کوله‌سیستکتومی
(تغییرمسیر از جراحي كيسهٔ صفرا)
| کوله‌سیستکتومی | |
|---|---|
 کوله‌سیستکتومی لاپاروسکوپیک از دید دوربین لاپاروسکوپ | |
| ICD-9-CM | 575.0 |
| سرعنوان‌های موضوعی پزشکی | D002763 |
کوله‌سیستکتومی (به انگلیسی: Cholecystectomy) ، زهره‌برداری[۱] یا زردآبدان‌برداری[۲]، به عمل جراحی برای برداشتن کیسه صفرا بیمار گفته می‌شود. این روش رایج‌ترین روش برای درمان سنگ‌های صفراوی است. گزینه‌هایی که برای انجام این عمل پیش روی جراح است انجام عمل به روش سنتی جراحی باز است یا اینکه می‌تواند از روش جراحی لاپاروسکوپیک این عمل را انجام دهد.
اندیکاسیون‌ها
[ویرایش]کوله سیستیت حاد و مزمن (التهاب کیسهٔ صفرا) – تومور کیسهٔ صفرا - پارگی کیسه در اثر وارد شدن ضربه و تروما – ناهنجاری‌های مادرزادی - سنگ صفرا که مهم‌ترین علت کوله سیستیت و کوله سیستکتومی محسوب می‌شود[۳]
ریسک فاکتورهای ایجاد سنگ
[ویرایش]- جنس (در زنان ۴ برابر مردان است)
- قرص‌های ضد بارداری خوراکی (OCP) و استروژن
- سن بالای ۴۰ سال
- چاقی و دیابت
- چندزایی
- بیماری‌های دستگاه گوارش
- کم کردن میزان زیادی از وزن در زمان کوتاه
همهٔ این موارد میزان اشباع صفرا از کلسترول را بالا برده و زمینهٔ ایجاد سنگ‌های صفراوی را فراهم می‌سازند. [۴]
انواع جراحی
[ویرایش]کوله سیستکتومی به دو روش قابل انجام است:
- به روش باز یا لاپاراتومی
- به روش لاپاروسکوپی: این روش برای برداشتن کیسه صفرا استاندارد طلایی محسوب می‌شود و معمولاً در ۹۹/۹ درصد موارد، استفاده از آن موفقیت‌آمیز بوده‌است.[۵]
- بیمار در وضعیت خوابیده به پشت (سوپاین) قرار می‌گیرد و سپس کیسهٔ شن یا پتو یا شان لوله شده را زیر دنده‌‌های او قرار می‌دهیم تا از موضع عمل، دید بهتری داشته باشیم. برای جلوگیری از ایجاد عوارض عصبی و عروقی از جادستی و پدهای محافظ استفاده می‌کنیم.
- نوع بیهوشی: می‌توانیم از هر دو روش بیهوشی عمومی یا بیحسی نخاعی استفاده کنیم[۶]
تجهیزات
[ویرایش]پری ست– ست جراحی‌های بزرگ – ست مجاری صفراوی (جهت باز کردن مجرای مشترک)- کولدوسکوپ – دستگاه ساکشن والکتروکوتر –پد یا پتوی تا شده برای وضعیت دهی – T تیوب – درن –عامل هموستاز مثل سرجی سل – جوراب ضد آمبولی[۷]
آمادگی قبل از عمل
[ویرایش]- انجام رادیوگرافی‌های لازم جهت تشخیص
- آزمایش‌های خون، ادرار، مدفوع و هم چنین نوار قلب (برحسب سن بیمار)
- تجویز ویتامین K از چند روز پیش از عمل[۸]
- شیو (از بین بردن) موهای زائد از زیر سینه تا نیمهٔ ران وپهلوها
- رعایت رژیم کم یا بدون چربی از چند روز پیش از عمل
- درخواست رزرو خون[۹]
- معاینهٔ متخصص بیهوشی
- گذاشتن سوند فولی در شب قبل از عمل و سوند معده در صبح روز عمل
- مرطوب کردن لنگازها با نرمال سالین[۱۰]
کوله‌سیستکتومی به روش باز
[ویرایش]- جراح با استفاده از تیغ بیستوری، برشی در ناحیهٔ زیر دنده‌ای راست ایجاد می‌کند.
- هموستاز عروق خونریزی دهنده توسط پنس هموستات یا کوتر صورت می‌گیرد.
- پس از برش لایه‌های پوست و کنار زدن ماهیچه‌ها، کبد در دسترس قرار می‌گیرد. اکسپوز این ناحیه توسط رترکتور مالیبل، دیور یا خودکار شکمی انجام می‌شود.
- با استفاده از لنگازهای مرطوب، کبد و احشاء شکمی کنار زده می‌شوند.
- سر کیسهٔ صفرا توسط رینگ فورسپس گرفته شده و اگر کیسه مملو از مایع باشد، با یک سرنگ محتویات آن آسپیره می‌شود.
- به آرامی و به کمک گاز و قیچی متزنبام، کیسهٔ صفرا از اطراف کبد آزاد می‌شود.
- خونریزی‌های ایجاد شده با کوتر لیگاتور می‌شود.
- با رایت انگل قسمت انتهایی مجرای صفراوی یعنی محل اتصال به مجرای کولدوک مسدود می‌شود.
- پس از لیگاتور کردن شریان و ورید سیستیک و بریدن آن‌ها کیسهٔ صفرا خارج می‌شود.
- خونریزی‌های احتمالی توسط سرجی سل کنترل می‌گردد.
- اگر داخل مجرا سنگ باشد با استفاده از از کولانژیوگرافی و سنگ‌شکنی آن را از بین می‌بریم و سپس از T تیوب استفاده می‌کنیم.
- جهت خروج ترشحات از درن پنروز یا هموواگ استفاده می‌کنیم.
- پس از بستن لایه‌های مختلف شکمی، زخم جراحی با پانسمان مناسب پوشانده می‌شود.
- در سیروزی‌ها باید دقت زیادی به خرج داد زیرا خونریزی وسیعی دارند. در این بیماران تزریق وازوپرسین و داروهای فیبرینولیتیک در حین جراحی را باید در نظر داشت.[۱۱][۱۲]
مراقبت بعد از عمل
[ویرایش]- تجویز و تزریق مسکن‌های کافی و به موقع، تا بیمار بتواند به راحتی نفس‌های عمیق کشیده و از بروز عوارض ریوی جلوگیری کند.
- تشویق به خروج از تخت و داشتن تحرک برای جلوگیری از لخته شدن خون
- NPO بودن تا زمانی که پزشک دستور داده است.[۱۳]
- حفظ وضعیت تغذیهٔ بیمار و تزریق آنتی بیوتیک به صورت وریدی
- کنترل جذب و دفع
- نظافت بینی و شست‌وشوی دهان با گاز مرطوب و آب سرد[۱۴]
- بیمار به حالت نیمه نشسته قرار گیرد تا تخلیهٔ صفرا بهتر انجام شود.
- اندازه‌گیری ترشحات درن و T تیوب و هم چنین دقت به نوع و رنگ ترشحات موجود در آن‌ها.
- شروع رژیم غذایی نرم پس از بازگشت صداهای روده‌ای
- مراقبت از درن و لوله‌ها، زخم جراحی و پانسمان.[۱۵]
- کنترل تب، تهوع و یرقان
- کنترل رنگ ادرار و مدفوع به صورت روزانه و آزمایش کردن آن‌ها از نظر وجود مواد صفراوی
- دادن داروهای مسهل یا تعبیهٔ رکتال تیوب و انجام تنقیه برای کاهش نفخ شکم
- تجویز ویتامین K[۱۶]
- خارج کردن درن همراه با اولین یا دومین تعویض پانسمان
- ۴-۵ روز پس از عمل بیمار می‌تواند ترخیص شود.
- بخیه‌ها در روز هفتم پس از عمل کشیده می‌شوند.
- بیمار رژیم غذایی پر پروتئین، پر کربوهیدرات و کم چربی داشته باشد.[۱۷]
عوارض کوله‌سیستکتومی باز
[ویرایش]- عوارض ریوی
- آمبولی
- ترومبوفلبیت
- خونریزی[۱۸]
کوله سیستکتومی به روش لاپاراسکوپی
[ویرایش]- بیمار در وضعیت خوابیده به پشت، در حالی که سر بیمار مختصری به سمت بالا و متمایل به چپ است قرار داده می‌شود.
روش عمل
[ویرایش]- بعد از پرپ و درپ، برشی در ناحیهٔ بالای ناف داده می‌شود و از این محل سر سوزن مخصوص گاز وارد صفاق می‌شود. از همین راه پریتوئن از گاز کربن دی اکسید پر شده تا اینکه فشار گاز به ۱۵-۲۰ میلی‌متر جیوه برسد، سپس سر سوزن گاز خارج شده و در آن قسمت کانولای Hasson را وارد می‌کنیم و بدین ترتیب دوربین وارد حفرهٔ شکم می‌شود
- سپس یک کانولای ۱۰ میلی متری زیر زائدهٔ گزیفوئید در سمت چپ خط میانی بدن و یک کانولای ۵ میلی‌متری در زیر دنده‌ها با فاصلهٔ یک کف دست در سمت راست و کانولای ۵ میلی‌متری بعدی را در خط مید آگزیلاری طرفی (زیر بغل) قرار می‌دهیم.
- با یک فورسپس دندانه دار از کانولای زیر بغل، فوندوس کیسهٔ صفرا را می‌گیرند.
- با یک گرسپر دیگر از طریق کانولای ربع بالایی راست، گردن کیسهٔ صفرا را گرفته و آن را به سمت خارج می‌کشند.
- سپس پروب دیاترمی از طریق کانولای ۱۰ میلی‌متری وارد شده و هنگامی که شریان و مجرای سیستیک تشخیص داده شد، شریان را با استفاده از دو بست فلزی (یکی را در قسمت پروگزیمال و دیگری را در سمت کیسهٔ صفرا) لیگاتور نموده و با قیچی آن را قطع می‌کنند. در مورد قطع مجرای سیستسک نیز به همین روش عمل می‌کنند.
- با پروب دیاترمی کیسهٔ صفرا را از بستر کبد جدا نموده و از محل کانولای ۱۰ میلی‌متری خارج می‌کنند. برای خارج کردن کیسهٔ صفرا بهتر است از ابزار مخصوصی که در سر آن کیسهٔ پلاستیکی (Endo bag) تعبیه شده‌استفاده نمود. درم مواردی که مشکوک به سرطان کیسهٔ صفرا باشیم استفاده از اندوبگ الزامی است، در غیر این صورت ممکن است هنگام خارج کردن کیسه، سلول‌های سرطانی گسترش یابند. هنگام خارج کردن کیسه از حفرهٔ شکمی، همچنین باید مراقب بود تا کیسه پاره نشود، زیرا در این صورت امکان عفونت زخم و عوارض بعدی به وجود می‌آید.
- شست‌وشوی مختصری صورت گرفته و کانولاها خارج شده و گاز پریتوئن را تخلیه می‌کنند. و در آخر نیز محل‌های برش را بخیه می‌زنند.[۱۹][۲۰]
عوارض لاپاراسکوپی
[ویرایش]سپسیس شکمی، فیستول پانکراسی، دیابت، هموراژی، احتمال باز شدن بخیه‌ها و پپتیک اولسر[۲۱]
پیش آگهی
[ویرایش]این عوارض در ۲۰ تا ۴۰٪ بیماران تجربه می‌شود و مرگ و میر بیماران در مرحلهٔ تشخیص و جراحی معمولاً ۲۰٪ بوده که در دههٔ گذشته به زیر ۵٪ رسیده‌است.[۲۲]
منابع
[ویرایش]- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Cholecystectomy». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۲۲ مهر ۱۳۹۲.
- ↑ «زَهره‌برداری» [علوم پایهٔ پزشکی] هم‌ارزِ «cholecystectomy»؛ منبع: گروه واژه‌گزینی. جواد میرشکاری، ویراستار. دفتر سیزدهم. فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان. تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی (ذیل سرواژهٔ زَهره‌برداری)
- ↑ واژه‌نامه پزشکی در آفتاب.، بازدید: ژوئیه ۲۰۱۲.
- ↑ بیماری‌های گوارش، کبد ومجاری صفراوی، ترجمهٔ دکتر ممر آبادی، منصوره. دکتر راز جویان، هادی. دکتر خدمت، حسین. دکتر قدیمی، رامین، تیمورزاده، نشر طبیب، ۱۳۸۶، شابک ۹۷۸۹۶۴۴۲۰۴۷۶۰
- ↑ جراح در یک صفحه، ترجمهٔ دکتر اعتصامی، رامین. دکتر عباسی، کیومرث، تیمورزاده-طبیب، ۱۳۸۹، شابک ۹۷۸۹۶۴۴۲۰۰۶۸۷
- ↑ اصول طب داخلی هاریسون2008، ترجمهٔ دکتر خوش نیا، مسعود. دکتر مقدم، نوید. دکتر ابراهیمی دریانی، ناصر، اندیشه رفیع- سماط، ۱۳۸۷، شابک ۹۷۸۹۶۴۹۸۷۱۰۲۸
- ↑ اصول جراحی شوارتز ۲، ترجمهٔ دکتر احمدی آملی، هادی. دکتر سلیمی، جواد. دکتر توکلی، حسن. دکتر یزدان خواه کناری، عادل. دکتر کشاورز، پام. دکتر رحمانی، امیرحسین، علوم کامپوتر - امیرحسین رحمانی، ۱۳۸۹، شابک ۹۷۸۹۶۴۸۴۴۳۰۱۱
- ↑ ساداتی، لیلا. گلچینی، احسان (۱۳۹۰)، آشنایی با ابزار و تجهیزات اتاق عمل، جامعه نگر، شابک ۹۷۸۶۰۰۱۰۱۱۰۸۵
- ↑ زردشت، رقیه. قارداشی، فاطمه (۱۳۸۵)، روش کاردراتاق عمل، جامعه نگر، شابک ۹۶۴۸۴۴۱۲۹۴
- ↑ بیماری‌های دستگاه گوارش، کبد و مجاری صفراوی، ترجمهٔ ارجمند، محسن. گواران اوریمی، امید. اسحاق حسینی، محمود، کتاب ارجمند – نسل فردا، ۱۳۸۹، شابک ۹۷۸۹۶۴۴۹۶۲۷۹۰
- ↑ دکتر لباسچی، امیر حسین. دکتر رمضان‌پور، احمد. دکتر آلوش، مهدی. (١٣٨٥)، جراحی، سماط، شابک ۹۶۴۵۲۷۰۱۶۲
- ↑ ساداتی، لیلا. گلچینی، احسان (۱۳۹۰)، تکنولوژی جراحی گوارش و غدد، جامعه نگر، شابک ۹۷۸۶۰۰۱۰۱۱۴۰۵
- ↑ احمدی، مجید. جوهری، بهروز. حنانی، صدیقه (۱۳۹۱)، تکنولوژی‌های جراحی و فرد اسکراب، اندیشه رفیع، شابک ۹۷۸۹۶۴۹۸۷۳۷۱۸
- ↑ قارداشی، فاطمه. (۱۳۸۹)، مقدمه‌ای بر تکنولوژی جراحی، نشر سالمی، جامعه نگر، شابک ۹۷۸۹۶۴۸۷۶۰۶۸۲ از پارامتر ناشناخته
|نوبت چاپ=صرف‌نظر شد (کمک) - ↑ «مراقبتهای دوران جراحی و کاهش عوارض بعد از عمل». بایگانی‌شده از اصلی در ۴ سپتامبر ۲۰۱۳. دریافت‌شده در 4jul2013. تاریخ وارد شده در
|تاریخ بازبینی=را بررسی کنید (کمک) - ↑ درسنامهٔ برونر و سودارث2010-پرستاری داخلی جراحی 3، ترجمهٔ دکتر عسگری، محمد رضا، دکتر سلیمانی، محسن. نیشابوری، معصومه. دکتر ایرج پور، علی رضا. دکتر یوسفی، حجت الله. پیشگویی، امیرحسین، بشری - تحفه، ۱۳۹۰
- ↑ مجموعهٔ کامل داخلی – جراحی برونر، فیپس، بلک (لانگمن)، ترجمهٔ ذوالفقاری، میترا. شریعت، اسماعیل. محمدزاده، شهلا، بشری - تحفه، ۱۳۹۱، شابک ۹۷۸۹۶۴۳۹۹۲۸۸۰
- ↑ پرستاری داخلی – جراحی برونر و سودارث (جلد 8)، ترجمهٔ دهقان نیری، ناهید. اسدی نوقابی، احمد علی.، جامعه نگر - سالمی، ۱۳۹۱، شابک ۹۷۸۶۰۰۱۰۱۰۷۱۲
- ↑ نوبهار، منیر. بابا محمدی، حسن. سلیمانی، محسن. عسگری، محمد رضا. رضایی، عباسعلی (۱۳۹۱)، کتاب کامل پرستاری داخلی - جراحی، حکیم هیدجی، شابک ۹۷۸۶۰۰۵۸۷۷۰۶۹
- ↑ قارداشی، فاطمه. زردشت، رقیه (۱۳۸۹)، اصول کلی تکنولوژی جراحی، سالمی، جامعه نگر، شابک ۹۷۸۹۶۴۸۷۶۰۶۶۸
- ↑ راهنمای جامع اتاق عمل، ترجمهٔ خوش تراش، مهرنوش. رستم‌نیا، لیلی. اصغری، الناز. قوی، آرزو، صبورا، ۱۳۹۲، شابک ۹۷۸۶۰۰۶۳۴۲۴۸۱
- ↑ دکتر جعفریان، علی. دکتر عظیمی کیا، عباس (۱۳۸۹)، درمان قدم به قدم جراحی، انتشارات برای فردا، شابک ۹۶۴۸۱۶۹۳۷۳
- ↑ نویسنده =
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ کوله‌سیستکتومی موجود است.
