رصدخانه شهری
رصدخانه شهری (Urban Observatory) مفهومی جدید در نظام مدیریت شهری است که بر پایه آمار و اطلاعات بنا می‌شود و امکان رصد فعالیت‌ها و تحولات شهری را بر پایه داده‌ها فراهم می‌سازد. مرکز اسکان بشر ملل متحد، رصدخانة شهری را چنین تعریف کرده است: «رصدخانة شهری، شبکه‌ای از ذینفعانی است که مسئول تولید، تحلیل و انتشار داده‌ها در مجموعه‌ای معنادار از شاخص‌ها هستند که به طور جمعی در اولویت‌بندی مسائل مربوط به توسعة پایدار انعکاس می‌یابند. منابع داده و اطلاعات تولید شده توسط شبکة محلی، برای حمایت از تصمیم‌گیری و شکل‌گیری سياست‌های آگاهانه تر استفاده مي شوند. بنابراین، رصدخانة شهری، نقطه‌ای کانونی برای پایش شهری در سطح محلی، ملی یا منطقه‌ای است» [۱]. رصدخانه اصطلاح فراگیری است که برای نشان دادن طیف گسترده‌ای از ساختارهای مختلف استفاده می‌شود که مفهوم محوری آنها رصد کردن و استفاده از فنون پایش (monitoring) است [۲]. رصدخانه‌های شهری در سطوح محلی، ملی و منطقه‌ای تشکیل می‌شوند.
سطوح رصدخانه‌های شهری
[ویرایش]مركز اسكان بشر ملل متحد، بر اساس قلمروي جغرافيايي، رصدخانه‌هاي شهري را در سه سطح محلی، ملی و منطقه‌ای به شرح زیر دسته‌بندي نموده است و رصدخانه شهری جهانی (Global Urban Observatory) به عنوان رابط ميان ساير رصدخانه‌هاي شهري در پايش جهاني دستورالعمل اسكان بشر فعاليت مي‌كند [۳].
رصدخانه شهری منطقه‌ای (Regional Urban Observatory (RUO))
[ویرایش]رصدخانه‌های شهری منطقه‌ای در سازمان‌های منطقه‌ای یا دانشگاهی میزبانی می‌شوند تا به ارائه خدمات فنی به NUO و LUO از طریق بومي‌سازي ابزارهای پايش، ظرفیت‌سازی و همچنین هدايت خط‌مشي‌ها با استفاده از دانش مبتنی بر شواهد بپردازند.
رصدخانه شهری ملی (National Urban Observatory (NUO))
[ویرایش]شبکه رصدخانه‌هاي شهری محلي به وسيله رصدخانه‌هاي شهری ملی در صورت لزوم تسهیل می‌شوند. رصدخانه‌های ملی شهری مساعدت‌هاي مربوط به ظرفیت‌سازي را هماهنگ كرده و به گردآوری و تحلیل داده‌های شهری برای پايش روندها و تدوين سیاست‌های ملی مي‌پردازند.
رصدخانه شهری محلی (Local Urban Observatory (LUO))
[ویرایش]رصدخانه‌هاي شهری محلی عموماً نهادهاي غيردولتی، مراکز پژوهشی و یا موسسه‌های آموزشی هستند که در آنها ابزارهای پايش از طريق فرایندهاي مشورتی براي سیاست‌گذاری توليد و استفاده می‌شود. یک رصدخانه شهری محلی برای یک شهر یا شهرستان، نقطه کانونی برای تدوين و برنامه‌ریزی سیاست‌های شهری است که در آن همکاری میان سیاست‌گذاران، کارشناسان فنی و نمایندگان گروه‌های همکار مورد حمایت و تقويت قرار می‌گیرد.
نمونه‌های رصدخانه شهری
[ویرایش]رصدخانه شهری مشهد
[ویرایش]
شهر مشهد به عنوان دومین کلانشهر کشور، بر اساس مطالعات پایه 1395 هجری شمسی که توسط دانشگاه فردوسی مشهد به سرپرستی آقای دکتر سعید عربان و تحت نظارت دکتر علی قهرمانی به انجام رسیده بود، عملیات اجرایی پروژه رصدخانه شهری مشهد را از آذرماه 1399 آغاز نمود و در آبان‌ماه 1402 افتتاح گردید و به بهره‌برداری رسید.[۴]
رصدخانه شهری اصفهان
[ویرایش]رصدخانه شهری اصفهان در راستای گردآوری اطلاعات درست، دقیق و بهنگام به عنوان سیستم پشتیبان تصمیم و با هدف تسهیل تصمیم‌گیری مبتنی بر شواهد در سطح محلی (کلانشهری) شکل گرفته و اهداف آن به شرح زیر است [۵]:
- دستيابي به شناخت غني و دقيق از وضعيت حال و آينده شهر اصفهان
- تسريع و تسهيل در دسترسي به اطلاعات شهري
- گسترش و تقويت شبكه تعاملي مديران، خبرگان و جامعه محلي
- ترويج فرهنگ سنجش و پايش و تصميم‌گيري مبتني بر شواهد
از جمله خروجی‌های رصدخانه شهری اصفهان می‌توان به داشبورد شاخص‌های شهری، گزارش‌های موضوعی رصدی و گزارش‌های تصویری اشاره نمود [۶].
منابع
[ویرایش]- ↑ UN-Habitat (2015). A Guide to Setting up an Urban Observatory. Retrieved 30th June 2018 from: https://unhabitat.org/wpdm-package/.a-guide-to-setting-up-an-urban-observatory-2015/?wpdmdl=114982[پیوند مرده]
- ↑ Albornoz. A. & Herschmann. M. (2008). Ibero-American observatories in the sectors of information, ommunication and culture: a brief history. Media, Culture & Society. 30(5): 723–734
- ↑ UN-Habitat (2015). A Guide to Setting up an Urban Observatory. Retrieved 30th June 2018 from: https://unhabitat.org/wpdm-package/.a-guide-to-setting-up-an-urban-observatory-2015/?wpdmdl=114982[پیوند مرده]
- ↑ علی قهرمانی. «رصدخانه شهری مشهد». رصدخانه شهری مشهد.
- ↑ رصدخانه شهری اصفهان (1400)، مبانی و اصول راه‌اندازی رصدخانه‌های شهری. اصفهان: انتشارات سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۷ مارس ۲۰۲۲. دریافت‌شده در ۱۷ مارس ۲۰۲۲.