آیین اسلاوی

یک کشیش اسوتوید روی سنگی از آرکونا، اکنون در کلیسای النتکیرشن ، به تصویر کشیده شده‌است.

نقاشی مربوط به سال ۱۹۰۰ که ولس را به تصویر می‌کشد

اسلاوها در حال خدمت به خدایان خود، حکاکی چوبی قرن نوزدهم

آیین اسلاوی (به انگلیسی: Slavic Religion) یا پاگانیسم اسلاوی (به انگلیسی: Slavic Paganism) باورهای مذهبی، اسطوره‌ها و آیین‌های مذهبی اسلاوها پیش از مسیحی شدن، در مراحل مختلف بین قرون ۸ تا ۱۳ میلادی را شامل می‌شود. اسلاوهای جنوبی، که به احتمال زیاد در طی سده‌های ۶ تا ۷ میلادی در شبه جزیره بالکان هم‌مرز با امپراتوری بیزانس از جنوب سکنی گزیدند، در حوزه نفوذ مسیحیت ارتدکس شرقی قرار گرفتند، نظام‌های نگارش زبان‌های اسلاوی (برای اولین بار گلاگولیتیک، و سپس خط سیریلیک) را در ۸۵۵ میلادی توسط برادران پرستار سیریل و متودی و پذیرش مسیحیت را در بلغارستان در ۸۶۳ میلادی شروع کردند. به دنبال آن اسلاوهای شرقی رسماً در ۹۸۸ میلادی و توسط ولدیمیر بزرگ از حکومت روس کی‌یف مسیحیت را اختیار کردند.

بسیاری از عناصر دین بومی اسلاو رسماً در مسیحیت اسلاوی گنجانیده شدند، و علاوه بر این، پرستش خدایان اسلاوی در دین غیررسمی فولک تا دوره‌های مدرن ادامه داشته‌است. مقاومت اسلاوها در برابر مسیحیت باعث ایجاد " تلفیق گرایی خیالبافانه" شد که در واژگان کلیسای قدیم اسلاوونی به عنوان «ایمان مضاعف» تعریف شده بود. از اوایل قرن ۲۰ میلادی، مذهب فولک اسلاوی دچار تجدید سازمان و ادغام مجدد در جنبش «ایمان بومی اسلاو» شده‌است.

اساطیر اسلاو

سادکو در در قلمرو پادشاهی زیر آب (۱۸۷۶) اثر ایلیا رپین

جنبه‌های اساطیری دین چندخدایی اسلاوها پیش از مسیحی شدن آن‌ها است. این دین دارای خصوصیات مشترک زیادی با خصیصه‌های نیای هند-اروپایی دین است. دین قدیمی اسلاوی در طول بیش از هزار سال به رشد خود ادامه داده و برخی از بخش‌های آن از دوران نوسنگی و حتی از دوره میان‌سنگی باقی‌مانده‌است. آن‌ها زمین را به عنوان مت‌زاملیا می‌پرستیدند و هیچ معبدی نداشتند؛ آن‌ها آیین‌های خود را در طبیعت انجام می‌دادند.

منابع اطلاعات

برخلاف اساطیر یونانی، هندو یا مصری، در این باره هیچ منبع دست اولی برای مطالعه اساطیر اسلاوی وجود ندارد. باوجود برخی نظریه‌های قابل بحث (برای نمونه کتاب ولس)، وجود هرگونه زبان‌های نوشتاری میان اسلاوها پیش از ورود سنت سیریل و ماتودیوس به سرزمین آن‌ها در سال ۸۲۶ میلادی قابل اثبات نیست. با این همه تمام باورهای مذهبی اصیل و سنت‌های آنان که به احتمال فراوان به شکل سینه به سینه و شفاهی به نسل‌های بعدی منتقل شده، اساساً پس از قرن‌ها پیگیری سریع مسیحی شدن (که با مسیحی شدن بلغارستان در ۸۶۴ میلادی آغاز و در قرن یازدهم میلادی به پایان رسید)، به فراموشی سپرده شده‌اند. پیش از آن، اطلاعات پراکنده‌ای که از دین اسلاوی وجود دارد، توسط مبلغین مسیحی غیراسلاو نگاشته شده‌است. بقایای باستان‌شناختی یافته شده از بتواره‌ها و جایگاه‌های مذهبی کهن اسلاوی، وجود یافته‌های تاریخی را تأیید می‌کند، گرچه مقدار کمی از آن‌ها بدون داشتن دانش درست از محتوایشان، می‌توانند اطلاعات درستی به دست دهند. با این همه پاره‌هایی از باورهای اساطیری و جشن‌های غیرمذهبی (غیر مسیحی) در لباس‌های محلی، ترانه‌ها و قصه‌های تمام ملت‌های اسلاوی، به حیات خود ادامه داده‌اند.

پیشینه

مدت‌ها پیش از آنکه شاهزاده ولادیمیر کبیر، کی‌یف را پایتخت خود سازد، داستان‌گویی هنر رایج در میان همه طبقات در جامعهٔ اسلاوی بود و در آغاز سدهٔ هزاره دوم میلادی، ابزار اصلی برای حفظ و انتقال سنت‌ها به‌شمار می‌رفت و تا سدهٔ ۱۹ میلادی به همین شکل باقی ماند. داستان‌گویان بیشتر بی‌سواد بودند، اما با مهارت روایی خود، توانایی فوق‌العاده‌ای در حفظ قصه‌ها داشتند و آن‌ها را در هر اجرا از نو بازآفرینی می‌کردند بی‌آنکه محتوای آن را تغییر دهند.

اسطوره اسلاوی

تحلیل اسطوره اسلاوی نشان می‌دهد که از سه مرحلهٔ وابسته به هم تحول یافته‌است. قدیمی‌ترین شکل آن، اعتقاد به قدرت آفریننده نور (خیر) و قدرت نابودگر ظلمت (شر) بود. معتقد بودند که رفاه انسان به توانایی مردم در نظارت بر این نیروهای متخاصم بستگی دارد. بعدها پرستش نیاکان و این اعتقاد که هر خاندان تحت حفاظت ارواح مردگان است به وجود آمد. ارواحی که سلامتی زندگان، کامیابی و باروری آن‌ها را تعیین می‌کردند. علاقه به باروری نیز با چرخش فصول، مرگ و باززایی و با آیین‌های مربوط به تماس با ارواح مردگان در جهان دیگر پیوند دارد. ایزدان انسان‌گونه در مرحلهٔ سوم ظاهر شدند. در این مرحله بود که اسطوره‌ها تصویر و خاستگاهشان مشخص گردید؛ مثلاً می‌گفتند که خورشید و ماه به صورت عاشق و معشوق، در بهار ازدواج می‌کردند و در زمستان از هم جدا می‌شدند. ستاره‌ها فرزندان آن‌ها بودند و دعواهای آن‌ها باعث زمین‌لرزه می‌شد. چنین می‌اندیشند که این فرایند در سراسر منطقه وجود داشته و کم و بیش به اساطیر مشترک، روستایی و پراکنده تبدیل شده‌است.

جستارهای وابسته

• آیین نیاهندواروپایی‌ها
• آیین آریایی‌ها
• آیین ایرانی‌های باستان
• آیین سکاها
• آیین اسلاوها
• آیین نورس‌ها
• آیین آنگلوساکسون‌ها
• آیین ژرمنی نو
• مسیحیت و پاگانیسم
• لخ، چخ و روس - سه برادر افسانه‌ای که گفته می‌شود سه ملت اسلاو با نام‌های لخیا (لهستان)، چخیا (جمهوری چک) و روسینیا (کشورهای امروزین روسیه، بلاروس و اوکراین) را بنیان نهادند.

یادداشت

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Slavic mythology». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱۸ آوریل ۲۰۱۴.

منابع

• Creuzer, Georg Friedrich; Mone, Franz Joseph (1822). Geschichte des Heidentums im nördlichen Europa. Symbolik und Mythologie der alten Völker (به آلمانی). Vol. 1. Georg Olms Verlag. ISBN 978-3-487-40274-1.
• Bernshtam, T. A. (1992). "Russian Folk Culture and Folk Religion". In Balzer Marjorie Mandelstam; Radzai Ronald (eds.). Russian Traditional Culture: Religion, Gender and Customary Law. Routledge. pp. 34–47. ISBN 978-1-56324-039-3.
• Dynda, Jiří (2014). "The Three-Headed One at the Crossroad: A Comparative Study of the Slavic God Triglav" (PDF). Studia Mythologica Slavica. Institute of Slovenian Ethnology. 17: 57–82. doi:10.3986/sms.v17i0.1495. ISSN 1408-6271. Archived from the original (PDF) on 7 July 2017.
• Froianov, I. Ia.; Dvornichenko, A. Iu.; Krivosheev, Iu. V. (1992). "The Introduction of Christianity in Russia and the Pagan Traditions". In Balzer Marjorie Mandelstam; Radzai Ronald (eds.). Russian Traditional Culture: Religion, Gender and Customary Law. Routledge. pp. 3–15. ISBN 978-1-56324-039-3.
• Gasparini, Evel (2013). "Slavic religion". Encyclopædia Britannica.
• Hanuš, Ignác Jan (1842). Die Wissenschaft des Slawischen Mythus im weitesten, den altpreussisch-lithauischen Mythus mitumfassenden Sinne. Nach Quellen bearbeitet, sammt der Literatur der slawisch-preussisch-lithauischen Archäologie und Mythologie (به آلمانی). J. Millikowski.
• Ivakhiv, Adrian (2005). "The Revival of Ukrainian Native Faith". In Michael F. Strmiska (ed.). Modern Paganism in World Cultures: Comparative Perspectives. Santa Barbara: ABC-Clio. pp. 209–239. ISBN 978-1-85109-608-4.
• Ivanits, Linda J. (1989). Russian Folk Belief. M. E. Sharpe. ISBN 978-0-7656-3088-9.
• Pettazzoni, Raffaele (1967). "West Slav Paganism". Essays on the History of Religions. Brill Archive.
• Jakobson, Roman (1985). Contributions to Comparative Mythology: Studies in Linguistics and Philology, 1972–1982. Walter de Gruyter. ISBN 978-3-11-085546-3.
• Rock, Stella (2007). Popular Religion in Russia: 'Double Belief' and the Making of an Academic Myth. Routledge. ISBN 978-1-134-36978-2.
• Veletskaya, N. N. (1992). "Forms of Transformation of Pagan Symbolism in the Old Believer Tradition". In Balzer Marjorie Mandelstam and Radzai Ronald (ed.). Russian Traditional Culture: Religion, Gender and Customary Law. Routledge. pp. 48–60. ISBN 978-1-56324-039-3.
• Vlasov, V. G. (1992). "The Christianization of Russian Peasants". In Balzer Marjorie Mandelstam; Radzai Ronald (eds.). Russian Traditional Culture: Religion, Gender and Customary Law. Routledge. pp. 16–33. ISBN 978-1-56324-039-3.