کمبوجیه
نام کمبوجیه در زبان فارسی باستان کمبوجیه (به فارسی باستان: 
)، در زبان عیلامی کنبوزیه، در زبان اکدی کمبوزیه و در زبان آرامی کنبَوزی خوانده می‌شد.[۱] این نام در اسناد مصری کنبوت و کمبات و در زبان یونانی باستان کامبوزس تلفظ می‌شده‌است. از مورخان دورهٔ اسلامی، ابوریحان بیرونی نام این شاه را قُمب‌سوس و قُمبوزِس و ابوالفرج بن عبری آن را قُمباسوس بن کوروش نوشته‌اند.[۲] همچنین، این نام در فرانسوی و متعاقباً فارسی ایران، به صورت کامبیز درآمده است.[۳]
این نام، نام دو تن از شاهان هخامنشی است. براساس نظر برخی از دانش‌پژوهان، ریشهٔ این نام عیلامی است اما پژوهشگران دیگری از جمله ارنست هرتسفلد، فریدریش فون اشپیگل و جیمز هوپ مولتن، آن را با قبیله‌های سانسکریت‌زبان موسوم به کمبوجه، که در شمال‌غرب هند زندگی می‌کنند، در پیوند می‌دانند و بر این باورند که کمبوجیه صورت وصفی نام این قبیله است.[۴][۵]
اشپیگل همچنین معتقد است که کمبوجیه و کوروش نام دو قهرمان افسانه‌ای پیشاتاریخی هندوایرانیان بوده‌اند (پیش از جدایش میان ایرانیان و هندوآریایی‌ها) که سپس این دو قهرمان در دودمان پادشاهی هخامنشی به‌طور طبیعی تجدید حیات یافته‌اند و سپس چنین اظهار نظر می‌کند که اسطوره‌های مربوط به کوروش تا درجهٔ زیادی حاصل درهم‌آمیختگی میان داستان کوروش افسانه‌ای پیشاتاریخی و کوروش تاریخی است. جیمز هوپ مولتون نظریهٔ اشپیگل دربارهٔ ریشه‌شناسی این دو نام را بهترین تفسیر موجود می‌داند.[۶] اما ریچارد نلسون فرای این تفسیر را نادرست می‌داند و معتقد است که پیش‌تر نیز نام دو تن از هخامنشیان، کمبوجیه بوده‌است و گزارش‌های حضور کمبوجیه در شرق ایران هنوز تأیید نشده‌اند.[۷]
در مقابل، آرنولد جی. توینبی استادانه استدلال می‌کند که این دو نام فارسی، از نام کوچ‌نشینان اوراسیایی کمبوجه و کورو — که در متن‌های سانسکریت از ایشان یاد شده — گرفته شده‌است که بر طبق گفتهٔ او در عصر مهاجرت در سده‌های هشتم و هفتم پیش از میلاد به ایران و هند وارد شده‌اند.[۸] توینبی نتیجه می‌گیرد که فتح جهان به دست شاخهٔ بزرگتر دودمان هخامنشی با دلاوری نیروی کمکی کوچ‌نشینان کامبوجه و کورو به دست آمد؛ از این رو، برای یادبود این موضوع، شاخهٔ بزرگتر خاندان، همهٔ شاهزادگان بزرگ خود را از کورش یکم به‌بعد یک‌سره کوروش و کمبوجیه نام‌گذاری نمودند.[۹]
افراد
[ویرایش]افراد شاخص با نام کمبوجیه از این قرارند:
- کمبوجیه یکم، پدر کوروش بزرگ
- کمبوجیه دوم، پسر کوروش بزرگ
پانویس
[ویرایش]- ↑ Dandamayev، CAMBYSES، ۷۲۶–۷۲۹.
- ↑ پیرنیا، ایران باستان، ۴۷۸.
- ↑ «کامبیز». واژه‌یاب.
- ↑ Tarvernier, Iranica Achaemenid Period, 18–19.
- ↑ Dandamayev, CAMBYSES.
- ↑ Moulton, Early Zoroastrianism, 45.
- ↑ فرای، تاریخ باستانی ایران، ۱۵۹.
- ↑ Toynbee, study of history, 553.
- ↑ Toynbee, study of history, 577.
منابع
[ویرایش]- پیرنیا، حسن (۱۳۶۹). ایران باستان. ج. نخست. تهران: دنیای کتاب.
- فرای، ریچارد نلسون (۱۳۸۸). «هخامنشیان». تاریخ باستانی ایران. ترجمهٔ مسعود رجب‌نیا. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- Dandamayev, Muhammad A (1993). "CAMBYSES". Encyclopædia Iranica (به انگلیسی). Vol. ۶. New York: Bibliotheca Persica Press. p. ۷۲۶–۷۲۹. Retrieved 2012-07-20.
- Tarvernier, J. (2007). Iranica in the Achaemenid Period (CA. 550-330 BC): Lexicon of Old Iranian Proper Names and Loanwords, Attested in Non-Iranian Texts (به انگلیسی). Peeters.
- Moulton, James Hope (2004). Early Zoroastrianism (به انگلیسی). London: Elibron Classics.
- Curtis, Vesta Sarkhosh (2005). Birth of the Persian Empire, Vol. 1 (به انگلیسی). I.B. Tauris.
- Toynbee, Arnold Joseph (1961). A study of history (به انگلیسی). Vol. ۷. Royal Institute of International Affairs.
