فهرست آثار تاریخی و باستانی تخریب‌شده در ایران

در زیر فهرستی از آثار و محوطه‌های تاریخی و باستانی در ایران آورده شده‌است که تخریب‌شده‌اند.

آثار شاخص نابودشده پیش از ثبت

این بخش شامل فهرست آثار ملی است که هرگز به ثبت نرسیده‌اند، چرا که قبل از آغاز ثبت آثار ملی از میان رفته‌اند.

نام	شماره و تاریخ ثبت	یونسکو	تصویر	تخریب توسط	تاریخ تخریب	توضیح
قلعه نهاوند	هرگز ثبت نشدند			ناصرالدین شاه قاجار	۱۲۴۰
باروتخانه تهران				؟	؟
کاخ هفت‌دست و کوشک آیینه‌خانه				ظل‌السلطان	۱۲۷۰
سر در قاجاری میدان مشق (سر در ناصری)				؟	سال‌های آغازین دهه ۱۳۰۰ خورشیدی
قصر قاجار				دوره رضاشاه (نظمیه، ارتش، مخابرات)	۱۳۰۷	تنها بنای باقی‌مانده این قصر در تاریخ ۲۶ آبان ۱۳۷۵ با شماره ۱۷۶۶ و تحت عنوان «عمارت کلاه فرنگی و ندامتگاه قصر» به ثبت رسید
عمارت باغ‌شمال (هشت بهشت تبریز)				شهرداری تبریز	؟
بنای شمس‌العماره بندرانزلی				نامشخص	۱۳۰۶
کاخ خوشتاریا بندرانزلی				آتش‌سوزی	۱۳۰۸
کاخ عمادیه				نامشخص	نامشخص
برج نوش				بانک ملی	دهه ۱۳۰۰ خورشیدی
عمارت باغشاه				نامشخص	نامشخص
عمارت اندرونی				وزارت دارایی	دهه ۱۳۰۰ خورشیدی
عالی‌قاپو (تبریز) (شمس‌العماره تبریز)	وضعیت ثبت نامشخص			آتش‌سوزی سیل ۱۳۱۳ علی منصور	۱۳۱۲، ۱۳۱۳ و ۱۳۳۳
تکیه دولت				بانک ملی	۱۳۲۵
حظیرةالقدس				محمدتقی فلسفی، ارتش شاهنشاهی ایران	۱۳۳۴
ساختمان تلگرافخانه (تهران)				وزارت پست و تلگراف و تلفن	۱۳۴۹
عمارت شهرداری (تهران)				شهرداری تهران	۱۳۴۷
مدرسه باقریه				آستان قدس رضوی	۱۳۵۴
سالن تئاتر شیر و خورشید تبریز				مسلم ملکوتی	۱۳۶۰

آثار شاخص نابودشده بعد از ثبت

این بخش شامل فهرست آثار ملی برجسته است که پس از ثبت در آثار ملی از میان رفته‌اند.

نام	ش	تاریخ ثبت	یونسکو	تصویر	تخریب توسط	تاریخ تخریب
عمارت نظامیه	۲۶۱	۳۰ خرداد ۱۳۱۵			حاج علینقی کاشانی (از بازاریان)	اوایل دهه ۱۳۳۰
کاخ سلطنت‌آباد	۴۱۸	۱۱ بهمن ۱۳۳۴			ارتش	؟
عمارت متصل به غارهای طاق بستان (عمارت مسعودیه (کرمانشاه))	۳۴	۲۴ شهریور ۱۳۱۰			رومن گیرشمن	۱۳۴۲
آرامگاه رضاشاه پهلوی	۱۳۲۹	۲۰ بهمن ۱۳۵۵			صادق خلخالی	اردیبهشت ۱۳۵۹
برج شیشه اراک	۱۰۷۶	۱۰ خرداد ۱۳۵۴			؟	۱۳۶۱
بند شاه عباسی	۱۱۸۲	۱۴ مهر ۱۳۵۴			وزارت نیرو تخریب برای ساخت سد الغدیر	بین سال‌های ۱۳۶۲ تا ۱۳۷۲
حمام خسروآقا	۹۷۶	۱ مرداد ۱۳۵۳			برخی اهالی محلی یا شهرداری اصفهان	۲۳ فروردین ۱۳۷۴
ارگ بم	۵۱۹	۱ فروردین ۱۳۴۵			زمین‌لرزه بم	۵ دی ۱۳۸۲ در سی‌وهفتمین نشست کمیته میراث جهانی یونسکو در سال ۱۳۹۲ این اثر از فهرست میراث در خطر خارج شد.
سرای دلگشا	۱۹۸۴۸	۱۴ آبان ۱۳۵۶			مالک شخصی	مهر ۱۳۹۰
کلیسای کرمان	۲۶۲۴۶	۲۷ اسفند ۱۳۸۷			؟	۲۰ بهمن ۱۳۹۱
خانه توران امیرسلیمانی	۳۱۵۳۸	۲۸ تیر ۱۳۹۵			کمیته امداد امام خمینی	۲۸ تیر ۱۳۹۵

فهرست کامل

ردیف	نام اثر یا محوطه	منطقه	زمان ساخت	وضعیت کنونی	وضعیت ثبت ملی و شماره ثبت	تاریخ ثبت ملی	نگاره	تخریب توسط
۱	برم دلک	شیراز	ساسانی	تجاوز و تعرض‌شده با بیل مکانیکی	۷۱	۱۵ دی ۱۳۱۰		وزارت راه و شهرسازی
۲	محوطه‌های پشت سد سیوند (تنگه بلاغی)	پاسارگاد	از پیش از تاریخ تا اسلامی	در اثر آبگیری سد غرق شده	ثبت شده بود	؟		وزارت نیرو
۳	امامزاده یحیی	زواره	سده هفتم قمری	تخریب شده	-	؟		؟
۴	تپه یا تل بقارا	بهبهان	هزاره پنج پیش از میلاد	تخریب شده	۱۹۲۴۰	۱ مرداد ۱۳۸۶		؟
۵	محوطه جوبجی	رامهرمز	عیلامی	در اثر کار عمرانی تخریب شده	۲۳۰۵۲	۲ مرداد ۱۳۸۷		؟
۶	کوشک اسدآباد	بهبهان	ساسانی		؟	؟		؟
۷	سنگ‌نبشته هخامنشی جزیره خارک	بوشهر	هخامنشی	تخریب شده	؟	؟		؟
۸	کتیبه پایه ستون‌های کاخ آپادانای شوش	شوش	هخامنشی	تخریب شده		؟		؟
۹	سد جره (دوران ساسانی)	رامهرمز	ساسانی	در اثر آبگیری سده جره غرق شده	۲۵۴۲	۸ دی ۱۳۷۸		وزارت نیرو
۱۰	محوطه‌های پشت سد جره (سد جره (دوران ساسانی))	رامهرمز	همه دوره‌ها	در اثر آبگیری سده جره غرق شده	؟	؟		وزارت نیرو
۱۱	تپه قلعه قره کند-قلعه کنت	بوکان	دوره برنز	تبدیل به پادگان سپاه شده و بخش زیادی از آن تخریب شده	۵۷۳	۱۶ دی ۱۳۴۵		؟
۱۲	محوطه قلعه سردار عزیز خان	بوکان	قاجاریه	بخشی از آن پادگان نظامی است و سال ۱۳۸۴ ضلع جنوبی آن به پهنای چند متر تخریب شد تا کوچه ۶ متری مجاور آن به خیابان ۱۲ متری تبدیل شود و در آن مغازه و پاساژ ساخته شود.	به شماره ۵۹۵ به ثبت ملی رسیده‌است	؟		؟
۱۳	تپه پشت‌تپ (باغ شایگان) (تپه شایگان)	مهاباد	پیش از تاریخ تا هزاره اول پیش از میلاد	در مرکز شهر مهاباد قرار دارد و چندین بار دی چند سال گذشته به بهانه تعریض خیابان تخریب شده‌است.	۶۰۹	۱۶ دی ۱۳۴۵		؟
۱۴	بقایای چهارطاقی رکن‌آباد	شیراز	ساسانی؟ اسلامی	در پروژه تعریض جاده شیراز ـ مرودشت کاملاً تخریب شد	۱۰۴۹۹	۲ آبان ۱۳۸۲		؟
۱۵	محوطه غار باغ منصوری	شیراز	فرا پارینه سنگی	در پروژه پارک و فضای سبز کاملاً تخریب شد	ثبت شده بود	؟		؟
۱۶	تل روباهی	مرودشت	دوره جری نو سنگی	عبور کانال زهکشی از میان تپه و تخریب حدود ۸۵٪ از محوطه	۲۰۹۲۲	۳۰ بهمن ۱۳۸۶		؟
۱۷	تپه سیف آباد	کازرون	ساسانی	عبور لوله گاز جنوب به شمال از میان تپه و تخریب ۷۰٪ از محوطه	بعد از تخریب ثبت شد	؟		؟
۱۸	تپه محمد جعفر	کازرون	ساسانی	تعرض شده با بیل مکانیکی	بعد از تخریب ثبت شد	؟		؟
۱۹	معدن سنگ دوره هخامنشی گوندِشلو	مرودشت فارس	هخامنشی	تعرض شده با استخراج معدن جدید	بعد از تخریب ثبت شد	؟		؟
۲۰	اشکفت قد برمشور	شیراز	پارینه سنگی جدید	تعرض با بیل مکانیکی	ثبت شده بود	؟		؟
۲۱	جبهه غربی کاخ آپادانا شوش	شوش	عیلامی تا هخامنشی	احداث هتل	ثبت شده بود	؟		؟
۲۲	پناهگاه صخره ای پل فسا	شیراز	پارینه سنگی جدید	در پروژه تقاطع غیر هم سطح تخریب شد	ثبت شده بود	؟		؟
۲۳		/	ساسانی هخامنشی اسلامی		ثبت شده بود	؟		؟
۲۴	محوطه باز (کارگاه) قادر آباد	قادرآباد (فارس)	پارینه سنگی میانی	احداث آپارتمان و تخریب کامل	۲۴۱۸۵	۱۵ دی ۱۳۸۷		؟
۲۵	محوطه مقدس یا جایگاه ستایش پاسارگاد	پاسارگاد	هخامنشی	به‌طور کلی توسط دینامیت قاچاقچیان منهدم شده‌است	۸۴۹۹	۹ اردیبهشت ۱۳۸۲		؟
۲۶	کتیبه کرتیر در نقش رجب	مرودشت	ساسانی	نام موبد موبدان در کتیبه کرتیر با سنگ فرز بریده شده‌است	۲۲	۲۴ شهریور ۱۳۱۰		؟
۲۷	بنایی که بر فراز چاه مرتاض علی ساخته شده‌است	شیراز	اسلامی	در پروژه مرمت این بنا، توسط سازمان میراث فرهنگی فارس تخریب شد و بنای دیگری با پلان متفاوت ساخته شد	ثبت شده بود	؟		؟
۲۸	کتیبه مسجد وکیل	شیراز	اسلامی	دزدیده شد	ثبت شده بود	؟		؟
۲۹	محوطه سیکل ترکیبی	کازرون	اسلامی	در پروژه سیکل ترکیبی تخریب شد که دارای گچبری‌های بسیار زیبایی از دوره ایلخانی بود	؟	؟		؟
۳۰	اشکفت گاوی	مرودشت فارس	پارینه سنگی میانی	روزنبرگ این غار را کاوش کرده بود که در پروژه استخراج سنگ آهک پتروشیمی با دینامیت تخریب شد	بعد از تخریب ثبت شد	؟		؟
۳۱	آتشکده سنگی تنگ کرم (کتیبه میل تنگ کرم)	فسا	ساسانی	به‌طور کلی منهدم شده با دینامیت قاچاقچیان به سودای گنج در میان ستون	۲۶۴	۱۲ اسفند ۱۳۱۵		؟
۳۲	نقش برجسته بهرام دوم گویم	شیراز	ساسانی	این احتمال هست که این نقش در محوطه یک باغ وجود داشته باشد، اما از سرنوشت این نقش برجسته کسی خبر ندارد	ثبت شده‌است	؟		؟
۳۳	محوطه لیان	بوشهر	عیلامی	در پایگاه هوایی قرار دارد و از سرنوشت آن کسی خبر ندارد	؟	؟		؟
۳۴	تپه ماد آباد	مرودشت	دوران اسلامی	به‌طور کلی در پروژه احداث آپارتمان تخریب شد و بخشی حدود ۵٪ آن برای کاوش آموزشی دانشگاه مرودشت انجام شد	۱۲۵۶	۱۸ آذر ۱۳۵۴		؟
۳۵	تپه اشرف	اصفهان	۷۰۰۰ سال پیش	بعد از کاوش رها شده و به پیست موتور سواری تبدیل شده‌است	۱۷۷۰	۲۶ آبان ۱۳۷۵		؟
۳۶	آتشگاه اصفهان	اصفهان	پیش از اسلام	عدم محافظت در حریم منظری آن هتل ساخته می‌شود	۳۸۰	۱۱ آذر ۱۳۳۰		؟
۳۷	ساختمان پرچم	تهران	پهلوی اول	تخریب کامل	عدم ثبت در آثار ملی	؟		؟
۳۸	بازار سنتی تهران	تهران	قاجاریه	تخریب و احداث قسمت‌های نوسازی در مرکز این بافت	۱۵۴۰	۲ آبان ۱۳۵۶		؟
۳۹	بافت تاریخی شیراز	شیراز	ساسانی هخامنشی اسلامی	تخریب کامل برای ایجاد فضای تجاری در طرح بین الحرمین	ثبت ملی	؟		؟
۴۰	تپه هگمتانه	همدان	مادها	بر روی قسمتی از آن سنگفرش ساخته شده‌است	۲۸	۲۴ شهریور ۱۳۱۰		؟
۴۱	نقش برجسته سرسره ری	ری	قاجار	در اوایل دهه ۱۹۷۰ تخریب شد	؟	؟		کارخانه سیمان
۴۲	قلعه آتشگاه	کاشمر	ساسانیان	تخریب شده‌است.	؟	؟		؟
۴۳	قلعه ریگ	کاشمر	دوره سلجوقیان	تخریب شده‌است.	۱۳۱۸۶	۱۶ مرداد ۱۳۸۴		؟

جستارهای وابسته

• فهرست آثار تاریخی ایران