می‌توانند کل زیست‌تودهٔ جانوری خاک را تشکیل دهند. آن‌ها در تجزیهٔ مواد آلی خاک، تهویهٔ خاک، افزایش نفوذپذیری خاک و دانه‌بندی ذرات خاک دخالت میکنند. هنگامی که کانال‌های ایجاد شده توسط کرم‌های خاکی نفوذپذیری آب باران را در خاک افزایش دهند، بر حرکت مواد غذایی در خاک نیز اثر خواهند گذاشت. کرم‌های خاکی از طریق مخلوط کردن، خُرد کردن و تجزیهٔ بقایای گیاهی سهم زیادی در باروری اکوسیستم خاک دارند. در هر هکتار زمین کشاورزی حدود ۴۰ تن در سال توسط کرم‌ها زیر و رو می‌شود. بر اثر حرکت کرم خاکی در خاک شیارهایی به وجود می‌آید که به وسیلهٔ آن‌ها آب و هوا بهتر به ریشهٔ گیاهان نفوذ می‌کند.
همچنین کرم خاکی مواد گیاهی و حیوانی فاسد شده در زیر زمین را می‌خورد و شرایط را برای کاشته شدن بذر گیاهان مهیا می‌کند. فضولات کرم خاکی نیز به علت آهکی بودن باعث حاصلخیزی خاک می‌شود. کرم خاکی خاک را به کمک عضله‌های حلقی به داخل لولهٔ اندرونی خود می‌فرستد. بدین ترتیب غذا وارد چینه‌دان کرم شده و سپس به سنگدان می‌رود. وجود ذرات ماسه در سنگدان به او کمک می‌کند تا خاک را به خوبی در درون خود آسیاب و نرم کند. در مرحلهٔ بعد غذا هضم شده و فضولات از بدن دفع می‌شود. نقش کرم‌های خاکی در بهبود شرایط خاک و متعاقب آن رشد گیاه به عوامل محیطی متعدد از جمله درجهٔ شوری بستگی دارد. کرم‌های خاکی از شاخهٔ کرم‌های حلقوی (Annelida) بوده و دارای ۱۰ هزار گونهٔ شناسایی شده هستند. ارزش عملی این جانوران در اصلاح خاک، تولید کود از مواد زائد آلی و زباله‌ها، تغذیه و پرورش طیور است. همچنین فایده‌های درمانی آن‌ها به دلیل وجود آنزیم‌های لومبروکیناز و تأثیرشان در تجزیهٔ فیبرین، درمان سرطان و تهیهٔ دارو همگی دلالت بر اهمیت روزافزون این جانوران خاکزی دارد.[نیازمند منبع]
«ورمی کمپوست»، حاصل عبور مداوم و آرام مواد آلی در حال پوسیدگی از دستگاه گوارش گونه‌هایی از کرم خاکی است. نسبت کربن به نیتروژن این کود در مقایسه با سایر کودهای سبز مناسب‌تر است و بنابراین شرایط جذب عناصر مغذی برای گیاه در آن بهتر می‌شود.
پرورش
[ویرایش]کرم خاکی را برای موارد زیر پرورش می‌دهند:
- تولید کود آلی.
- اصلاح ساختار و بهبود حاصلخیزی خاک.
- جلوگیری از آلودگی منابع پایه.
- حفظ محیط زیست.
- تولید محصول سالم.
- افزایش و پایداری تولید محصولات کشاورزی.
- تولید مکمل غذایی جهت خوراک دام و آبزیان.
- استفادهٔ بهینه از زباله‌های حیوانی و تبدیل آن‌ها به کود آلی.
- استفادهٔ بهینه از زباله‌های خانگی و تبدیل آن‌ها به کود آلی.
منابع
[ویرایش]سودمندی‌های کرم خاکی برای زیست‌بوم
- ابراهیمی، رزیتا: زندگی در خاک. با جانداران خاکزی آشنا شویم! بخش دوم و پایانی. یکشنبه ۲۷ اسفند ۱۳۹۶.
پیوند به بیرون
[ویرایش]
