آرامگاه بابا رکن‌الدین

آرامگاه بابا رکن‌الدین
نام	آرامگاه بابا رکن‌الدین
کشور	ایران
استان	استان اصفهان
شهرستان	اصفهان
اطلاعات اثر
کاربری	آرامگاه
دیرینگی	دوره صفوی
دورهٔ ساخت اثر	دوره صفوی
اطلاعات ثبتی
شمارهٔ ثبت	۲۰۱
تاریخ ثبت ملی	۹ مرداد ۱۳۱۲

در دوران محمدشاه قاجار

آرامگاه بابا رکن‌الدین مربوط به دوره صفوی است و در اصفهان، مجموعه تخت فولاد واقع شده و این اثر در تاریخ ۹ مرداد ۱۳۱۲ با شمارهٔ ثبت ۲۰۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این محل مقبره بابا رکن‌الدین است.

تکیه بابارکن الدین قدیمی ترین بنای تاریخ دار تخت فولاد است که به واسطه ارادت شیخ بهایی به بابارکن الدین بیضاوی، بیش از پیش در اصفهان قرب و منزلت یافته است تا آنجا که اصفهانی ها پل خواجو را به خاطر نزدیکی اش به مزار او، پل بابارکن الدین می نامیدند.این تکیه به عنوان شاخص تاریخی تخت فولاد و عنصر هویت بخش آن در زمان صفوی شناخته می‌شود. همینطور ، قدیمی ترین بنای تاریخ دار تخت فولاد است. نکته جالب توجه این است که هنگام ورود به این بقعه، به خاطر پنج ضلعی بودن آن، جهت قبله گم می شود.

قبر بابارکن الدین در بقعه زیر گنبد در ایوان کوچکی که در سمت چپ به صورت مکعب مستطیل است قرار دارد، ایوان مقبره به وسیله نرده چوبی مشبک از ایوان های مشابه اش ممتاز شده است. تمام قبر از سنگ یکپارچه مرمر عالی است و بالای سر، یک قطعه سنگ مرمر سفید بسیار ممتاز است و بر روی سنگ به طرف خارج قبر خط ثلث آمیخته با رقاع بسیار عالی می باشد.اصل بنای بقعه و آرامگاه بابارکن الدین، مربوط به دوره حکومت ایلخانان مغول است. معماری بنای بقعه شامل فضای گنبد خانه با طرح پنج صفّه داخلی است که به وسیله آجر و گچ و سنگ و همچنین تزئینات کاشیکاری در خارج بنا ساخته شده است. مدفن متعلق به بابارکن الدین در صفه شرقی گنبد خانه واقع شده است.

ویژگی‌های بنا

این بقعه از لحاظ نقشه، تناسب کامل معماری، جزئیات بنا، و گنبد رک از سایر بناهای موجود در تخت فولاد متمایز و از اهمیت خاصی بر خوردار است. یکی از خصوصیات استثنایی این بنا؛ به کار بردن سمبل‌های عددی چون پنج در پلان بنا و دوازده در گنبد بنا است که به نظر می‌رسد نشانگر پایبندی و ارادت وی به پنج تن آل عبا و دوازده امام باشد. نقشه خارجی بنا به صورت پنج ضلعی به ابعاد ۱۱/۷۰ متر است که به ضلع شمال شرقی آن سردری بلند با غرفه‌های دو طبقه در طرفین اضافه کرده‌اند، و محور اصلی بنا دقیقآ با قبله تطبیق می‌کند. از آنجا که این بقعه در فضای بازی قرار دارد و از هر سو نمایان است، همین امر سبب شده که معمار آن از سادگی دیوارهای بلند خارجی با ایجاد طاق نماهای متعدد بکاهد و با افزودن تزیینات کاشیکاری در لچکی‌های طاق نماهای مزبور، در نما ایجاد تنوع و جلب توجه نماید. به نظر شاردن این ساختمان از جهت هندسه بنا و مشرف بودن بر سایر گنبدهای تخت فولاد از امتیاز خاصی بر خوردار است. در ابتدا در داخل و خارج بنا کاشیکاریهای مینایی عالی وجود داشته که اکنون قسمت عمدهٔ آن از بین رفته است. سردر بنا در ضلع شمال شرقی بقعه واقع شده و شامل ایوان بلندی به ارتفاع ۷/۹۰ متر است و دارای کتیبه‌ای به خط ثلث سفید بر متن کاشی لاجوردی برقلم محمد صالح اصفهانی خطاط مشهور دوره شاه عباس اول صفوی است. بابا رکن الدین در روز یکشنبه ۲۶ ربیع الاول سال ۷۶۹ هجری قمری وفات کرد و در خانقاه خویش که اکنون به تکیه بابا رکن الدین معروف است به خاک سپرده شد. سنگ قبر وی از جنس مرمر در ابعاد ۷۶*۱۲۰*۱۲۰ سانتیمتر است این سنگ ساده و بدون نوشته و تزیین است، سنگ نوشتهٔ افراشته‌ای نیز بر بالای قبر تعبیه گردید که دارای ۲۱۰ سانتی‌متر طول و ۹۰ سانت متر عرض است. سنگ نوشته در ۷ سطر به خط ثلث است، سطر نخست آیه ۶۲ از سوره یونس است.

ساختار بیرونی بنا نیز، از جمله برج های آرامگاهی پنج ترک است با گنبدی دو پوش شامل پوشش زیرین به صورت گنبد دورچین آجری با ارتفاع تقریبی دوازده متر از کف گنبدخانه وپوشش خارجی به صورت گنبد رُک هرمی شکل دوازده ترک بر روی گریو (گریو یا گریوا به گردن گنبد گفته می شود) منشوری دوازده ترک با تزئینات کاشی فیروزه ای و نقوش سر ترنج لاجوردی و سفید و در پای ترک ها و نقش شمسه در بالای گنبد و با ارتفاع تقریبی هجده متر از تارک گنبد تا کف گنبدخانه است و در جبهه شمالی آن ایوان ورودی و اتاق های طرفین در دو طبقه موجودند. فضای زیرزمینی محقری در سمت شرقی بقعه وجود دارد که ورودی آن در زیر آجر فرش بقعه مشخص است و از آن به عنوان چلّه خانه و محل ریاضت استفاده می شده است. با توجه به مقام عرفانی بابارکن الدین، شاید قدیمی ترین خانقاه از این نوع در قبرستان تخت فولاد، همین چله خانه باشد و احتمالا از زمان حیات بابارکن الدین مورد استفاده قرار می گرفته است. دو راه پله باریک نیز در طرفین درب ورودی و داخل گنبدخانه جهت دسترسی به اتاقهای بالا و بام تعبیه شده است.

جستارهای وابسته

• آثار ملی ایران
• سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری