دشت شیمبار

نمایی از شیمبار، دشتی سرسبز در شمالشرق استان خوزستان - ۲۰۱۹

شیمبار یا دشتی سرسبز در شمالشرق استان خوزستان و در مسیر جاده اندیکا به شهرکرد است. شیمبار در مسیر اصلی کوچ عشایر بختیاری از مناطق گرمسیری خوزستان به سوی کوهرنگ و مناطق سردسیری در استان چهارمحال و بختیاری است.

این دشت در فاصله ۳۰کیلومتری قلعه خواجه ۱۰۰ کیلومتری مسجدسلیمان و ۲۲۵ کیلومتری اهواز است. دشت شیمبار از شرق به کوه دِمه و از جنوب غرب به چال مًنار و از جنوب به کوه قلندر و کوه دِلا و از شمال شرق به منطقهٔ للروکُتُک و کوه‌های بلند و پر برف کینو و لیله متصل است. پیکرشناسان زمین دلیل ایجاد دشت شیمبار را زمین لغزشی که در اواخر عصر یخبندان نزدیک به ۱۰۰۰۰ سال پیش رخ داد می‌دانند. این زمین لغزش در بخش جنوبی دشت و روبروی پل نگین می‌باشد. از شواهد ریخت‌شناسی و ژئومورفولوژی دشت شیمبار چنین بر می‌آید که پس از این زمین لغزش، دریاچه بسیار بزرگی تا ژرفای ۱۰۰ متر و چندین کیلومتر پهنا تشکیل گردید ولی سرانجام از طریق یک مسیر زیر زمینی در پل نگین، آب دریاچه تخلیه شد.

آثار تاریخی

• نقش برجسته‌های «تنگ بتا» و «تنگ سنان»

این سنگ نگاره‌ها بر سینه کوه کنده‌کاری شده‌اند که هم‌زمان با دوره اشکانیان هستند.

• آسیاب‌های قدیمی مربوط به ساسانیان
• راه باستانی سنگ‌فرش مربوط به پیش از دوره اسلامی
• بَرد نشانده مربوط به دوره اشکانی که در مسیر به سمت مسجد سلیمان واقع است.
• گورستان‌های قدیمی بختیاری‌ها مانند مجسمه‌های شیرهای سنگی

مردم‌شناسی

تمامی مردم ساکن شیمبار از قوم لر و ایل بختیاری و از طوایف موری، کتکی، للری، گمار و شیخ برون عالی می‌باشند. از جمله دیدنی‌های دشت شیمبار قلعه دختر، دز سیاه و کوه قلندران در تنگ سنان است که به نقل از کهنسالان پناهگاهی برای یاغی‌ها و مخالفین حکومت‌های وقت به‌شمار می‌رفت. امروزه جنگل انبوه بلوط و بنه و مناظر بسیار زیبا و کوه‌های بلند در اطراف شیمبار و آثار باستانی این منطقه پتانسیل‌های بالقوه‌ای را جهت جذب گردشگران به وجود آورده‌است.

پوشش گیاهی

پوشش گیاهی منطقه از درختان بلوط، بادام کوهی، مهلو، ارزن، کیکم (افرا)، اسفندان، بنه، کلخنگ و جاز تشکیل شده‌است. دشت جنگی شیمبار پوشیده از درختان خودرو مانند توت، سیب، انگور، انجیر و جاز است. حیات وحش آن در گذشته چنان مملو از خرس، پلنگ، گرگ، کفتار، گله‌های گراز و پرندگان عظیم الجسه مانند عقاب و کرکس بود که کمتر کسی جرئت ورود به قلب جنگل شیمبار را داشت. متأسفانه امروزه به علت حضور شکار چیان غیرقانونی حیات وحش و چرخه اکو سیستم این دشت تضعیف شده‌است. مردمان شیمبار و نواحی آن از ایلات کوه‌نشین بختیاری محسوب می‌شوند و قرن‌هاست به کار دامداری و کشاورزی مشغول هستندکه خود اساس نوع زندگی و ممر معیشت آن‌ها است. امروزه به علت کمی نزولات آسمانی، فقر مراتع، گرانی علوفه و بیماری کسترده درختان بلوط نگهداری و پرورش احشام کاری بسی دشوار و پر هزینه است که کفاف مخارج زندگی آن‌ها رانمی‌دهد. کار زراعت به علت دیمکاری و کوهستانی بودن منطقه در درجه دوم قرار دارد پیچ و خم آب‌هایی که از کوهستان‌ها جاری می‌شود و زمین‌های شیب دار کار آبیاری و زراعت مکانیزه را با سختی مواجه کرده‌است. صنایع دستی و تولیدات دامی و سوغات محلی این منطقه عبارتند از چوقا بافی، گلیم باقی، قالیبافی، دوختن لباسهای محلی، پنیر محلی، کره محلی، روغن محلی، کشک، قارا، عسل و نان تیری است. از جمله بازی‌های محلی مردمان کوه‌نشین عبارت است از: کشتی محلی، کل برد، چوکلی بازی، الختر، اسب سواری، تیراندازی، فوتبال و گو بازی است که خرد و کلان به مناسبتهای مختلف و خصوص در ایام عید نوروز و موسم کوچ بهاری رونق بیشتری دارد. در بهاران یکی از چشم‌نوازترین منظره‌های شیمبار جنگل رؤیائی اوست که زیبائی و دلربائی آن را دو چندان می‌کند. دیترامان به نقل از استرابو (جغرافی‌دان یونانی) در رابطه با تاگهای شیمبار می‌نویسد: بعد از فتح ایران بدست اسکندر، یونانی‌ها قلمه‌های انگور را به این نواحی (ایذه) آوردند و آیا رابطه‌ای بین تاگهای یونانی در خوزستان که در آن زمان کاشتنش مرسوم شد و بقایای انگورهای جنگل موجود در دشت شیمبار وجود دارد یانه چندان روشن نیست. آثار باستانی و بناهای مذهبی و جاذبه‌های طبیعی شیمبار عبارتند از: تالاب گندیکال، رودخانه شیمبار، آبشار پل نگین، دشت جنگلی جلگه شیمبار، پل نگین، بقایای آسیابهای آبی تتگ سنان، قلعه دختر، کوه قلندرون۱ «نقش بر جسته‌های تنگ بتان، قلعه کله قندی، قلعه آهنگری، و قلعه دزوراز کو دلا» و امامزاده صالح ابراهیم در دامنه کوه دمه مشرف بر دشت شیمبار، امامزاده بابا زاهد معروف به علی اسماعیل گیلکی (گیلانی) صاحب قرآن سرخ للر در آن سوی کوه دمه مشرف بر بخش چلو است، امامزاده محمد ابن حمام در ضلع شرقی شیمبار و شیرهای سنگی و کهریزهای عهدکهن می‌باشند. کوه‌های بلند و شگفت‌انگیزی که همانند نگینی دشت شیمبار را دربر گرفته عبارتنداز: کوه دلا، کوه دمه، کوه قلندرون، و کوه چال منار است و با فاصله‌ای نچندان دور کوه تاراز، کوه لیله و کوه کینو با ارتفاع ۳۹۰۰ است که آن را بام بلند خوزستان نامیده‌اند.

یکی دیگر از آثار شگفت‌انگیز این منطقه وجود نقش برجسته‌های تنگ بتان است برخی می‌گویند این سنگ نگاره مربوط به دوران عیلامیان است و بعضی معتقدند مربوط به عهد باستان است. لایارد سیاح انگلیسی این نقش بر جسته‌ها را متعلق به دوران ساسانیان می‌داند. سید محمد علی شوشتری در کتاب تاریخ جغرافیای خوزستان در مورد تنگ بتان چنین می‌نویسد: در تنگ بتا دوازده نقش انسان در دو مجلس طراحی شده دیده می‌شود، نقش‌های سمت راست مشتمل بر سه نفر با قامتی کوتاهتر از بقیه افراد هستند در حالی که دست چپ بر روی دوش نفر کناری قرار دارد. سایر افراد نیز به همینگونه دیده می‌شوند. دو نفر تاج مانندی بر سر دارند که آن‌ها را از دیگر افراد متمایز می‌نماید به نظر می‌رسد که ملکه و همسر شاه باشند همچنین سایر افراد شاید از درباریان باشند و تن‌پوش همگان مانند اشکانیان چین داراست این‌گونه برداشت می‌شود که همگی آنان در حال انجام مراسم مذهبی هستند. از دیگر آثار مهم شیمبار «پل نگین یا خدا آفرید» می‌باشد. این پل در زیر یک تپه طبیعی واقع شده طول آن حدود۳۰۰ متراست که آب اضافه دشت شیمبار را یه منطقه شلا هدایت می‌کند و بعد از طی طریق به رودخانه عظیم کارون منتهی می‌شود. باستان شناسان قدمت این پل را به دوران اشکانیان نسبت می‌دهند.

تسمیه شیمبار

حمدلله مستوفی در تاریخ گزیده تألیف ۷۳۰ ه‍.ق از این سرزمین بنام سهمنار «سهمیار» و شهمار «شیمبار» یاد کرده است. در معرفی آن می‌نویسد: "ولایتی است از حساب ما یرود بوده، سی پاره دیه است و در آن قلعه ایست که دز سیاه خوانند". در تاریخ بختیاریِ لسان‌السلطنه به صورت «شیم بار» آمده‌است و با این توضیح که " مکانیست در وسط جبال بختیاری از اراضی مسطح و ماهورهای کوچک پنج فرسخ طول یک فرسخ تا دو فرسخ تا سه فرسخ عرض دارد (۱۳۹–۱۴۰)"

منابع

• پایگاه فرهنگی شهرستان اندیکا (حسین چراغیان بختیاری)
• روزنامه ایران سال پنجم-شماره ۱۳۳۶

پیوند به بیرون

• موقعیت شیمبار بر نقشه گوگل [۱]