جایزه صلح نوبل
| جایزه صلح نوبل | |
|---|---|
| زبان نروژی: Nobels fredspris | |
 | |
| اهداء برای | کمک‌های برجسته در صلح |
| مکان | اسلو، نروژ |
| برگزارکننده | کمیته نوبل نروژ از طرف املاک آلفرد نوبل |
| پاداش(ها) | ۱۰ میلیون کرون نروژ (۲۰۲۰)[۱] |
| نخستین دوره | ۱۰ دسامبر ۱۹۰۱[۲] |
| دریافت‌کننده کنونی | نرگس محمدی |
| بیشترین دفعات برد | کمیته بین‌المللی صلیب سرخ (۳) |
| وبگاه | |
جایزه صلح نوبل، یکی از پنج جایزه نوبل است که توسط آلفرد نوبل صنعت‌گر و مخترع سوئدی وقف شده‌است. این جایزه، برای اولین بار در سال ۱۹۰۱ اعطا شد.
آلفرد نوبل در وصیت‌نامه خود گفته‌است که این جایزه باید «به کسی داده شود که بهترین یا بیشترین کوشش را در راه برادری ملل، انحلال یا کاهش ارتش‌ها یا تشکیل و ترغیب کنفرانس‌های صلح کرده باشد.» جایزه نوبل صلح تنها جایزه نوبل است که در استکهلم داده نمی‌شود. این جایزه هر ساله در اسلو پایتخت نروژ اهدا می‌شود.
نرگس محمدی فعال مدنی و حقوق زنان و شیرین عبادی حقوقدان، قاضی سابق دادگاه، نویسنده و مدرس، تنها ایرانیانی هستند که جایزه صلح نوبل را دریافت کرده‌اند. کمیته جایزه صلح نوبل علت انتخاب خود را، تلاش عبادی برای ترویج مردم‌سالاری و رعایت حقوق بشر در ایران به ویژه در مورد حقوق زنان و کودکان در سال ۲۰۰۳ میلادی اعلام نمود.[۳]
لیو شیائوبو، آلس بیالیاتسکی، نرگس محمدی، آنگ سان سوچی و کارل فون اوسی‌یتسکی، پنج نفری هستند که در حبس برنده جایزه صلح نوبل شدند، و یک نفر از آنان یعنی بیالیاتسکی تا زمان مرگ در اسارت حکومت‌ش باقی ماند.[۴]
پیش زمینه
[ویرایش]بر اساس وصیت‌نامهٔ نوبل، جایزه صلح به شخصی اعطا می‌شود که در سال گذشته «بیشترین یا بهترین کار را برای برادری بین ملت‌ها، لغو یا کاهش ارتش‌های ثابت و حفظ و ارتقا صلح انجام داده باشد.»[۵] در ادامه وصیت نامه آلفرد نوبل مشخص شد که این جایزه توسط کمیته‌ای متشکل از پنج نفر به انتخاب پارلمان نروژ اعطا می‌شود.[۶][۷]
نوبل در سال ۱۸۹۶ درگذشت و او توضیحی برای انتخاب صلح به عنوان رده جایزه باقی نگذاشت. از آن‌جا که وی یک مهندس شیمی آموزش دیده بود، مقوله‌های شیمی و فیزیک گزینه‌های آشکاری بودند. استدلال در مورد جایزه صلح کمتر روشن است. طبق کمیته نوبل نروژ، دوستی وی با برتا سوتنر، فعال صلح و بعداً دریافت کننده جایزه، عمیقاً بر تصمیم وی برای قرار دادن صلح به عنوان یک گروه تأثیرگذار بود.[۸] برخی از محققان نوبل معتقدند که این روش نوبل برای جبران نیروهای در حال توسعه مخرب بوده‌است. اختراعات وی شامل دینامیت و بالستیک بود که هر دو مورد در طول زندگی او با خشونت مورد استفاده قرار گرفتند. بالستیک در جنگ استفاده شد[۹] و اخوان جمهوری‌خواه ایرلندی، یک سازمان ملی‌گرای ایرلندی، در دهه ۱۸۸۰ حملات دینامیت را انجام داد.[۱۰] نوبل همچنین در تبدیل بوفورس از یک تولیدکننده آهن و فولاد به یک شرکت تسلیحاتی نقش مهمی داشت.
مشخص نیست که چرا نوبل آرزو می‌کرد جایزه صلح در نروژ که در زمان مرگ نوبل در اتحادیه با سوئد اداره می‌شد، اجرا شود. کمیته نوبل نروژ حدس می‌زند که نوبل، نروژ را برای اهدای جایزه مناسب‌تر دانسته‌است، زیرا سنت‌های نظامیگری سوئد را ندارد. همچنین اشاره می‌کند که در پایان قرن نوزدهم، پارلمان نروژ از نزدیک درگیر تلاش‌های اتحادیه بین‌المجالس برای حل اختلافات از طریق میانجی‌گری و داوری بود.[۸]
انتقادات
[ویرایش]برخی از مفسران می‌گویند که جایزه صلح نوبل با انگیزه‌های سیاسی اهدا می‌شود.[۱۱] یا برای ترغیب سیاست‌هایی در آینده[۱۲] برخی از مفسران بر این نظرند که اعطای جایزه صلح بر اساس نظر غیرقابل سنجش معاصر غیرمنصفانه یا احتمالاً اشتباه است، به خصوص اینکه نمی‌توان گفت بسیاری از داوران خود ناظر بی‌طرف هستند.[۱۳]
روند انتخاب برنده جایزه
[ویرایش]کسانی مانند اعضای پارلمان‌ها و استادان دانشگاه که صلاحیت معرفی نامزد دارند، فهرست نامزدهای خود را تا تاریخ اول فوریه همان سال میلادی ارائه می‌دهند. اعضای کمیته نوبل خود زمان بیشتری برای معرفی نامزدهای خود دارند.[۵]
کمیته، که پنج عضو آن را پارلمان نروژ انتخاب می‌کند، فهرست نامزدها را بررسی می‌کند و لیست کوتاه‌تری شامل ۲۰ تا ۳۰ نفر از میان آن‌ها انتخاب می‌کند.
گروهی از مشاوران نروژی و بین‌المللی گزارش‌هایی دربارهٔ نامزدهای لیست نهایی ارائه می‌دهند. اعضای کمیته با استفاده از این گزارش‌ها و مستندات دیگر تعداد نامزدها را به چند نفر می‌رسانند.
تصمیم دربارهٔ برنده نهایی در آخرین جلسه کمیته گرفته می‌شود که معمولاً در اواخر سپتامبر یا اوایل اکتبر برگزار می‌شود. اگر اعضا به اجماع نرسند، رای اکثریت به حساب می‌آید.
بعد از اعلام برنده جایزه در مراسمی در روز ۱۰ دسامبر، تاریخ مرگ آلفرد نوبل به برنده اعطا می‌شود.
جستارهای وابسته
[ویرایش]منابع
[ویرایش]- ↑ "2020 Nobel Prize Winners: Full List". نیویورک تایمز. 12 October 2020.
- ↑ "The Nobel Peace Prize 1901". www.nobelprize.org. Retrieved 29 October 2017.
- ↑ «شیرین عبادی». britannica.com.
- ↑ «فعالانی که پیش از نرگس محمدی در زندان یا حبس خانگی برندهٔ نوبل صلح شدند». رادیو فردا. ۱۸ آذر ۱۴۰۲. دریافت‌شده در ۱۰ دسامبر ۲۰۲۳.
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ "Excerpt from the Will of Alfred Nobel". Nobel Foundation. Retrieved 31 March 2008.
- ↑ Nordlinger, Jay (2012-03-20). Peace, They Say: A History of the Nobel Peace Prize, the Most Famous and Controversial Prize in the World (به انگلیسی). Encounter Books. p. 24. ISBN 978-1-59403-599-9.
parliament.
- ↑ Levush, Ruth (2015-12-07). "Alfred Nobel's Will: A Legal Document that Might Have Changed the World and a Man's Legacy | In Custodia Legis: Law Librarians of Congress". blogs.loc.gov. Retrieved 2019-03-12.
- ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ "Why Norway?". The Norwegian Nobel Committee. Retrieved 11 October 2009.
- ↑ Altman, L. (2006). Alfred Nobel and the prize that almost didn't happen. New York Times. Retrieved 14 October 2006.
- ↑ BBC History – 1916 Easter Rising – Profiles – The Irish Republican Brotherhood BBC
- ↑ "Obama Peace Prize win has some Americans asking why?". 9 October 2009 – via Reuters.
- ↑ Obama Peace Prize win has some Americans asking why?
- ↑ The Nobel: Dynamite or damp squib?
پیوند به بیرون
[ویرایش]- "The Nobel Peace Prize" at the official site of the Nobel Prize
- World Summit of Nobel Peace Laureates, official site with information on annual summits beginning in 1999
- "National Peace Nobel Prize shares 1901–2009 by citizenship (or home of organization) at the time of the award." – From J. Schmidhuber (2010): Evolution of National Nobel Prize Shares in the 20th Century at arXiv:1009.2634v1
- "South Africa is one of the most unequal societies in the world", article published in Global Education Magazine, by Mr. Frederik Willem de Klerk, Nobel Peace Prize 1993, in the special edition of International Day for the Eradication of Poverty (۱۷ اکتبر ۲۰۱۲)
- Martin Luther King, Jr.'s Nobel Peace Prize, Civil Rights Digital Library
- The Nobel Peace Prize Watch, the main project of The Lay Down your Arms Association
