قیدار (خدابنده)

قیدار
کشور	ایران
استان	زنجان
شهرستان	خدابنده
نام(های) پیشین	خمسه
سال شهرشدن	۱۳۴۲
مردم
جمعیت	۵۰،۰۰۰ نفر(۱۴۰۰)
جغرافیای طبیعی
مساحت	در حدود ۸،۱۵۱ متر مربع
ارتفاع	۲۰۴۰ متر
آب‌وهوا
میانگین دمای سالانه	۱۰/۳ درجه‌ سانتی‌گراد
میانگین بارش سالانه	۴۰۰ میلی‌متر
روزهای یخبندان سالانه	۱۱۰
اطلاعات شهری
شهردار	حسنعلی افشار
ره‌آورد	نان روغنی ( اردک)
پیش‌شمارهٔ تلفن	۰۲۴
وبگاه	www.qeidar.ir
شناسهٔ ملی خودرو	ایران ۹۷ ج
کد آماری	۱۵۳۳
قیدار روی نقشه ایران ۳۶٫۱۱۴۷°شمالی ۴۸٫۵۹۱۱°شرقی / 36.1147; 48.5911

برای پیامبری به همین نام، قیدار نبی را ببینید.

قِیدار یکی از شهرهای ایران در استان زنجان است. این شهر مرکز شهرستان خدابنده است. خدابنده از بزرگترین شهرستان های شمال غرب ایران به شمار می آید. نژاد آنها ترک است زبان اهالی آن جزو ترکی آذربایجانی است. تمام مردم این شهر و توابع اطراف ترک هستند و تبار آنها به ترکان اغوز برمی گردد. طایفه های بزرگ ایلات ترک اعم از بیگدلی ها افشار ها ذوالقدرها شاهسون ها ، اصانلو ها قاراقانلی ها ، قراجالو ها اجاقلو ها ، قاجارها تاتارها و ... که اغلب جزو ترکان قزلباش بودند و در دوره ترکان صفوی نقش بسزایی در ایجاد دولت صفوی و حفظ آن داشتند در این شهرستان زندگی میکنند.

نام فعلی شهرستان به مرکزیت قیدار، شهرستان خدابنده است اما در دوره پهلوی اول نام آن ولایت خمسه بوده است. قبل از اواخر دوره قاجار جزو ولایت آذربایجان بوده است. در دوره صفویه نیز جزو ممالک آذربایجان محسوب میشده است. در دوره ترکان سلجوقی، مهم ترین شهر در این منطقه شهر سجاس بوده است که در آن دوره بسیار پر رونق بوده است و برزگانی چون شمس تبریزی با تعلیمات رکن الدین سجاسی در این شهر به کسب علم و معرفت اسلامی و صوفی گری پرداخته است. اورغون شاه یکی از شاهان و نواده چنگیز نیز در روستای آربین یا همان اورغون دفن شده است. نقل است که قبر قازان خان نیز در شهر قیدار واقع است. ولی الان کسی از محل آن خبر ندارد. از شهر سجاس آثار باستانی فراوانی یافت شده است. قبرستان سجاس ، امامزاده ابراهیم سجاس و همچنین مسجد جامع تاریخی سجاس که از دوره ترکان سلجوق برجای مانده بسیار حائز اهمیت هستند. از دیگر شهر های تاریخی شهرستان خدابنده می توان به شهر قره قوش یا همان سهرورد اشاره کرد. این شهر زارگاه شیخ اشراق سهروردی است. شیخ اشراق از فیلسوفان معتبر شرقی محسوب می شود و مقالات مهمی همچون مقاله عقل سرخ توسط وی نوشته شده است. حکمت و فلسفه اشراقیه توسط این فیلسوف بزرگ پایه ریزی شده است. شهر قره قوش در زمان ایلخانان مغول بسیار پر رونق بوده است و آثار باستانی فراوانی در این شهر یافته شده است.

قیدار نام یکی از پیامبران بوده‌است که آرامگاهش در این شهر قرار دارد. او را فرزند اسماعیل و نیای سی‌ام محمد، پیامبر اسلام دانسته‌اند. در کتاب منتهاج البراعه تألیف میرزا حبیب‌الله هاشمی خویی و کتاب جلا العیون تألیف محمد باقر مجلسی نیز به همین منوال شجرهٔ قیدار نبی را به ابراهیم و آدم نسبت داده‌اند.

انتساب این بقعه به قیدار نبی با استشهاد ۶۵ نفر از علمای طراز اول مورد تأیید قرار گرفته‌است. این بقعه در زمان بلغار خاتون زن غازان خان تخریب و مجدداً در سال ۷۱۹ قمری احداث شد. در تاریخ ۱۳۱۹ قمری این بقعه توسط شخصی به نام امیر جهانشاه خان افشار مرمت شد. روایتی دیگر از درگذشت قیدار نبی و محل دفن ایشان: قیدار پس از این‌که از دنیا رفت، او را غسل و کفن و حنوط کردند و در کوه «ثَبیر» دفن گردید.

شهر قیدار در کنار کوهستان بزرگ و استواری بنیان شده است این ارتفاعات پر عظمت بر زیبایی شهر افزوده است، کوهستان شامل چند قله است که بلند ترین آن‌ها آلاقاپو نام دارد، کوهستان نقش مهمی در هویت و فرهنگ قیدار دارد و تفرجگاه تابستانی مردم شهر است. پوشش برف این کوهستان نقش مهمی در تامین آب شهر ها و روستاهای دامنه ایفا میکند، ارتفاع برف طی زمستان در مناطق مستعد و برف‌گیر کوهستان به بالای ۲ متر نیز می‌رسد. در گذشته (زمانی که شبکه برق وجود نداشت) طی فصول گرم سال، مردم از برف باقی مانده در کوهستان برای تهیه دسر های خنک استفاده میکردند.

ازدیگر جای‌های گردشگری قیدار و شعاع ۴۵ کیلومتری آن، مسجد جامع سلجوقی سجاس، باغ‌ها و دشت‌های دوتپه، جنگل‌های سهرورد، گنبد سلطانیه، سد گلابر، بند امیر و باغات و چشمه کرسف و غار کتله‌خور است.

شهرستان خدابنده از بزرگ‌ترین شهرستان‌های شمال غرب کشور و دارای ۳۶۰ روستای دارای سکنه است. از روستاهای این شهر می توان به روستای حصار، اووی( در دوره پهلوی به آبی سفلی توسط حکومت عوض شده)، نوراووا (یا همان نورآباد)، دالایی، زرزر، پاوات (توسط پهلوی به پابند تغییر یافته)، شور(توسط پهلوی به شورآب تغییر یافته)، خوش، سازین، کهله، آرین بولاق، قزل بولاق، جرین، بولدوق (که الان خالی از سکنه است)، قولو علی، بیگیم آقا، گوموش تپه، مرناوا، پوشتووان، آربین، زرزر، بنوووس، کیله‌نک ( که الان خالی از سکنه است)، توپقره، گوورچینلیک، قره محمد، شابان، هیرآباد، اوغوزلو، اسمی آوا (که توسط دوره پهلوی به حسام آباد عوض شده)، گول تپه، مالا بوداق، قاشقاجا، بورون، مسگر، داش آلتی، قالاجیق، یدی قارداش، ماداباد(تاریخی ترین روستای شهرستان که تا حالا سه بار مکان روستا جابجا شده است.)، محمد خلج، اینچه، زاغج، بیجیین، بنوووس، سیامان، مزلاوا، گوگجه ییلاق، قاجارده، تاتارده، قویو، قازیقلی، نالبندان، خندوو، اینجیک، حی، گیره‌جک و ... اشاره کرد. گفتنی است که یکی از ارکان اصلی این شهرستان روستاهای (کند لر) زیبای آن هستند که دارای آب و هوا و طبیعتی بکر هستند.

مسیرهای دسترسی

• مسیر تبریز زنجان سلطانیه قیدار
• مسیر قزوین تاکستان ابهر قیدار
• مسیر همدان کبودراهنگ قیدار
• مسیر سقز دیواندره بیجار قیدار