الیسع

الیشع (الیسع)
الیشع فرزند شونمی را زنده می‌کند، نقاشی شده در اوایل سده نوزدهم میلادی
پیامبر
درگذشتۀ	سامریه
تکریم‌شده در	یهودیت کلیسای کاتولیک کلیسای کاتولیک شرقی کلیسای ارتدوکس شرقی لوتریانیسم اسلام
بزرگداشت	چهاردهم ژوئن
نمادها	ملبس به لباس پیامبران با طوماری در دست

اَلیَسَع (عبری: אֱלִישָׁע، نوین: ʼElīšaʻ، طبریه‌ای: ʼĔlīšāʻ، «خدا رستگاری من است»؛ یونانی: Ἐλισσαῖος؛ عربی: الیسع) پیامبر قوم اسراییل در عهد عتیق و قرآن است.

در عهد عتیق

الیسع پیامبر پادشاهی شمالی اسراییل بود که در زمان جورام، جهو، جهوآهاز و جهواش فعال بود. الیسع فرزند شفات که زمیندار ثروتمندی بود بوده‌است و در نزد الیاس پیامبر شاگردی می‌کرد. اولین اشاره به او وقتی است که الیاس او را به عنوان جایگزین خود مسح می‌کند. الیسع از سوی یهوه به عنوان جایگزین الیاس انتخاب می‌گردد. الیاس در راه خود از طور سینا به دمشق با الیسع برخورد می‌کند. الیاس او را به فرزند خواندگی قبول می‌کند و او را وارد مقام پیامبری می‌کند. برای هشت سال بعد الیسع در خدمت الیاس است تا زمانی که الیاس به بهشت بالا برده می‌شود. در این زمان صحبت زیادی در مورد الیسع به غیر از روزهای آخر الیاس نمی‌شود. الیسع قبل از اینکه الیاس به بهشت برده شود دو قسمت از روح الیاس را به ارث می‌برد. در تفسیر این مطلب گفته می‌شود که این به ارث بردن نشانه جایگزینی صحیح الیسع از الیاس است. الیسع به‌طور معجزه آسایی از رود اردن عبور می‌کند و به اریحه بازمی‌گردد و مردم بسیاری را با تبدیل آب غیر آشامیدنی به آب پاک شگفت زده می‌کند. قبل از اینکه الیسع در سامریا ساکن شود، مدتی را در کوه کارمل سپری می‌کند. در این زمان ارتش اسراییل برای جنگ با قوم مواب آماده می‌شود و الیسع پیش‌بینی می‌کند که خشکسالی زمین‌های اسراییل تمام می‌شود و ارتش اسراییل بر قوم مواب پیروز می‌شود که هر دو این پیشبینهای به حقیقت می‌پیوندند. وقتی گروهی از پسران الیسع را به دلیل طاس بودن مسخره می‌کنند او آن‌ها را لعنت می‌کند و دو خرس ماده از بین درختان بیرون میایند و آن پسران را می‌کشند. او به مدت ۶۰ سال در اسراییل در مقام پیامبر اسراییل باقی می‌ماند.

معجزه‌ها

الیسع کودکانی را که مسخره‌اش می‌کنند نفرین می‌کند و عذاب بر آن‌ها وارد می‌شود.

الیسع معجزات زیادی از خود نشان می‌دهد. او برای کمک به زن بیوه‌ای که مقروض است روغن او را چند برابر می‌کند تا او بتواند قرض خود را داده و خانواده خود را از فقر نجات دهد. برای بازپرداخت زن ثروتمند در شونم او از یهوه تقاضای اعطای پسری به او می‌کند و بعد از اینکه پسر آن زن به دلیل گرمازدگی جان خود را از دست می‌دهد او از یهوه می‌خواهد که آن فرزند را زنده کند و آن پسر زنده می‌شود. الیسع برای خوراک دادن به فرزندان پیامبران خاک زمین‌های سمی را تبدیل به غذای کامل می‌کند. او فرمانده سوریه نعمان را از جذام درمان می‌کند ولیکن خدمتکار خود گهازی را که از نعمان پول برداشته بود مجازات می‌کند. نعمان که اول دودل بود به دستور الیسع گوش می‌دهد و تن خود را هفت بار در رود اردن می‌شوید و بدنش مانند بدن کودکی زندگی را بازمی‌یابد. عیسی نیز در عهد جدید به این معجزه الیسع اشاره می‌کند.

و زنی از زنان پسران انبیاء نزد الیسع تضرع نموده، گفت: «بنده‌ات، شوهرم مُرد و تو می‌دانی که بنده‌ات از خداوند می‌ترسید، و طلبکار او آمده‌است تا دو پسر مرا برای بندگی خود ببرد.» الیسع وی را گفت: «بگو برای تو چه کنم؟ و در خانه چه داری؟» او گفت: «کنیزت را در خانه چیزی سوای ظرفی از روغن نیست.» او گفت: «برو و ظرف‌ها از بیرون از تمامی همسایگان خود طلب کن، ظرف‌های خالی و بسیار بخواه؛ و داخل شده، در را بر خودت و پسرانت ببند و در تمامی آن ظرف‌ها بریز و هرچه پُر شود به کنار بگذار.»

پس از نزد وی رفته، در را بر خود و پسرانش بست و ایشان ظرف‌ها نزد وی آورده، او می‌ریخت؛ و چون ظرف‌ها را پُر کرده بود به یکی از پسران خود گفت: «ظرفی دیگر نزد من بیاور.» او وی را گفت: «ظرفی دیگر نیست.» و روغن بازایستاد. پس رفته، آن مرد خدا (الیشع) را خبر داد؛ و او وی را گفت: «برو و روغن را بفروش و قرض خود را ادا کرده، تو و پسرانت از باقی‌مانده گذران کنید.»

و از آنجا به بیت‌ئیل برآمد؛ و او چون به راه برمی‌آمد، اطفال کوچک از شهر بیرون آمده، او را سخریه نموده، گفتند: «ای کچل برآی! ای کچل برآی!» و او به عقب برگشته، ایشان را دید و ایشان را به اسم یَهُوَه لعنت کرد؛ و دو خرس از جنگل بیرون آمده، چهل‌ودو پسر از ایشان بدرید.

در اسلام

نام الیسع در قرآن ۲بار آمده‌است؛ یک‌بار در آیۀ ۸۶ سورۀ انعام :

 وَإِسْمَاعِيلَ وَالْيَسَعَ وَيُونُسَ وَلُوطًا ۚ وَكُلًّا فَضَّلْنَا عَلَى الْعَالَمِينَ   (ترجمه: و اسماعيل و اليسع و يونس و لوط و هر یک را بر جهانيان برتری داديم.)

و باری دیگر در آیۀ ۴۸ سورۀ ص :

 وَاذْكُرْ إِسْمَاعِيلَ وَالْيَسَعَ وَذَا الْكِفْلِ ۖ وَكُلٌّ مِنَ الْأَخْيَارِ   (ترجمه: و به خاطر بياور اسماعيل و اليسع و ذالكفل را كه همه از نيكان بودند.)

در داستان‌های اسلامی و قصص الانبیاء نیز داستان الیسع ذکر شده‌است. داستان الیسع در این متون کاملاً با داستان عهد قدیم همخوانی دارد. بعضی مسلمانان اعتقاد دارند که محل دفن الیسع در العوجم در منطقه شیعه‌نشین عربستان است. این مکان در زمان عثمانی برای جهتیابی بسیار مهم بود و زائران زیادی نیز به مقبره او می‌رفتند؛ ولیکن دولت عربستان سعودی مقبره الیسع را به دلیل تفکرهای وهابی تخریب کرد. مقبره دیگری در ترکیه نیز تصور می‌شود که به الیسع تعلق دارد.

جستارهای وابسته

• الیسع در اسلام
• یهودیت

منابع

• کتاب مُقدس (کتب عهد عتیق و عهد جدید)، ترجمهٔ قدیم. انتشارات ایلام. ۲۰۰۲.
• جعفر قدس میرحیدری، خلاصه حالات آدم ابوالبشر و پیام آوران اولوالعزم. تهران ۱۳۷۷.