علی امین‌الدوله
میرزا علی خان امین‌الدوله | |
|---|---|
 میرزا علی خان امین‌الدوله | |
| رئیس‌الوزرا/وزیر اعظم/صدراعظم ایران[پانویس ۱] | |
| دوره مسئولیت سه‌شنبه ١٧ فروردین‌ماه ١٢٧۶ – یکشنبه ۱۵ خردادماه ١٢٧٧ | |
| پادشاه | مظفرالدین شاه |
| پس از | میرزا علی‌اصغر خان امین‌السلطان |
| پیش از | میرزا علی‌اصغر خان امین‌السلطان |
| رئیس دارالشورای کبرای دولتی | |
| دوره مسئولیت ١٢۶٠ – ١٢٧۴ ه.خ | |
| پادشاه | ناصرالدین شاه |
| پیشکار آذربایجان | |
| دوره مسئولیت ١٢٧۴ – ١٢٧۵ ه.خ | |
| پادشاه | مظفرالدین شاه |
| اطلاعات شخصی | |
| زاده | ۱۲۲۲ه.ش تهران |
| درگذشته | ۱۲۸۳ه.خ لشت نشا، گیلان |
| ملیت |  ایران |
| فرزندان | محسن امین‌الملک (سپس‌تر امین‌الدوله) |
| پیشه | سیاستمدار |
| لقب(ها) | امینالملکامینالدوله |
میرزا علی امین‌الدوله (۱۲۲۲ ه.خ، تهران–۱۲۸۳ ه. خ، گیلان)، از رجال دوران قاجاریه و صدراعظم ایران بود.
زندگی
[ویرایش]
علی‌خان امین‌الدوله فرزند محمد خان مجدالملک سینکی، در ۱۸ ذیقعده ۱۲۵۹ در تهران به دنیا آمد. پس از انجام تحصیلات معمول نزد پدر دانشمند و اصلاح‌طلب خود، به آموختن زبان فرانسوی و معلومات جدید پرداخت و نوشته‌های نویسندگان و دانشمندان غرب را مطالعه کرد در اوایل عهد ناصرالدین شاه منشی حضور بود و بیشتر رسائل شاه به قلم و انشای او تحریر می‌شد. در سال ۱۲۹۰ لقب امین‌الملک و منصب وزارت رسائل به او داده شد. در همان اوقات ادارهٔ پست به او سپرده شد و یک سال بعد ضرابخانهٔ دولتی نیز به او واگذار گردید. در سال ۱۲۹۷ وزارت وظایف و اوقاف که شغل پدری‌اش بود به دیگر مشاغل او افزوده شد. در سال ۱۲۹۹ لقب امین‌الدوله گرفت، و در سال ۱۳۰۴ به ریاست مجلس وزرا و دارالشورای کبری انتخاب شد.
در سفرهای ناصرالدین شاه به فرنگ، امین‌الدوله ملتزم رکاب بود، و شاه پس از بازگشت از سفر سوم فرنگ در سال ۱۳۰۶ قمری امر تدوین قانون را به عهدهٔ او گذاشت. امین‌الدوله یک کتابچهٔ قانون تنظیم کرد و فرمان اجرای آن صادر شد، اما حکومتیان از اجرای آن جلوگیری کردند.
امین‌الدوله در سال ۱۳۱۳ در زمان صدراعظمی امین‌السلطان به پیشکاری آذربایجان منصوب شد، و این انتصاب در حکم تبعید او بود. در آنجا حاجی میرزا حسن رشدیه را که پس از هجوم روحانیان و بستن مدرسه رشدیه به قفقاز فرار کرده بود با تلگراف به تبریز خواست و به دست او دبستان باشکوهی بنیاد نهاد و همهٔ هزینه‌های آن را خود پرداخت کرد[۱]
در زمان زمامداری امین الدوله، نهضت فرهنگی مدرسه‌های جدید آغاز شد و آزادی مطبوعات فراهم گشت.[۲] مجدالاسلام کرمانی که خود از مشروطه خواهان بود، این گونه اعمال اصلاحی او را مقدمه‌ای مهم بر جنبش مشروطیت خوانده‌است.[۳]
امین الدوله را از ارادتمندان شیخ هادی نجم‌آبادی، حاج میرزا یحیی دولت‌آبادی و از دوستان سید جمال‌الدین اسدآبادی، سید محمد طباطبایی نام برده‌اند.[۴] مظفرالدین شاه چون در سال دوم سلطنت خود امین‌السلطان را از صدارت برداشت، در اواخر سال ۱۳۱۴ امین‌الدوله را به تهران خواست و به‌عنوان صدراعظم منصوب کرد. امین‌الدوله برخی اقدامات اصلاحی را آغاز کرد، همچون سامان‌بخشی به درآمدها و هزینه‌های کشور، اصلاح گمرک با استخدام مأموران متخصص گمرک از بلژیک، گسترش مدرسه‌های جدید، و تشویق جراید و مطبوعات. اما مخالفت‌های گستردهٔ حکومتیان و ضدیت علما موجب شد که شاه از او بیمناک شد و در سال ۱۳۱۶ از صدارت معزول گردید. امین‌الدوله به ملک خود در لشت نشای گیلان رفت، و پس از سفر به مکه و سفر دیگری به اروپا برای معالجه، در سال ۱۳۲۲ قمری در لشت نشا درگذشت.
از کارهای امین‌الدوله تأسیس اولین کارخانهٔ قند با سرمایهٔ داخلی با همکاری مهندسان بلژیکی در کهریزک، تأسیس کارخانهٔ کبریت‌سازی در الهیه شمیران که ملک او بود، و تأسیس مدرسه‌های رشدیه در تهران است. امین‌الدوله از مؤسسان ادارهٔ پست به سبک جدید بود. میرزا علی‌خان امین‌الدوله، پدر محسن امین‌الدوله و پدربزرگ دکتر علی امینی بود.
میرزا علی خان امین‌الدوله مردی دانشور بود و زبان فرانسوی را به خوبی می‌دانست. از آثار او می‌توان به سفرنامهٔ مکه و خاطرات امین‌الدوله اشاره کرد.
تبارنامه
[ویرایش]| تبارنامه خاندان امینی |
|---|
پانویس
[ویرایش]- ↑ او در سه‌شنبه ١٧ فروردین‌ماه ١٢٧۶ ه.خ «رئیس‌الوزرا»، در ١٧ مردادماه ١٢٧۶ «وزیر اعظم» و در آذرماه ١٢٧۶ «صدراعظم» لقب گرفت. این‌ها صرفاً تغییر لقب بودند و در تمام این دوره ریاست هیئت وزیران بر عهدهٔ او بود.
منابع
[ویرایش]- ↑ محقق، مهدی (۱۳۹۲). «نقش و حایگاه شیخ هادی نجم‌آبادی در تکوین جنبش مشروطه». [فصلنامه مطالعات تاریخ اسلام]. تهران: وزارت علوم، تحقیقات و فناوری. ص. ۵۱.
- ↑ ناظم الاسلام کرمانی، محمد (۱۳۶۲). «مقدمه». [تاریخ بیداری ایرانیان]. تهران: نشرآگاه و نوین. ص. ۱۵۵-۱۵۹.
- ↑ مجدالاسلام، احمد. «سفرنامه کلات». [تاریخ انقلاب مشروطیت ایران]. ج. اول. تهران: انتشارات دانشگاه اصفهان. ص. ۹۳-۹۴.
- ↑ محقق، مهدی (۱۳۹۲). «نقش و حایگاه شیخ هادی نجم‌آبادی در تکوین جنبش مشروطه». [فصلنامه مطالعات تاریخ اسلام]. تهران: وزارت علوم، تحقیقات و فناوری. ص. ۵۱. از پارامتر ناشناخته
|نام نویسنده 2=صرف‌نظر شد (کمک); از پارامتر ناشناخته|نام خانوادگ2=صرف‌نظر شد (کمک)
- خاطرات سیاسی میرزا علی خان امین‌الدوله، به کوشش حافظ فرمانفرماییان، تهران، ۱۳۴۱
- از صبا تا نیما، جلد اول، ص ۲۸۰–۲۷۲
- دائرةالمعارف فارسی
پیوند به بیرون
[ویرایش]- امینی، ایرج (۱۳۹۰). ترجمهٔ عباس امام. «تاریخ قاجار: صدراعظم سرخورده / نگاهی اجمالی به کارنامهٔ صدراعظمی میرزا علی خان امین‌الدوله در دورهٔ سلطنت مظفرالدین شاه قاجار». بخارا (۸۳): ۴۶۴–۴۷۶. دریافت‌شده در ۲۰۱۶-۱۲-۰۵.