شکل برگ‌ها

شکل ظاهری برگ‌ها بسیار متنوع است. آن‌ها به شکل‌های دایره ٬بیضی ٬نیزه٬پر٬پنجه٬قلب و بسیاری شکل‌های دیگر هستند، اما در مجموع می‌توان آن‌ها را به سه گروه تقسیم کرد: برگ‌های پهن، برگ‌های باریک و برگ‌های سوزنی. غیر از این سه گروه برخی گیاهان مانند سرو کوهی برگ‌های پولک مانند دارند. شگل برگ گیاهان یکی از راه‌های مهم شناسایی نوع گیاه است. طول بیشتر برگ‌ها میان ۵/۲ تا ۳۰ سانتی‌متر است. اما برگ برخی از گیاهان بسیار بزرگ است، برای مثال طول بعضی از برگ‌های نوعی نخل آفریقایی به ۲۰ متر هم می‌رسد یا قطر نوعی از برگ‌های شناور که در مرداب‌های آمریکای جنوبی می‌رویند، به ۸/۱ متر می‌رسد، همچنین در مرداب انزلی، قطر برگ‌های دایره‌ای نیلوفر آبی گاه به بیش از ۵۰ سانتیمتر نیز می‌رسند. تعداد برگ‌ها در گیاهان گوناگون نیز متفاوت است. گیاهانی مانند گندم و ذرت دارای تنها چند برگ هستند. درختان کهنسال نارون صدها هزار برگ دارند. بعضی از گیاهان تنها یک برگ دارند. برگ‌ها یا ساده هستند یا مرکب. برگی که یک پهنک داشته باشد برگ مرکب است و پهنک‌های برگ مرکب را برگچه می‌نامند. برگچه‌های برگ مرکب به صورت پر یا پنجه روی ساقه قرار می‌گیرند. در آرایش نوع پر، برگ‌ها شبیه شانه‌ای در دو طرف رگبرگ اصلی جای می‌گیرند، مانند برگ درخت گردو و زبان گنجشک. برگچه‌های برگ‌های مرکب پنجه‌ای از انتهای دمبرگ می‌رویند، مانند برگ شبدر. در برخی از گیاهان، برگچه‌ها به برگچه‌های کوچک‌تری تقسیم می‌شوند و این برگ‌ها را برگ مرکب دوگانه می‌نامند مانند برگ هویج و شبت (شوید). لبه و طرح رگبرگ‌های پهنک برگ‌ها گوناگون است. بعضی پهنک برگ‌ها دارای لبه صاف، بعضی دانه‌دار و بعضی کنگره‌دار هستند. لبه بیشتر برگ‌های باریک و سوزنی صاف است. لبه پهنک بیشتر گیاهانی که در منطقه اقلیمی استوایی و نیمه استوایی می‌رویند نیز صاف است. لبه پهنک درختانی مانند، پرتقال، نارون و گیلاس دانه‌دار است و همچنین روی آن‌ها روزنه‌هایی نیز وجود دارد که بخشی از آب اضافی گیاه از راه این روزنه‌ها خارج می‌شود. لبه برگ برخی از گیاهان، مانند توت سفید و بلوط جنگلی، کنگره‌دار است.

شکل‌های برگ‌ها

در دانش گیاه‌شناسی برگ‌ها به شکل‌های زیر دسته‌بندی می‌شوند (لاتین، به همراه توضیح انگلیسی و ترجمه پارسی آن):

1. Acicular (acicularis): Slender and pointed, needle-like (سوزنی‌شکل)
2. Acuminate (acuminata): Tapering to a long point (هرمی‌شکل)
3. Acute: pointed, having a short sharp apex angled less than ۹۰° (دارای زاویهٔ تند کمتر از ۹۰ درجه)
4. Aristate (aristata): Ending in a stiff, bristle-like point (دارای انتهای زبر و محکم)
5. Asymmetrical: With the blade shape different on each side of the midrib (با اجزاء گوناگون تیغی‌شکل)
6. Basal: arising from the crown, bulb, rhizome or corm, etc. as opposed to cauline (تاجی‌شکل، چراغی‌شکل)
7. Bipinnate (bipinnata): Each leaflet also pinnate (پرمانند)
8. Caudate: tailed at the apex (دم‌دار)
9. Cauline: borne on the stem as opposed to basal (موازی با ساقه)
10. Compound: Not simple; the leaf is broken up into separate leaflets, and the leaf blade is not continuous (دارای برگچه)
11. Cordate (cordata): Heart-shaped, with the petiole or stem attached to the cleft (قلب‌مانند)
12. Cuneate (cuneata): Triangular, stem attaches to point (مثلثی، وصل‌شده توسط سطح برگ)
13. Deltoid (deltoidea) or deltate: Triangular, stem attaches to side (مثلثی، توسط کناره‌های برگ)
14. Digitate (digitata): Divided into finger-like lobes (انگشت‌دار)
15. Elliptic (elliptica): Oval, with a short or no point (بیضی‌شکل)
16. Entire: having a smooth margin without notches or indentations (دارای یک لبه صاف و بدون شکاف و دندانه)
17. Falcate (falcata): Sickle-shaped (داسی‌شکل)
18. Fenestrate (fenestrata) "windowed" with holes (e.g. Monstera deliciosa or Aponogeton fenestralis), or window-like patches of translucent tissue. (cf Perforate) (پنجره‌مانند)
19. Filiform (filiformis): Thread- or filament-shaped (رشته‌ای‌شکل)
20. Flabellate (flabellata): Semi-circular, or fan-like (نیم‌دایره‌ای یا بادبزن‌مانند)
21. Hastate, spear-shaped (hastata): Pointed, with barbs, shaped like a spear point, with flaring pointed lobes at the base (نیزه‌مانند)
22. Laciniate: Very deeply lobed, the lobes being very drawn out, often making the leaf look somewhat like a branch or a pitchfork (چنگال‌مانند)
23. Laminar: Flat (like most leaves) (صاف، مانند اکثر برگ‌ها)
24. Lance-shaped, lanceolate (lanceolata): Long, wider in the middle (دراز و دارای میانه‌ای پهن)
25. Linear (linearis): Long and very narrow (دراز و باریک)
26. Lobed (lobata): With several points (دارای چندین نوک)
27. Mucronate: Ending abruptly in a sharp point (دارای انتهایی تیز)
28. Obcordate (obcordata): Heart-shaped, stem attaches to tapering point (قلب‌مانند)
29. Oblanceolate (oblanceolata): Top wider than bottom (انتهای فوقانی عریض تر از انتهای تحتانی)
30. Oblong (oblongus): Having an elongated form with slightly parallel sides (کشیده و قرینه)
31. Obovate (obovata): Teardrop-shaped, stem attaches to tapering point (اشکی‌شکل)
32. Obtuse (obtusus): With a blunt tip (دارای لبهٔ بی‌نوک)
33. Orbicular (orbicularis): Circular (دایره‌ای)
34. Ovate (ovata): Oval, egg-shaped, with a tapering point (تخم‌مرغی‌شکل)
35. Palmate (palmata): Consisting of leaflets or lobes radiating from the base of the leaf. (پنجه‌ای)
36. Pedate (pedata): Palmate, with cleft lobes (نخلی‌شکل)
37. Peltate (peltata): Rounded, stem underneath (دوار)
38. Perfoliate (perfoliata): Stem through the leaves (ساقه از میان برگ ردشده)
39. Perforate (perforata): marked with patches of translucent tissue, as in Crassula perforata and Hypericum perforatum, or perforated with holes (cf "Fenestrate") (مشخص‌شده با تکه‌های بافت شفاف)
40. Pinnate (pinnata): Two rows of leaflets (شانه‌ای)
41. Odd-pinnate, imparipinnate: Pinnate with a terminal leaflet (شانه‌ای فرد یا شانه‌ای بسته)
42. Paripinnate, even-pinnate: Pinnate lacking a terminal leaflet (شانه‌ای زوج یا شانه‌ای باز)
43. Pinnatifid and pinnatipartite: Leaves with pinnate lobes that are not discrete, remaining sufficiently connected to each other that they are not separate leaflets. (دارای برگچه‌های پیوسته و پرمانند)
44. Bipinnate, twice-pinnate: The leaflets are themselves pinnately-compound (دوشانه‌ای یا شانه‌ای مضاعف)
45. Tripinnate, thrice-pinnate: The leaflets are themselves bipinnate (سه‌شانه‌ای)
46. Tetrapinnate: The leaflets are themselves tripinnate. (چهارشانه‌ای)
47. Pinnatisect (pinnatifida): Cut, but not to the midrib (it would be pinnate then) (برش‌خورده)
48. Serenoa repens showing pleated elliptic leaves of seedling and pleated palmate leaves of mature plant (بیضوی‌شکل)
49. Plicate (plicatus, plicata): folded into pleats, usually lengthwise, serving the function of stiffening a large leaf. (تاشده به شکل بیضی)
50. Pungent: Having hard, sharp points. (دارای انتهای تیز و زبر)
51. Reniform (reniformis): Kidney-shaped (کلیه‌مانند)
52. Retuse: With a shallow notch in a broad apex (با یک شکاف کم‌عمق در انتهای فوقانی عریضش)
53. Rhomboid (rhomboidalis): Diamond-shaped (الماس‌مانند)
54. Round (rotundifolia): Circular (گرد یا دایره‌مانند)
55. Sagittate (sagittata): Arrowhead-shaped (تیرکمانی)
56. Simple: Leaf blade in one continuous section, not divided into leaflets (not compound) (به شکل یک تیغ کلی)
57. Spear-shaped (نیزه‌مانند)
58. Spatulate, spathulate (spathulata): Spoon-shaped (قاشق‌مانند)
59. Subulate (subulata): Awl-shaped with a tapering point (درفش‌مانند)
60. Subobtuse (subobtusa): Somewhat blunted, neither blunt nor sharp (نیمه‌تیز)
61. Sword-shaped (ensiformis): Long, thin, pointed (دراز، باریک و ریز)
62. Trifoliate (or trifoliolate), ternate (trifoliata): Divided into three leaflets (سه‌برگچه‌ای)
63. Tripinnate (tripinnata): Pinnately compound in which each leaflet is itself bipinnate (سه‌شانه‌ای)
64. Truncate (truncata): With a squared off end (با انتهای مربعی‌شکل)
65. Unifoliate (unifoliata): With a single leaf (تک‌برگی)

Image	Term	Latin	Refers principally to	Description
	acicular	acicularis	whole leaf	Slender and pointed, needle-like
	acuminate	acuminatus	leaf tip	Tapering to a long point in a concave manner
	acute		leaf tip or base	Pointed, having a short sharp apex angled less than 90°
	apiculate	apiculatus	leaf tip	Tapering and ending in a short, slender point
	aristate	aristatus	leaf tip	Ending in a stiff, bristle-like point
	asymmetrical		whole leaf	With the blade shape different on each side of the midrib
	attenuate	attenuatus	leaf base	Having leaf tissue taper down the petiole to a narrow base and always having some leaf material on each side of the petiole
	auriculate	auriculatus	leaf base	Having ear-shaped appendages reaching beyond the attachment to the petiole or stem (in case of a seated leaf)
	caudate	caudatus	leaf tip	Tailed at the apex
	cirrus, cirrate		leaf tip	Having a rachis that extends beyond the leaf blade or leaflets into a long whip-like extension or cirrus (common in climbing palms); antonym: ecirrate
	cordate, cordiform	cordatus	whole leaf or base	Heart-shaped, with the petiole or stem attached to the notch
	cuneate	cuneatus	leaf base	Triangular, wedge-shaped, stem attaches to point
	cuneiform		whole leaf	Narrowly triangular, widest on the opposite end from the stem, with the corners at that end rounded
	cuspidate	cuspidatus	leaf tip	With a sharp, elongated, rigid tip; tipped with a cusp
	deltoid, deltate	deltoideus	whole leaf	Shaped like the Greek letter delta; triangular with stem attached to side
	digitate	digitatus	whole leaf	A palmately compound leaf with leaflets, similar to palmate
	ecirrate		leaf tip	Without a cirrus; antonym: cirrate
	elliptic	ellipticus	whole leaf	Shaped like an ellipse (widest at mid-blade and with similar convex tapering towards apex and base), with a short or no point
	emarginate	emarginatus	leaf tip	Slightly indented at the tip
	ensiform	ensiformis	whole leaf	Shaped like a sword; long and narrow with a sharp pointed tip
	falcate	falcatus	whole leaf	Sickle-shaped
	fenestrate	fenestratus	leaf surface features	Large openings through the leaf; see perforate; sometimes used to describe leaf epidermal windows
	filiform	filiformis	whole leaf	Thread- or filament-shaped
	flabellate	flabellatus	whole leaf	Semi-circular or fan-like
	hastate	hastatus	whole leaf or base	Spear-shaped: pointed, with barbs, shaped like a spear point, with flaring pointed lobes at the base
	laciniate	lacinatus	whole leaf	Very deeply lobed with the lobes being very drawn out and often making the leaf look somewhat like a branch or a pitchfork
	laminar		3-D shape	Flat (like most leaves)
	lanceolate	lanceolatus	whole leaf	Long, wider in the middle, shaped like a lance tip
	linear	linearis	whole leaf	Long and very narrow like a blade of grass
	lobed	lobatus	whole leaf	Being divided by clefts; may be pinnately lobed or palmately lobed
	lorate	loratus	whole leaf	Having the form of a thong or strap
	lyrate	lyratus	whole leaf	Shaped like a lyre, pinnately lobed leaf with an enlarged terminal lobe and smaller lateral lobes. See also List of lyrate plants.
	mucronate	mucronatus	leaf tip	Ending abruptly in a small sharp point as a continuation of the midrib
	multifid	multi + findere	whole leaf	Cleft into many parts or lobes
	obcordate	obcordatus	whole leaf	Heart-shaped, stem attaches at the tapering end
	oblanceolate	oblanceolatus	whole leaf	Much longer than wide and with the widest portion near the tip; reversed lanceolate
	oblique		leaf base	Asymmetrical leaf base, with one side lower than the other
	oblong	oblongus	whole leaf	Having an elongated form with slightly parallel sides; roughly rectangular
	obovate	obovatus	whole leaf	Teardrop-shaped, stem attaches to the tapering end; reversed ovate
	obtrullate		whole leaf	Reversed trullate; the longer sides meet at the base rather than the apex.
	obtuse	obtusus	leaf tip or base	Blunt, forming an angle > 90°
	orbicular	orbicularis	whole leaf	Circular
	ovate	ovatus	whole leaf	Egg-shaped, with a tapering point and the widest portion near the petiole
	palmate	palmatus	whole leaf	Palm-shaped, i.e. with lobes or leaflets stemming from the leaf base
	palmately lobed	palmatus	whole leaf	Lobes spread radially from a point
	palmatifid	palma + findere	whole leaf	Palm-shaped, having lobes with incisions that extend less than halfway toward the petiole
	palmatipartite	palma + partiri	whole leaf	Having palmate lobes with incisions that extend over halfway toward the petiole
	palmatisect	palma + secare	whole leaf	Having palmate lobes with incisions that extend almost up, but not quite to the petiole.
	pandurate	panduratus	whole leaf	Fiddle-shaped; obovate with a constriction near the middle.
	pedate	pedatus	whole leaf	Palmate, with cleft lobes
	سپروار	peltatus	stem attachment	A round leaf where the petiole attaches near the center, e.g. a lotus leaf
	perfoliate	perfoliatus	stem attachment	With the leaf blade surrounding the stem such that the stem appears to pass through the leaf
	perforate	perforatus	leaf surface features	Many holes, or perforations, on leaf surface. Compare with fenestrate.
	pinnately lobed	pinna + lobus	whole leaf	Having lobes pinnately arranged on the central axis
	pinnatifid	pinna + findere	whole leaf	Having lobes with incisions that extend less than halfway to the midrib
	pinnatipartite	pinnatus + partiri	whole leaf	Having lobes with incisions that extend more than halfway to the midrib
	pinnatisect	pinnatus + sectus	whole leaf	Having lobes with incisions that extend almost to, or up to, the midrib
	plicate	plicatus	3-D shape	Folded into pleats, usually lengthwise, serving the function of stiffening a large leaf
	reniform	reniformis	whole leaf	Shaped like a kidney, with an inward curve on one side
	retuse		leaf tip	With a shallow notch in a round apex
	rhomboid, rhombic	rhomboidalis	whole leaf	Diamond-shaped
	rounded	rotundifolius	leaf tip or base	Circular, no distinct point
	semiterete		3-D shape	Rounded on one side and flat on the other
	sinuate	sinuatus	3-D shape	Circularly-lobed leaves
	sagittate	sagittatus	whole leaf	Arrowhead-shaped with the lower lobes folded, or curled downward
	spatulate	spathulatus	whole leaf	Spoon-shaped; having a broad flat end which tapers to the base
	spear-shaped	hastatus	whole leaf	See hastate.
	subobtuse	subobtusus	leaf tip or base	Somewhat blunted; neither blunt nor sharp
	subulate	subulatus	leaf tip	Awl-shaped with a tapering point
	terete		3-D shape	Cylindrical with a circular or distorted circular cross-section and a single surface wrapping around it with no grooves or ridges. Subterete means the leaves are not completely terete, as seen in various lichens and succulents.
	trullate		whole leaf	Shaped like a masonry trowel
	truncate	truncatus	leaf tip or base	With a squared-off end
	undulate	undulatus	3-D shape	Wave-like
	unifoliate	unifoliatus	compound leaves	With a single leaflet; it is distinct from a simple leaf by the presence of two abscission layers and often by petiolules and stipels.

نگارخانه

• 
  جدول ریخت‌شناسی برگ‌ها
• 
  برگ‌های پر مانند (به انگلیسی: Oddly pinnate)
• 
  برگ‌هایی که کاملاً ساقه را دوره کرده‌اند (به انگلیسی: Perfoliate)
• 
  برگ‌های سادهٔ نخلی شکل
• 
  برگ دندانه دار گیاه (به انگلیسی:Adenanthos sericeus)

جستارهای وابسته

• ساقه
• گیاه
• برگ

منابع

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Glossary of leaf morphology». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱۹ فوریه ۲۰۱۷.

پیوند به بیرون

• The Description of Leaves, University of Rochester
• Fairchild Tropical Botanic Garden
• Vplants
• Botany 115 بایگانی‌شده در ۲۸ دسامبر ۲۰۱۵ توسط Wayback Machine
• The seed site