شورای موقت ریاست‌جمهوری ایران
شورای موقت ریاست‌جمهوری ایران | |
|---|---|
| گونه | |
| گونه | شورای انتقالی ریاست دولت |
| تاریخچه | |
| بنیادگذاری | ۱۲ آذر ۱۳۵۸ |
| انحلال | ۶ مرداد ۱۳۶۸ |
| پسین | معاون اول رئیس‌جمهور و شورای برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری ایران (۱۳۶۸–اکنون) |
| رهبری | |
نخست‌وزیر | |
رئیس مجلس شورای ملی | اکبر هاشمی رفسنجانی (شورای اول و دوم) |
رئیس دیوان عالی کشور | |
| ساختار | |
| کرسی‌ها | ۳ |
مدت دوره | حداکثر ۵۰ روز |
| اختیارات |
|
| قانون اساسی | |
| قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران | |
شورای موقت ریاست‌جمهوری ایران شورایی سه نفره متشکل از نخست‌وزیر، رئیس مجلس شورای ملی و رئیس دیوان عالی کشور بود که مطابق اصول ۱۳۰ و ۱۳۱ قانون اساسی پیش از بازنگری در سال ۱۳۶۸، در صورتی که رئیس‌جمهور ایران به دلیل عزل، کناره‌گیری، غیبت، بیماری یا فوت، از انجام وظایف قانونی خود ناتوان بود، وظایف رئیس‌جمهور را بر عهده داشت و همچنین مسئول برگزاری انتخابات جدید تا ۵۰ روز آینده بود.[۱][۲][۳] در قانون اساسی فعلی، برای چنین شرایطی، انتقال وظایف به معاون اول رئیس‌جمهور، با موافقت رهبر، پیش‌بینی شده است و شورایی سه نفره متشکل از معاون اول، رئیس مجلس شورای اسلامی و رئیس قوه قضائیه، صرفاً مسئول برگزاری انتخابات تا ۵۰ روز آینده هستند.[۴]
در طول تاریخ جمهوری اسلامی ایران، شورای موقت ریاست‌جمهوری، دو بار تشکیل شد؛ بار نخست، پس از عزل رسمی ابوالحسن بنی‌صدر، از ۱ تیر ۱۳۶۰ تا ۱۱ مرداد ۱۳۶۰ و بار دوم پس از ترور محمدعلی رجایی، از ۸ شهریور ۱۳۶۰ تا ۱۷ مهر ۱۳۶۰، انجام وظیفه کرد.[۵]
اصول مربوط در قانون اساسی
[ویرایش]مصوب ۱۳۵۸
[ویرایش]اصل ۱۳۰: در هنگام غیبت یا بیماری رئیس‌جمهور، شورایی به نام شورای موقت ریاست‌جمهوری، مرکب از نخست‌وزیر، رئیس مجلس شورای ملی و رئیس دیوان عالی کشور، وظایف او را انجام می‌دهد؛ مشروط بر اینکه عذر رئیس‌جمهور، بیش از دو ماه ادامه نیابد و نیز در مورد عزل رئیس‌جمهور یا در موردی که مدت ریاست‌جمهوری سابق، پایان یافته و رئیس‌جمهور جدید، بر اثر موانعی، هنوز انتخاب نشده، وظایف ریاست جمهوری بر عهده این شورا است.
اصل ۱۳۱: در صورت فوت، کناره‌گیری یا بیماری بیش از دو ماه و عزل رئیس‌جمهور، یا موجبات دیگری از این گونه، شورای موقت ریاست جمهوری موظف است ترتیبی دهد که حداکثر ظرف پنجاه روز رئیس‌جمهور جدید انتخاب شود و در این مدت وظایف و اختیارات ریاست جمهوری را جز در امر همه‌پرسی بر عهده دارد.
بازنگری ۱۳۶۸
[ویرایش]اصل ۱۳۱: در صورت فوت، عزل، استعفا، غیبت یا بیماری بیش از دو ماه رئیس‌جمهور و یادر موردی که مدت ریاست جمهوری پایان یافته و رئیس‌جمهور جدید بر اثر موانعی هنوز انتخاب نشده یا امور دیگری از این قبیل، معاون اول رئیس‌جمهور با موافقت رهبری اختیارات و مسئولیت‌های وی را بر عهده می‌گیرد و شورائی متشکل از رئیس مجلس، رئیس قوه قضائیه و معاون اول رئیس‌جمهور موظف است ترتیبی دهد که حداکثر ظرف مدت پنجاه روز رئیس‌جمهور جدید انتخاب شود، در صورت فوت معاون اول یا امور دیگری که مانع انجام وظایف وی گردد و نیز در صورتی که رئیس‌جمهور معاون اول نداشته باشد مقام رهبری فرد دیگری را به جای او منصوب می‌کند.[۶]
اعضا
[ویرایش]اعضای قانونی شورای موقت ریاست‌جمهوری، شخصیت‌های حقوقی زیر بودند:[۲]
| دوره | نخست‌وزیر | رئیس مجلس شورای ملی | رئیس دیوان عالی کشور | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| شورای نخست (۱ تیر –۱۱ مرداد ۱۳۶۰) |
محمدعلی رجایی | 
|
اکبر هاشمی رفسنجانی | .jpg)
|
سید محمد بهشتی (۱ تیر – ۷ تیر ۱۳۶۰) سید عبدالکریم موسوی اردبیلی |
|
| سید عبدالکریم موسوی اردبیلی | 
| |||||
| شورای دوم (۸ شهریور–۱۷ مهر ۱۳۶۰) |
محمدرضا مهدوی کنی (سرپرست) | 
| ||||
منابع
[ویرایش]- ↑ https://hamrahyaar.com/books/mavad/178235#:~:text=رئیس%20جمهور%20استعفای%20خود%20را، جمهوری%20مرکب%20از%20نخست%20وزیر.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ اصول ۱۳۰ و ۱۳۱ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۳۵۸
- ↑ https://7sobh.com/بخش-اسلایدر-26/559317-دولت-هایی-بدون-رئیس-از-شورای-انقلاب-تا-نخست-وزیری-مهدوی-کنی
- ↑ اصل ۱۳۱ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
- ↑ آژند، یعقوب؛ آغاجری، هاشم؛ حسنی عطاءالله؛ خیراندیش، عبدالرسول؛ زرگری‌نژاد، غلامحسین؛ اسماعیلی، علیرضا؛ بهرامی روح‌الله؛ علی‌اکبری بایگی، علی‌اکبر (تابستان ۱۳۷۸)، دولت‌های ایران: از میرزا نصرالله‌خان مشیرالدوله تا میرحسین موسوی؛ بر اساس دفتر ثبت کابینه‌های نخست‌وزیری، به کوشش اداره کل آرشیو، اسناد و موزه.، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ص. صفحهٔ ۴۶۴
- ↑ shora-gc.ir، پایگاه اطلاع‌رسانی شورای نگهبان- (۱۳۸۹/۱۱/۲۱–۱۲:۱۹). «اصل یکصد و سی و یکم». fa. دریافت‌شده در 2019-10-13. تاریخ وارد شده در
|تاریخ=را بررسی کنید (کمک)