ویکی‌پدیا:ویکی‌پدیا جای ابداعات ما نیست
 | این صفحه به مستندسازی یکی از رهنمودهای محتوایی ویکی‌پدیای فارسی می‌پردازد. این یک استانداردِ عموماً پذیرفته‌شده است که ویرایشگران باید تلاش کنند آن را رعایت کنند؛ با این حال، در به‌کارگیری آن، عقل سلیم و استثناهای نادر را نیز در نظر بگیرید. هرگونه ویرایش عمده‌ای در این صفحه باید بازتاب‌دهندهٔ اجماع باشد. اگر شک دارید، نخست در صفحهٔ بحث گفتگو کنید. |
 | سرشناسی مقالهٔ ساختهٔ ذهن نویسنده در یک نگاه: تسلیم وسوسهٔ نوشتن مقاله دربارهٔ چیز جدید و فوق‌العاده‌ای که اخیراً توسط خودتان، دوستان‌تان یا یک وبگاه ابداع شده، نشوید. |
| سرشناسی
راهنمای سرشناسی عمومی |
|---|
| رهنمودهای موضوعی |
| سایر رهنمودهای سرشناسی |
| جستارهای وابسته |
ویکی‌پدیا جای آنچه شما و/یا دوستان‌تان ابداع کرده‌اید، نیست. اگر چیزی را در مدرسه، آزمایشگاه، زیرزمین خانه‌تان یا در کافه ابداع کرده‌اید و آن چیز هنوز در منابع معتبر مورد بررسی قرار نگرفته است، در ویکی‌پدیا پیرامون آن ابداع مقاله نویسید. در عوض از وبگاه، وبلاگ یا صفحهٔ خود در شبکه‌های اجتماعی آن را معرفی کنید.
تسلیم وسوسه نشوید
[ویرایش]گاهی پیش می‌آید که ویرایشگری وسوسه شود تا پیرامون آنچه خود یا دوستانش کشف کرده‌اند، نظیر یک بازی جدید با توپ، یک واژه یا عبارت جدید، فیلمی که در یوتیوب بارگذاری شده یا یک زبان جدید، مقاله‌ای در ویکی‌پدیا بنویسد. طبیعی است که بخواهید تمام دنیا را خبردار کنید، و ویکی‌پدیا هم به‌نظر جای بسیار مناسبی برای این کار است.
این کار چندین اشکال دارد:
- محتوای ویکی‌پدیا باید اثبات‌پذیر باشند. هیچ راهی وجود ندارد که مردم دنیا بتوانند صحت حکایت شما دربارهٔ چیز جدیدی که دوست‌تان یک روز گفته یا انجام داده است را بررسی کند. آن چیز جایی ثبت نشده و مستندسازی نشده است. گاهی حتی امکان این که به مردم دنیا اثبات کنید که دوستان اساساً وجود دارد هم فراهم نیست؛ انی که دوست شما یک مقاله در ویکی‌پدیا دارد به‌تنهایی به این معنی نیست که اختراع یا ابداع او نیز به همان خوبی شناخته‌شده است. اثبات‌پذیری موضوع بحث‌های پسامدرن نیست، بلکه یک معیار استاندارد است. تمام مقاله‌ها باید دارای ارجاع به منابع معتبر باشند؛ اگر به‌واسطهٔ نبود منابعی که اختراع شما را مستند کرده باشند، قادر به انجام این کار نیستید، بدانید که محتوای شما اثبات‌پذیر نیست و نباید در ویکی‌پدیا منتشر شود.
- در ویکی‌پدیا، تحقیق دست اول ممنوع است. ویکی‌پدیا یک دانشنامه است؛ به این معنی که باید خلاصه‌ای از اطلاعاتی باشد که از پیش در جایی منتشر شده‌اند. هدف ویکی‌پدیا این نیست که جایی برای نخستین انتشار اطلاعات جدید باشد – برای این منظور ما روزنامه‌ها، ژورنال‌های دانشگاهی، ناشران کتب و بسیاری نهادهای دیگر را داریم. این پروژه برای ترویج چیزهای جدید و انتشار دانش جدید نیست. اگر دریافتید که استدلال شما مبتنی بر این است که صرفاً چون کسی پیش از این در مورد اختراع شما چیزی ننوشته، لازم است که مقاله‌ای در ویکی‌پدیا داشته باشید، قطعاً برداشت شما از کاربرد ویکی‌پدیا اشتباه است. ویکی‌پدیا برای مستندسازی چیزهایی ایجاد شده است که در مورد آن‌ها دقیقاً برعکس این موضوع اتفاق افتاده است.
- ویکی‌پدیا گوی بلورین نیست. ویرایشگران عموماً با این استدلال به حذف مقالهٔ خود اعتراض می‌کنند که ایدهٔ تازهٔ آنان به‌زودی فراگیر خواهد شد و به شهرت خواهد رسید، پس چرا نباید همین حالا مقاله‌ای در مورد آن نوشته شود؟ گاهی ممکن است حق با آنان باشد، اما گاهی نیز ممکن است چنین نباشد و باز هم تأکید می‌کنیم که مخاطبان نمی‌توانند صحبت این ادعا را بررسی کنند که ایدهٔ آن ویرایشگران به زودی مثل بمب منفجر خواهد شد. ویکی‌پدیا پذیرای موضوعاتی است که از پیش دارای سرشناسی هستند و در مورد آن‌ها مطالبی نوشته شده است. این دانشنامه در مورد آنچه ممکن است در آینده به شهرت برسد، گمانه‌زنی نمی‌کند.
- ویکی‌پدیا واژه‌نامه نیست. بسیاری مقاله‌های از این دست به توصیف کلمات یا اصطلاحات جدیدی می‌پردازند که توسط گروه کوچکی از چند دوست ابداع شده‌اند. اما ویکی‌پدیا واژه‌نامه نیست؛ بلکه یک دانشنامه است. معنای واژه‌ها باید در واژه‌نامه‌هایی نظیر ویکی‌واژه ذکر شوند؛ با این حال، افزودن واژه‌های جدیدی که ابداع کرده‌اید در ویکی‌واژه نیز قابل قبول نیست. در ویکی‌واژه به شواهدی نیاز است که نشان دهند واژهٔ مورد نظر تصدیق شده است تا بتوان صفحهٔ واژه را تأیید کرد. واژهٔ جدیدی که یک شخص یا گروه کوچکی از افراد ابداع کرده‌اند و تلاش می‌کنند توجه‌ها را به آن جلب کنند یک نوواژه محسوب می‌شود و در ویکی‌واژه مورد قبول واقع نخواهد شد. در عوض نگاهی به واژه‌نامه اربن داشته باشید.
- ویکی‌پدیا میزبان رایگان ویکی نیست که بتوانید از آن برای اهداف خود استفاده کنید. این پروژه یک دانشنامه است. هدف اصلی ما در اینجا، نوشتن یک دانشنامه است، نه ارائهٔ سرویس رایگان میزبانی وب به افراد. هرچند هم که مقالهٔ شما فضای زیادی را اشغال نکند، همچنان ساخت آن برابر با سوءاستفاده از ویکی‌پدیا است و وقت و انرژی که برای حذف مقالهٔ شما صرف می‌شود، می‌تواند در عوض صرف مقاله‌های دانشنامه‌ای شود. اگر به داشتن ویکی شخصی برای خودتان علاقه‌مند هستید، به یک مزرعهٔ ویکی مانند فن‌دام یا میراهیزبروید یا نرم‌افزار مدیاویکی را بر روی یک وبگاه نصب کنید.
راه درست قرار دادن ابداعات خودتان یا دوستان‌تان در ویکی‌پدیا
[ویرایش]البته که هرچیزی که در ویکی‌پدیا وجود دارد زمانی توسط کسی ابداع یا کشف شده است، و احتمالاً می‌پرسید که شما چطور می‌توانید ایدهٔ خودتان را هم به آن‌ها اضافه کنید؟ در اصل، باید ابتدا دیگران را متقاعد کنید که ایدهٔ شما حائز اهمیت است – و لازم است که آن افراد این‌طور فکر کنند که ایدهٔ شما به‌اندازه‌ای مهم هست که پیرامون آن کتاب‌ها، مقاله‌هایی در روزنامه‌ها و مجله‌ها یا مقاله‌هایی دانشگاهی (و نه فقط در حد اشارهٔ جزئی) نوشته شود. چنین منابعی معتبر تلقی می‌شوند و از همین رو، موضوع مورد بحث می‌تواند شایستهٔ اشاره در ویکی‌پدیا دانسته شود. مهم است که شخص دیگری به‌جز مبتکر اولیهٔ ایده کار نوشتن را انجام دهد؛ چرا که توجه از سوی منابع و اشخاص مستقل است که به موضوع سرشناسی می‌بخشد؛ ویکی‌پدیا:سرشناسی را ببینید. مشاوره پیرامون چگونگی دستیابی به چنین توجه مستقلی در چارچوب اهداف و فعالیت‌های ویکی‌پدیا نمی‌گنجد و رسیدن به سرشناسی در دستان خود فرد است.
ارجاع به یک کتاب، مقالهٔ دانشگاهی یا هر اثر دیگری از یک شخص را همچنان می‌توان پس از رسیدن به توجه مستقلی که گفته شد، انجام داد؛ با این حال، این کار باید به شکلی بی‌طرفانه انجام شود و نباید به شکلی باشد که خودبینی و غرور را به مخاطب القا کند.
برای مثال، تاریخچهٔ بازی اسکربل را در نظر بگیرید. این بازی در ابتدا در سال ۱۹۳۸ توسط آلفرد موشر باتز ابداع شد. در ابتدا، تعدادی محدود از این بازی را ساخت تا آن‌ها را به دوستان خود بدهد یا بفروشد، و با چندین تولیدکنندهٔ بازی تماس گرفت، اما آن شرکت‌ها به او پاسخ منفی دادند. بنابراین، اگر ویکی‌پدیا در سال ۱۹۳۸ وجود داشت، نمی‌توانست میزبان مقاله‌ای پیرامون بازی اسکربل باشد. اگرچه باتز بازی‌ای را ابداع کرد که در نهایت به یکی از پرفروش‌های جهان تبدیل شد، اما در زمان ساخت آن تنها چند نفر آن را می‌شناختند تقریباً هیچ‌کس در مورد آن مطلبی ننوشته بود. با این حال، او مأیوس نشد: او به تبلیغ ایدهٔ خود ادامه داد تا این که چند سال بعد بازی او توسط یک تولیدکنندهٔ بازی خریداری شد، در فروشگاه‌های زیادی عرضه شد و شهرت گسترده‌ای دست یافت و مطالب زیادی در مورد آن نوشته شد. اینجا همان جایی است که ویکی‌پدیا، بر خلاف زمانی که این بازی تازه ابداع شده بود، می‌توانست مقاله‌ای در مورد آن را بپذیرد.
در اوت ۲۰۰۶، یکی مقالهٔ ویکی‌پدیایی دربارهٔ تلفن همراه آی‌فون در ویکی‌پدیای انگلیسی پس از یک نظرخواهی حذف شد. در آن مقطع، در خارج از شرکت اپل اطلاعات کمی در مورد این محصول وجود داشت و نمی‌توانست مقاله‌ای دربارهٔ خود در ویکی‌پدیا داشته باشد. در پی معرفی محصول و پوشش گستردهٔ رسانه‌ای در ژانویهٔ ۲۰۰۷، مقالهٔ مذکور دوباره ایجاد شد و از آن زمان تاکنون به‌طور مداوم در دست بهبود و گسترش بوده است. صفحهٔ ویکی‌پدیا:ویکی‌پدیا گوی بلورین نیست را ببینید.
چه باید کرد؟
[ویرایش]اگر قادر به ارجاع به منابع معتبر نیستید تا نشان دهید که ایده‌ها و ابداعات خودتان سرشناس و اثبات‌پذیر هستند، در ویکی‌پدیا دربارهٔ آن‌ها مقاله ننویسید. برای مشاهدهٔ اطلاعات کامل پیرامون این که چه منابعی معتبر دانسه می‌شوند، ویکی‌پدیا:منابع معتبر را ببینید. به‌طور خاص، با یاد داشته باشید که افرادی که مطالب خود را در وبلاگ شخصی یا در انجمن‌های گفتگو ارسال می‌کنند، معتبر تلقی نمی‌شوند.
حتی اگر ایده‌ها و ابداعات شما سرشناس باشند و منابع خوبی برای ارجاع در دست داشته باشید، بهتر است که خودتان در مورد آن‌ها مقاله ننویسید. چرا؟ چون شما دارای ویکی‌پدیا:تعارض منافع هستید. رهنمود تعارض منافع شامل حال شما می‌شود و باعث می‌شود که اگر دیگران در آینده، با ارجاع به منابعی معتبر، مطالبی منفی به صفحه اضافه کردند، شما مجاز به ویرایش صفحه و حذف آن مطالب نباشید. ما قانونی داریم تحت نام «قانون پیامدهای ناخواسته» که همیشه شامل حال شما خواهد بود. آن را با دقت بخوانید، چرا که نادیده گرفتن آن می‌تواند برای شما، تجارت شما، و آیندهٔ شما در دنیای واقعی عواقبی جدی داشته باشد. داشتن مقاله‌ای دربارهٔ خودتان، آنچه ابداع کرده‌اید یا تجارت‌تان، لزوماً چیز خوبی نیست. ویرایش کردن در اینجا، بازی نیست؛ پس در انجام آن محتاط باشید. ویکی‌پدیا سرویس رایگانی میزبانی وب نیست. هرآنچه در اینجا انجام دهید برای آیندگان نیز ثبت خواهد شد و به اطلاعاتی تبدیل خواهد شد که به‌طور عمومی در دسترس قرار دارد.
اگر نمی‌توانید به منابعی معتبر ارجاع دهید، لطفاً جایی دیگر را برای نوشتن مطلب پیرامون اختراع خود برگزینید. می‌توانید از وبگاه خودتان، یکی از وبگاه‌های شبکه اجتماعی یا هریک از برون‌برهای جایگزین مختلفی استفاده کنید که ممکن است قوانین نرم‌تری پیرامون آنچه می‌توان در آن‌ها نوشت داشته باشند.