جام آزادگان
| بنیان‌گذاری | ۱۳۷۰ |
|---|---|
| انحلال | ۱۳۸۰ |
| کشور | ایران |
| سطح در مسابقات | ۱ |
| صعود به | لیگ برتر |
| سقوط به | لیگ دسته دوم |
| جام(های) داخلی | جام حذفی |
| جام(های) بین‌المللی | جام باشگاه‌های آسیا |
| موفق‌ترین تیم | پرسپولیس (۴ قهرمانی) |
| پخش تلویزیونی | صدا و سیما |
جام آزادگان بالاترین سطح لیگ فوتبال ایران میان سال‌های ۱۳۷۰ تا ۱۳۸۰ بود که ۱۰ دوره از آن برگزار شد.[۱] نخستین فصل دوره این لیگ، در فصل ۱۳۷۰ و آخرین دوره آن در فصل ۸۰–۱۳۷۹ برگزار شد.[۱] پیش از برگزاری این جام تنها یک فصل لیگ قدس ۶۹-۱۳۶۸ به صورت لیگ کشوری برگزار شد، بنابراین نخستین فصل دوره جام آزادگان دومین دوره لیگ فوتبال ایران پس از انقلاب نیز محسوب می‌شود.[۱] با راه‌اندازی لیگ برتر فوتبال ایران در سال ۱۳۸۰، لیگ دسته اول باشگاه‌های ایران، با عنوان لیگ آزادگان شناخته شد.[۱] لیگ آزادگان یک سطح از لیگ برتر پایین‌تر است.
نامگذاری
[ویرایش]نام «آزادگان» به افتخار اسیران ایرانی جنگ ایران و عراق که آزاده نامیده می‌شدند بر روی این مسابقات گذاشته‌شد.[۲] نخستین فصل گروه اسیران جنگ با عراق، چند ماه پیش از شروع این مسابقات در ۲۶ مرداد ۱۳۶۹، در میان استقبال مردم و خانواده‌هایشان از مرز خسروی وارد کشور شده‌بودند.[۳] «آزادگان» جمع واژه آزاده است، واژه‌ای فارسی با ریشه پهلوی (āzātak) و به معنای «کسی که بنده کسی نیست».[۴]
نحوه برگزاری
[ویرایش]این مسابقات در تمامی ۱۰ دوره، به صورت لیگ دوره‌ای و رفت‌وبرگشتی برگزار شد اما در شمار تیم‌های شرکت‌کننده و گروه‌بندی‌ها تفاوت‌هایی وجود داشت. در دوره‌هایی که مسابقات در دو گروه برگزار می‌شد، دو تیم اول هر گروه به صورت ضربدری در بازیهای تک‌حذفی با یکدیگر روبرو می‌شدند و برنده‌ها به مسابقه فینال می‌رفتند که برنده فینال قهرمان لیگ بود. در مسابقاتی که در یک گروه برگزار می‌شود، تیمی که در پایان بیشترین امتیاز را داشت قهرمان می‌شد.[۵]
| فصل | شمار تیم‌ها | تعداد گروه |
|---|---|---|
| ۱۳۷۰ | ۱۲ | ۱ |
| ۱۳۷۱ | ۱۶ | ۲ |
| ۱۳۷۲ | ۱۴ | ۱ |
| ۱۳۷۳ | ۲۴ | ۲ |
| ۱۳۷۴ | ۱۶ | ۱ |
| ۷۶–۱۳۷۵ | ۱۶ | ۱ |
| ۷۷–۱۳۷۶ | ۱۶ | ۱ |
| ۷۸–۱۳۷۷ | ۱۶ | ۱ |
| ۷۹–۱۳۷۸ | ۱۴ | ۱ |
| ۸۰–۱۳۷۹ | ۱۲ | ۱ |
| منبع[۵] | ||
قهرمانان
[ویرایش]| فصل | قهرمان |
|---|---|
| ۱۳۷۰ | پاس |
| ۱۳۷۱ | پاس |
| ۱۳۷۲ | سایپا |
| ۱۳۷۳ | سایپا |
| ۱۳۷۴ | پرسپولیس |
| ۷۶–۱۳۷۵ | پرسپولیس |
| ۷۷–۱۳۷۶ | استقلال |
| ۷۸–۱۳۷۷ | پرسپولیس |
| ۷۹–۱۳۷۸ | پرسپولیس |
| ۸۰–۱۳۷۹ | استقلال |
| منبع[۶] | |
جدول کلی جام آزادگان
[ویرایش]| # | تیم | حضور | بازی | برد | مساوی | گل‌زده | گل‌خورده | تفاضل | باخت | امتیاز |
| ۱ | پرسپولیس تهران[۷] | ۹ | ۲۲۶ | ۱۲۳ | ۷۳ | ۳۷۳ | ۱۷۰ | ۲۰۳ | ۳۰ | ۳۹۸ |
| ۲ | استقلال تهران | ۹ | ۲۲۷ | ۱۰۹ | ۷۸ | ۳۲۸ | ۱۹۹ | ۱۲۹ | ۴۰ | ۳۷۸ |
| ۳ | پاس تهران | ۱۰ | ۲۵۶ | ۹۵ | ۱۰۸ | ۳۰۷ | ۲۲۹ | ۷۸ | ۵۳ | ۳۵۸ |
| ۴ | سپاهان اصفهان | ۹ | ۲۳۶ | ۸۷ | ۷۹ | ۲۵۰ | ۲۳۰ | ۲۰ | ۷۰ | ۳۱۶ |
| ۵ | تراکتورسازی تبریز | ۹ | ۲۲۲ | ۶۵ | ۷۶ | ۲۳۹ | ۲۶۸ | ۲۹- | ۸۱ | ۲۴۵ |
| ۶ | سایپا تهران | ۷ | ۱۸۴ | ۶۲ | ۸۱ | ۲۲۶ | ۱۸۷ | ۳۹ | ۴۴ | ۲۴۴ |
| ۷ | ذوب‌آهن اصفهان | ۷ | ۱۸۴ | ۶۰ | ۷۱ | ۲۱۷ | ۲۰۴ | ۱۳ | ۵۳ | ۲۳۷ |
| ۸ | صنعت نفت آبادان | ۷ | ۱۷۶ | ۵۰ | ۶۳ | ۱۸۱ | ۲۱۶ | ۳۵- | ۶۳ | ۱۹۶ |
| ۹ | ملوان انزلی | ۷ | ۱۷۴ | ۵۰ | ۶۲ | ۱۵۲ | ۱۶۰ | ۸- | ۶۲ | ۱۸۶ |
| ۱۰ | استقلال اهواز | ۷ | ۱۷۲ | ۴۸ | ۶۴ | ۲۰۵ | ۲۲۰ | ۱۵- | ۶۰ | ۱۸۶ |
| ۱۱ | برق شیراز | ۷ | ۱۷۲ | ۴۶ | ۶۰ | ۱۵۴ | ۱۸۳ | ۲۹- | ۶۶ | ۱۸۲ |
| ۱۲ | بهمن کرج | ۴ | ۱۱۴ | ۴۳ | ۴۱ | ۱۵۱ | ۱۱۶ | ۳۵ | ۳۰ | ۱۷۰ |
| ۱۳ | پلی‌اکریل اصفهان | ۵ | ۱۳۲ | ۳۸ | ۴۴ | ۱۲۹ | ۱۵۸ | ۲۹- | ۵۰ | ۱۵۲ |
| ۱۴ | فجرسپاسی شیراز | ۴ | ۱۰۶ | ۳۴ | ۴۰ | ۱۲۱ | ۱۰۱ | ۲۰ | ۳۲ | ۱۴۲ |
| ۱۵ | کشاورز تهران | ۵ | ۱۲۵ | ۳۴ | ۴۹ | ۱۱۶ | ۱۱۸ | ۲- | ۴۲ | ۱۲۹ |
| ۱۶ | جنوب اهواز | ۵ | ۱۱۴ | ۴۰ | ۳۷ | ۱۲۰ | ۱۱۸ | ۲ | ۳۷ | ۱۲۸ |
| ۱۷ | فولاد خوزستان | ۴ | ۱۰۶ | ۳۲ | ۳۱ | ۱۱۳ | ۱۴۲ | ۲۹- | ۴۳ | ۱۲۷ |
| ۱۸ | شهرداری تبریز | ۴ | ۱۱۰ | ۲۸ | ۴۵ | ۱۱۶ | ۱۱۸ | ۲- | ۳۷ | ۱۲۲ |
| ۱۹ | چوکا تالش | ۴ | ۱۰۴ | ۲۷ | ۳۷ | ۸۹ | ۱۳۵ | ۴۶- | ۴۰ | ۱۰۶ |
| ۲۰ | ماشین‌سازی تبریز | ۳ | ۸۲ | ۳۰ | ۲۰ | ۹۲ | ۱۱۱ | ۱۹- | ۳۲ | ۱۰۱ |
| ۲۱ | پیام مشهد | ۳ | ۸۰ | ۲۰ | ۳۰ | ۸۲ | ۱۰۴ | ۲۲- | ۳۰ | ۸۴ |
| ۲۲ | ابومسلم مشهد | ۴ | ۹۲ | ۲۱ | ۲۵ | ۹۳ | ۱۳۳ | ۴۰- | ۴۶ | ۸۲ |
| ۲۳ | نساجی مازندران | ۴ | ۸۴ | ۲۴ | ۳۰ | ۷۷ | ۹۸ | ۲۱- | ۳۰ | ۷۵ |
| ۲۴ | شموشک نوشهر | ۲ | ۶۰ | ۱۸ | ۱۶ | ۶۲ | ۹۰ | ۲۸- | ۲۶ | ۷۰ |
| ۲۵ | آرارات تهران | ۲ | ۵۲ | ۱۶ | ۱۶ | ۵۸ | ۵۸ | ۰ | ۲۰ | ۵۶ |
| ۲۶ | استقلال رشت | ۲ | ۴۴ | ۱۱ | ۱۰ | ۳۶ | ۶۴ | ۲۸- | ۲۳ | ۳۹ |
| ۲۷ | پیکان تهران | ۱ | ۲۲ | ۷ | ۷ | ۱۹ | ۲۹ | ۱۰- | ۸ | ۲۸ |
| ۲۸ | کما شیراز | ۲ | ۳۶ | ۶ | ۱۵ | ۲۳ | ۲۹ | ۶- | ۱۵ | ۲۷ |
| ۲۹ | بانک ملی تهران | ۱ | ۳۰ | ۴ | ۱۵ | ۲۷ | ۴۱ | ۱۴- | ۱۱ | ۲۷ |
| ۳۰ | نفت قائمشهر | ۱ | ۲۲ | ۸ | ۶ | ۲۰ | ۲۲ | ۲- | ۸ | ۲۲ |
| ۳۱ | بانک تجارت تهران | ۱ | ۲۲ | ۷ | ۷ | ۲۷ | ۲۲ | ۵ | ۸ | ۲۱ |
| ۳۲ | پارس خودرو تهران | ۱ | ۲۲ | ۲ | ۱۱ | ۱۹ | ۲۹ | ۱۰- | ۹ | ۱۵ |
| ۳۳ | ایرسوتر نوشهر | ۱ | ۲۶ | ۳ | ۶ | ۲۲ | ۶۴ | ۴۲- | ۱۷ | ۱۵ |
| ۳۴ | قدس ساری | ۱ | ۲۲ | ۵ | ۴ | ۱۶ | ۳۳ | ۱۷- | ۱۳ | ۱۴ |
| ۳۵ | وحدت ساری | ۱ | ۱۴ | ۳ | ۲ | ۱۶ | ۲۲ | ۶- | ۹ | ۹ |
| ۳۶ | سپیدرود رشت | ۱ | ۱۴ | ۲ | ۳ | ۹ | ۲۱ | ۱۲- | ۹ | ۷ |
| ۳۷ | شاهین بوشهر | ۱ | ۲۲ | ۰ | ۵ | ۷ | ۵۶ | ۴۹- | ۱۷ | ۵ |
منبع[۸]
دوره‌ها
[ویرایش]پرسپولیس تنها تیمی است که در همه ادوار لیگ حاضر بوده است،[۹] این تیم تنها در چهاردهمین دوره برگزاری لیگ فوتبال در ایران و به علت داشتن تعداد زیادی ملی پوش (۷ بازیکن) و حضور تیم ملی در جام جهانی ۱۹۹۸ از بازیهای لیگ کناره‌گیری کرد.[۱۰]
| ف ر |
۱۰ ۷۱–۷۰ |
۱۱[یادداشت ۱] ۱۳۷۱ ۱ | ۲ |
۱۲ ۱۳۷۲ |
۱۳[یادداشت ۱]
۱۳۷۳ ۱ | ۲ |
۱۴ ۱۳۷۴ |
۱۵ ۷۶–۷۵ |
۱۶ ۷۷–۷۶ |
۱۷ ۷۸–۷۷ |
۱۸ ۷۹–۷۸ |
۱۹ ۸۰–۷۹ | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ۱ | پاس | تراکتورسازی | پرسپولیس | سایپا | سایپا | پرسپولیس | پرسپولیس | پرسپولیس | استقلال | پرسپولیس | پرسپولیس | استقلال |
| ۲ | استقلال تهران | کشاورز | پاس | پرسپولیس | استقلال تهران | کشاورز | بهمن کرج | بهمن کرج | پاس | استقلال | استقلال | پرسپولیس |
| ۳ | پرسپولیس | استقلال تهران | پلی اکریل | جنوب اهواز | ماشین‌سازی | برق شیراز | استقلال تهران | سپاهان | ذوب آهن | سپاهان | فجرسپاسی | سایپا |
| ۴ | ملوان بندرانزلی | صنعت نفت | ملوان | ذوب‌آهن | شهرداری تبریز | استقلال اهواز | پاس تهران | پاس تهران | فجر سپاسی | سایپا | سپاهان | ذوب آهن |
| ۵ | جنوب اهواز | جنوب اهواز | استقلال اهواز | پاس | جنوب اهواز | آرارات | سپاهان | صنعت نفت ابادان | شهرداری تبریز | پاس | ذوب آهن | پیکان |
| ۶ | سپاهان اصفهان | کما شیراز | برق شیراز | نساجی | سپاهان | پاس تهران | برق شیراز | استقلال تهران | سپاهان | چوکا تالش | تراکتورسازی | پاس |
| ۷ | نساجی مازندران | وحدت ساری | نساجی | صنعت نفت | نفت قائمشهر | ملوان انزلی | استقلال اهواز | پیام مشهد | سایپا | فولاد | پاس تهران | سپاهان |
| ۸ | استقلال اهواز | سپیدرود | ابومسلم | تراکتورسازی | چوکا تالش | ذوب‌آهن | ماشین‌سازی تبریز | برق شیراز | پلی اکریل | ابومسلم | بهمن | فولاد |
| ۹ | کما شیراز | کشاورز | بانک تجارت | تراکتورسازی | کشاورز تهران | استقلال اهواز | تراکتور سازی | صنعت نفت | سایپا | فجر سپاسی | ||
| ۱۰ | تراکتورسازی تبریز | چوکا تالش | پیام گچ خراسان | نساجی مازندران | پلی اکریل اصفهان | ذوب آهن اصفهان | فولاد | فجر سپاسی | فولاد | استقلال رشت | ||
| ۱۱ | استقلال رشت | سپاهان | پارس‌خودرو | قدس ساری | شموشک نوشهر | تراکتورسازی تبریز | صنعت نفت | تراکتورسازی | ابومسلم | برق شیراز | ||
| ۱۲ | ابومسلم خراسان | برق شیراز | نفت آبادان | شاهین بوشهر | ملوان انزلی | پلی اکریل اصفهان | بهمن | ذوب آهن | صنعت نفت آبادان | تراکتور سازی | ||
| ۱۳ | ابومسلم خراسان | ملوان انزلی | جنوب اهواز | ماشین‌سازی تبریز | استقلال اهواز | ملوان | چوکا تالش | |||||
| ۱۴ | استقلال اهواز | آرارات تهران | ملوان انزلی | پیام مشهد | شهرداری تبریز | ایرسوتر نوشهر | ||||||
| ۱۵ | شهرداری تبریز | شموشک نوشهر | برق شیراز | پلی اکریل | ||||||||
| ۱۶ | سایپا | کشاورز تهران | پرسپولیس | بانک ملی | ||||||||
پوشش رسانه‌ای
[ویرایش]پوشش تلویزیونی جام آزادگان؛ نسبت به مسابقات فوتبال دیگری که تا آن زمان بعد از انقلاب برگزار شده‌بود، افزایش چشمگیری داشت.[۱۱]
مطالعات دانشگاهی
[ویرایش]مسابقات جام آزادگان، در برخی پژوهش‌ها مورد بررسی قرار گرفته است.
دیانی (۱۳۷۳) ضمن بررسی آماری پراکندگی خشونت مسابقات جام آزادگان ۱۳۷۳ و ۱۳۷۴، نتیجه گرفته است که تیم‌های میزبان در این مسابقات پرخاشگری بیشتری از خود نشان داده‌اند.[۱۲]
ممیز در تحقیقی بر روی داورانی که در جام آزادگان و دسته دوم قضاوت می‌کنند، عوامل اثرگذار بر کار داوران را با کمک پرسشنامه مشخص کرده است که در آن عواملی مانند میزان حق‌الزحمه (۳۶٪)، حضور تماشاگران (۴۸٪)، شرایط جوی (۲۴٪) و رسانه‌ها (۸۱٪) توسط درصدی از داوران اعلام شده است. همچنین نشان داده شده است که استرس یک عامل مؤثر بر قضاوت داوران است و برای تحقیق عوامل ایجاد استرس در داوران باید پژوهش‌های بیشتری صورت گیرد.[۱۳]
جباری، کوزه‌چیان و خبیری (۱۳۷۹) روی ۷۲ نفر از مربیان جام آزادگان و دسته دوم مطالعه کرده‌اند و با تعیین شاخص‌هایی، میزان ارتباط برخی ویژگی‌های فردی مربیان مانند سن، مدرک تحصیلی و سابقه را با توانایی‌هایی مانند قدرت رهبری و توانایی برقراری ارتباط کلامی با بازیکنان مورد سنجش قرار داده‌اند.[۱۴]
یادکرد منابع
[ویرایش]- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ محمّدنبی، ۹۸–۹۷.
- ↑ شهابی.
- ↑ طاهرخانی، ۲۵۰.
- ↑ معین و دیگران.
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ صداقت، ۱۱۸–۱۰۷.
- ↑ Naraghi.
- ↑ تیم فوتبال پرسپولیس در سال ۱۳۷۶ به دلیل تعداد زیاد ملی‌پوشان و با تصمیم فدراسیون فوتبال وقت، از لیگ کنار کشید و چون لیگ را به پایان نرساند بنابراین عملکرد این تیم در بازیهای‌های انجام داده در جدول محاسبه نمی‌شود (عملکرد پرسپولیس در این ۸ بازی:۴ برد - ۲ مساوی - ۲ باخت - ۱۵ گل‌زده - ۹ گل خورده)
- ↑ احمدی، علی‌اکبر (۱۳۸۸). تاریخچه کامل باشگاه از دوچرخه سواران و تاج تا استقلال. تهران: انتشارات پایگان. صص. ص ۲۵۰ تا ص ۲۶۰ و بخش بازیهای لیگ آزادگان. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۵۰۹۶-۵۷-۶.
- ↑ ایران، عصر (۲۰۱۰-۰۷-۲۵). «همه آمار و ارقام لیگ در ایران». عصر ایران. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۴-۲۴.
- ↑ «عکسهای کمیاب (62)/ پرسپولیسی که از لیگ کنار کشید - مشرق نیوز». مشرق نیوز. ۲۰۱۴-۰۹-۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۴-۲۴.
- ↑ Chehabi.
- ↑ دیانی.
- ↑ ممیز.
- ↑ جباری، کوزه‌چیان و خبیری.
منابع
[ویرایش]- محمّدنبی، حسین (۱۳۸۴). «فوتبال باشگاهی در ایران». فوتبال در ایران. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی. شابک ۹۶۴-۳۹۷۹-۰۳۷-۱ مقدار
|شابک=را بررسی کنید: length (کمک). - صداقت، فرهاد (شهریور ۱۳۸۱)، ۳۴ سال با پرسپولیس (از سال ۴۷ تا سال ۸۱)، تبریز، شابک ۹۶۴-۰۶-۱۶۹۳-۱
- شهابی، هوشنگ (زمستان ۱۳۷۷). «مروری بر تاریخ اجتماعی و سیاسی فوتبال در ایران». ایران‌نامه (۶۵): ۸۹–۱۱۴.
- طاهرخانی، رضا (بهمن ۱۳۹۰)، روزنگار جامع ایران پس از انقلاب اسلامی، تهران: سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، شابک ۹۷۸-۹۶۴-۲۳۸-۵۰۴-۱
- محمد معین و دیگران (۱۳۸۷)، «سرواژهٔ آزاده»، فرهنگ فارسی معین (یک‌جلدی)، انتشارات فرهنگ‌نما، ص. صفحهٔ ۵۲، شابک ۹۷۸-۹۶۴-۸۲۱۶-۶۷-۳ مقدار
|شابک=را بررسی کنید: checksum (کمک) - دیانی، علی (۱۳۷۳)، بررسی و مقایسه میزان پراکندگی انواع خشونت‌ها در مسابقه‌های سراسری دسته اول فوتبال جام آزادگان در سال‌های ۱۳۷۳ و ۱۳۷۴، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی
- ممیز، مصطفی، بررسی نگرش داوران فوتبال مسابقات سراسری دسته اول و دوم جام آزادگان نسبت به عوامل استرس‌دار، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج
- جباری، غلامرضا؛ کوزه‌چیان، هاشم؛ خبیری، محمد (پاییز ۱۳۷۹). «بررسی سبک رهبری، توانایی‌ها و نحوه عملکرد مربیان فوتبال باشگاه‌های دسته اول و دوم کشور (جام آزادگان)». فصلنامه حرکت. دانشکده تربیت بدنی دانشگاه تهران (۶): ۱۰۳–۱۲۰.
- «مروری بر ادوار جام آزادگان (مسابقات قهرمانی باشگاه‌های کشور)». روزنامه ورزشی گل (۱۰۰۷). ۱۵ مرداد ۱۳۸۸.
- Chehabi, Houchang (December 15, 1999). "FOOTBALL (soccer)". Vol. X, Fasc. 1 (به انگلیسی) (Online ed.). Encyclopædia Iranica. p. 79-80. Retrieved 14 March 2014.
- F. Naraghi, Hooshyar (9 August 2013). Milad Niqui, Asghar Zarei (ed.). "Iran - List of Champions" (به انگلیسی). Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. Archived from the original on 21 September 2013. Retrieved 14 March 2014.
| پیشین: جام قدس |
بالاترین سطح لیگ فوتبال ایران ۱۳۸۰–۱۳۷۰ |
پسین: لیگ برتر |
 فصل‌های بالاترین سطح لیگ فوتبال ایران | |
|---|---|
| جام قهرمانی ایران (۱۳۴۸–۱۳۳۶) | |
| جام منطقه‌ای (۱۳۵۰–۱۳۴۹) | |
| جام تخت جمشید (۱۳۵۷–۱۳۵۲) | |
| جام قدس (۱۳۶۹–۱۳۶۸) | |
| جام آزادگان (۱۳۸۰–۱۳۷۰) | |
| لیگ برتر خلیج فارس (اکنون–۱۳۸۰) | |
خطای یادکرد: خطای یادکرد: برچسب <ref> برای گروهی به نام «یادداشت» وجود دارد، اما برچسب <references group="یادداشت"/> متناظر پیدا نشد. ().