کنکور در ایران

یک جلسه از کنکور در ایران قبل از انقلاب اسلامی ۱۳۵۷

یک جلسه از کنکور در سال ۱۳۹۵

تعداد و نسبت داوطلبان و پذیرفته‌شدگان کنکور سراسری ایران بین سال‌های ۱۳۷۹ تا ۱۳۹۲.

آزمون سراسری پذیرش دانشگاه‌های کشور که با نام کنکور نیز شناخته می‌شود، آزمونی است که همه ساله در ایران و همچنین حوزه های وابسته ی خارج از کشور برای پذیرش دانشگاه‌های کشور برگزار شده و نمره گرفته شده در آن در کنار سوابق تحصیلی مبنای ورود به دانشگاه‌های ایران است.

کنکور سراسری بر حسب مقطع مورد نظر توسط نهادهای گوناگون برگزار می‌گردد، این آزمون در مقطع کارشناسی تمام دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی ایران و نیز کارشناسی ارشد و دکترای تخصصی کلیه دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی دولتی ایران توسط سازمان ملّی سنجش و ارزشیابی آموزش کشور برگزار می‌گردد. رشته‌های کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی دانشگاه‌های آزاد اسلامی توسط مرکز پذیرش دانشگاه آزاد و برای رشته‌های کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی علوم پزشکی و دوره‌های تخصص و فوق تخصص پزشکی، داروسازی و دندان‌پزشکی توسط مرکز سنجش وزارت بهداشت برگزار می‌گردد.

در دهه های اولیه کنکور متشکل از دو مرحله ی بهم پیوسته بود. سرانجام در دهه ی 80 تک مرحله ای شد. این آزمون از سال 1402 به بعد در دو نوبت برگزار می‌گردد، نوبت اول در نیمه اول اردیبهشت و نوبت دوم در نیمه اول تیر ماه برای پنج گروه آزمایشی «علوم ریاضی و فنی»، «علوم تجربی»، «علوم انسانی» (شامل داوطلبان متقاضی شرکت در آزمون با منابع رشته علوم انسانی یا منابع رشته علوم و معارف اسلامی)، «زبان‌های خارجی» و «هنر» به‌طور جداگانه برگزار می‌شود. تا پیش‌از سال ۱۳۹۲ کنکور دانشگاه‌های آزاد توسط مرکز آزمون دانشگاه آزاد اسلامی و به صورت جداگانه از کنکور سراسری برگزار می‌شد و پس از آن با کنکور سراسری ادغام شد.

از سال 1402 بنا به مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی سوابق تحصیلی تاثیر قطعی در ورود به دانشگاه پیدا کرد. در حال حاضر این میزان برای کنکور سراسری ۱۴۰۳ معادل ۵۰ درصد تأثیر قطعی در نظر گرفته شده‌است.

تاریخچه

نخست‌وزیر موسوی در بازدید از یک مرکز برگزاری کنکور سال ۱۹۸۵م/۱۳۶۴ش.

برگزار کننده

در ایران، سازمان ملّی سنجش و ارزشیابی آموزش کشور که سازمانی وابسته به نهاد ریاست جمهوری است، متولّی اصلی برگزاری کنکور برای ورود به دانشگاه‌های ایران است.

اوّلین کنکور ایران در سال ۱۳۴۸ برگزار شد و ۴۷٬۷۰۳ نفر داوطلب در آن شرکت کردند. سؤالات اوّلین دورهٔ کنکور، به صورت سؤالات کوتاه پاسخ (نوعی سوال تشریحی) طرّاحی شده بود. در آزمون سال ۱۳۹۴ که چهل و ششمین کنکور ایران بود حدود ۸۵۰۰۰۰نفر داوطلب ورود به دانشگاه بودند که ۵۰۰۰۰۰ نفر در رشته علوم تجربی ثبت نام کرده بودند.

تعداد شرکت‌کنندگان

بررسی‌ها نشان می‌دهد که تعداد متقاضیان شرکت در کنکور از سال ۱۳۸۰ تا سال ۱۳۹۷ روندی کاهشی داشته‌است. با این حال تعداد متقاضیان کنکور در سال ۱۳۹۸ نسبت به ۱۳۹۷ روندی افزایشی داشته‌است. تعداد شرکت‌کنندگان در کنکور سراسری سال ۱۳۹۸، ۱۱۱۸۷۹۳ نفر بوده‌است.

در آمار نهایی ثبت‌نام‌کنندگان داوطلبان کنکور سراسری ۹۶ مشخص شد که تعداد ۹۲۹/۷۹۱ نفر در مجموع ثبت‌نام کرده‌اند که پیشتازی داوطلبان کنکور تجربی نیز همچون سال‌های گذشته ادامه‌داشت که طبق آن ۵۸۰/۳۰۱ داوطلب در گروه آزمایشی علوم تجربی، ۱۴۸/۴۲۹ نفر در گروه آزمایشی علوم ریاضی، ۱۸۴/۱۲۲ نفر در گروه آزمایشی علوم انسانی، ۱۰/۴۸۵ نفر در گروه آزمایشی هنر و ۶/۴۵۴ داوطلب نیز در گروه آزمایشی زبان‌های خارجی ثبت‌نام کرده‌اند.

طبق گزارش رسمی سازمان سنجش در کنکور سال ۱۳۹۷، تعداد یک میلیون و ۱۱ هزار و ۳۶۰ نفر داوطلب شرکت کرده‌اند.

از سال ۱۳۹۲ سنجش و پذیرش دانشجو علاوه بر شیوهٔ فراگیر در دانشگاه پیام نور قبولی در دانشگاه در بیشتر رشته‌های تحصیلی در هر پنج گروه آزمایشی علوم تجربی، ریاضی و فیزیک، علوم انسانی، هنر و زبان خارجه از طریق قبولی به شیوهٔ سوابق تحصیلی «معدل کتبی سوم دبیرستان» در بیشتر دانشگاه پیام نور و دانشگاه آزاد اسلامی و دانشگاه غیرانتفاعی انجام گرفت و در دانشگاه جامع علمی کاربردی به صورت کامل از طریق پذیرش با سوابق تحصیلی انجام گرفت و در سال ۱۳۹۴ بیشتر از ۲۰٪ رشته محل‌های دانشگاه‌های سراسری و بیش از ۷۰٪ دانشگاه‌های دیگر کشور منحصراً پذیرش از طریق سوابق تحصیلی صورت گرفت.

تعداد داوطلبان کنکور بین سال‌های ۹۴ تا ۹۸ به تفکیک جنسیت

آمار تعداد داوطلبان کنکور ۹۸–۹۴

سال	تعداد کل شرکت کنندگان	شرکت‌کننده خانم	شرکت‌کننده آقا
۹۴	۸۸۰۷۵۶	۵۱۸۱۵۷	۳۶۲۵۹۹
۹۵	۸۶۰۱۰۹	۵۰۹۰۱۹	۳۵۱۰۹۰
۹۶	۹۲۹۷۹۱	۵۴۸۲۲۰	۳۸۱۵۷۱
۹۷	۱۰۱۱۳۶۰	۵۹۹۱۲۱	۴۱۲۲۶۳
۹۸	۱۱۱۸۷۹۳	۶۴۸۷۵۴	۴۷۰۰۳۹

در آزمون سراسری سال ۹۴, ۸۸۰ هزار و ۷۵۶ نفر شرکت نمودند، که از این تعداد ۵۱۸ هزار و ۱۵۷ نفر زن و ۳۶۲ هزار و ۵۹۹ نفر مرد بودند یا به عبارت دیگر ۵۸٫۸۳ درصد از داوطلبان زن و ۴۱٫۱۷ درصد از داوطلبان مرد بودند. در آزمون سراسری سال ۹۵ تعداد ۸۶۰ هزار و ۱۰۹ نفر داوطلب ثبت نام کردند، که از این تعداد ۵۰۹ هزار و ۱۹ نفر زن و ۳۵۱ هزار و ۹۰ نفر مرد بودند یا به عبارت دیگر ۵۹٫۱۸ درصد از داوطلبان زن و ۴۰٫۸۲ درصد از داوطلبان مرد بودند. در آزمون سراسری ۹۶ جمعاً تعداد ۹۲۹هزار و ۷۹۱ داوطلب ثبت‌نام نمودند، که از این تعداد ۵۴۸ هزار و ۲۲۰ نفر زن و ۳۸۱ هزار و ۵۷۱ نفر داوطلبان مرد شرکت کرده بودند.

در آزمون سراسری ۹۸ تعداد داوطلبان کنکور ۹۸ یک میلیون و ۱۱۸ هزار و ۷۹۳ نفر می‌باشد.

رقابت در کنکور

در سال‌های اخیر، توجه داوطلبان کنکور به رشتهٔ تجربی بیش از پیش شده‌است. به طوری‌که تعداد شرکت‌کنندگان داوطلبان در کنکور تجربی در سال ۱۳۹۵ به ۵۱۹٫۴۸۸ نفر رسید. این در حالی است که در همین سال تعداد شرکت‌کنندگان کنکور ریاضی فیزیک به ۱۶۲٫۸۷۹ نفر و تعداد شرکت‌کنندگان کنکور علوم انسانی به ۱۶۱٫۵۰۰ نفر و تعداد شرکت‌کنندگان کنکور هنر ۵۴٫۶۹۷ نفر و در کنکور منحصراً زبان به ۱۱۵٫۷۱۰ نفر بود.

طبق این آمار، تعداد شرکت‌کنندگان کنکور تجربی در سال ۹۵ بیش از ۳ برابر داوطلبان کنکور علوم ریاضی‌فیزیک و علوم انسانی می‌باشد. علّت این امر بازار کار رشته‌های تحصیلی تجربی است.

بومی گزینی

سیاست‌های بومی گزینی که عمدتاً با هدف:

1. کاهش مشکلات اقامتی و معیشتی دانشجویان و دانشگاه (نظیر مشکل کمبود خوابگاه، افت تحصیلی ناشی از دوری خانواده و مشکلات اقتصادی).
2. کاهش مهاجرت‌های درون کشوری اتخاذ خواهد شد.

چند نوع پذیرش برای رشته‌ها به وجود آورد، از جمله: کشوری، قطبی، استانی و… که براساس محل دریافت مدرک است.

و رشته‌ها با توجه به نوع گزینش و موقعیت فرد توزیع می‌شود.

برگزاری کنکور برای افراد کم توان

کنکور سراسری که برای معلولان برگزار می‌شود تفاوتی از نظر نوع و شمار سوالات با کنکور دانش آموزان دیگر ندارد و همان سوالات و شرایط را می‌گذرانند. اما ضوابط و مقرارت دگرگونی وجود دارد که این آزمون برای این دسته از افراد هموار شود. برای مثال زمان پاسخگویی به سؤالات با توجه به نوع ناتوانی داوطلب برای دروسی مانند ریاضیات، فیزیک و شیمی یک و نیم برابر بیشتر از دیگر داوطلبان و برای دروس دیگر یک‌سوم برابر زمان دیگر داوطلبان تعیین می‌شود.

سؤالات دروس عمومی برای نابینایان در تمامی گروه‌های آزمایشی به خط بریل تهیه می‌شود و برای کسانی که با خط بریل آشنا نیستند، منشی هم در نظر گرفته می‌شود.

در دروس فلسفه و منطق، زبان و ادبیات فارسی، روان‌شناسی، علوم اجتماعی، تاریخ و ریاضی گروه علوم انسانی و درس زبان انگلیسی تخصصی گروه زبان‌های خارجی سؤالات به صورت خط بریل تهیه می‌شود. همچنین برای داوطلبان کم بینا سؤالات به خط درشت تهیه می‌شود.

برای ناتوانان جسمی حرکتی که از ناحیه دست مشکل داشته باشند، منشی در نظر گرفته می‌شود و دیگر معلولان جسمی حرکتی دارای صندلی چرخدار نیز با همان صندلی البته در طبقات همکف حوزه امتحانی آزمون می‌دهند.

انتخاب رشته کنکور سراسری

در فرایند انتخاب رشته، تمامی افرادی که در کنکور سراسری شرکت نموده و توانسته‌اند رتبه و تراز لازم برای انتخاب رشته در هر یک از دوره‌ها را کسب نمایند، امکان آن را خواهند داشت تا در بازه زمانی یک هفته ای اقدام به انتخاب رشته دلخواه خود نمایند. فرم انتخاب رشته در گذشته به صورت دستی و توسط متقاضیان در زمان مشخص تکمیل شده و به باجه‌های انتخاب رشته هر شهر تحویل داده می‌شد. اما در حال حاضر فرم انتخاب رشته به صورت اینترنتی تکمیل شده و متقاضیان ورود به دانشگاه حداکثر ۱۵۰ رشته در دانشگاه‌های متفاوت را می‌توانند به ترتیب اولویت تکمیل نمایند.

گروه‌های آزمایشی

گروه آزمایشی علوم ریاضی و فنی

گروه آزمایشی علوم ریاضی و فنی از گروه‌های پنجگانه آزمون سراسری ورود به دانشگاه‌ها (آموزش عالی) است که به‌طور مستقل آزمون ورودی برگزار می‌کند و رشته‌هایی در مقاطع مختلف تحصیلی دارد. دانش‌آموزان علاقه‌مند به رشته ریاضی - فیزیک باید قدرت درک، فهم و تجزیه و تحلیل بالایی در دروس ریاضی، فیزیک و شیمی داشته و پایه درسی آنها در دروس نامبرده قوی باشد. دانش‌آموزان این رشته می‌توانند در مقاطع بالاتر (دانشگاهی) به تحصیلات خود در رشته‌های فنی و مهندسی ادامه دهند.

طبق آماری که در سال ۹۶ منوط بر ظرفیت دانشگاه‌ها بر اساس شرکت کننده‌های کنکور ریاضی اعلام شده از تقریباً ۲۳۵۰۰۰ نفر ظرفیت با آزمون و بدون آزمون، تقریباً ۶۶۰۰۰ نفر با آزمون به دانشگاه راه پیدا خواهند کرد.

در گروه آزمایشی علوم ریاضی و فنی، ریاضیات به عنوان مهم‌ترین و اصلی‌ترین ماده امتحانی اهمیت بسیاری دارد.

گروه آزمایشی علوم تجربی

همچنین ببینید: رشته تحصیلی علوم تجربی

گروه آزمایشی علوم تجربی از گروه‌های پنج‌گانه آزمون سراسری ورود به دانشگاه‌ها (آموزش عالی) است که به‌طور مستقل آزمون ورودی برگزار می‌کند و رشته‌هایی در مقاطع مختلف تحصیلی دارد.

مواد تخصصی امتحانی این گروه برگرفته از دروس تخصصی رشته تحصیلی علوم تجربی از شاخه متوسطه نظری است. این رشتهٔ دبیرستانی دربارهٔ علوم تجربی و طبیعی بحث می‌کند. از مهم‌ترین دروس این رشته زیست‌شناسی می‌باشد که در کنکور نیز بالاترین ضریب را دارد. از مباحث اصلی دروس زیست‌شناسی می‌توان به زیست‌شناسی و بهداشت محیط، زیست گیاهی، زیست جانوری، زیست سلولی مولکولی و ژنتیک و… اشاره کرد.

گروه آزمایشی علوم انسانی (و علوم و معارف اسلامی)

کتاب‌های درسی ادبیات فارسی در دبیرستان (نظام قدیم آموزشی) به ترتیب از چب به راست: ادبیات فارسی (۱)، ادبیات فارسی (۲) کلیه رشته‌ها، ادبیات فارسی (۳) رشته علوم انسانی و ادبیات فارسی (۳) رشته ریاضی و علوم تجربی

گروه آزمایشی علوم انسانی از گروه‌های پنجگانه آزمون سراسری آموزش عالی ورود به دانشگاه‌ها (کنکور) است. این گروه آزمایشی به‌طور مستقل آزمون ورودی و رشته‌هایی در سطح کارشناسی و کاردانی دارد.

پذیرش در کنکور علوم انسانی به مراتب از کنکور ریاضی و کنکور تجربی بیشتر و بهتر است و از ۳۱۰۸۶۴ نفر شرکت کننده در سال ۹۶، تعداد ۵۴۴۰۷ نفر در رشته‌های انسانی باآزمون پذیرفته شده‌اند.

در کنکور انسانی سال ۹۹ تعداد ۳۱۴۴۹۸ نفر ثبت نام کردند. از این تعداد ۴۴۶۲۱ نفر غایب بودند.

مواد تخصصی امتحانی آن از دروس تخصصی رشتهٔ تحصیلی علوم انسانی است که خود از شاخهٔ متوسطهٔ نظری است. رشتهٔ علوم انسانی بیشتر تأکید بر مباحث مرتبط با تفکّر آدمی (دروس فلسفه و منطق و روان‌شناسی)، جامعه و مسائل مرتبط با آن (جامعه‌شناسی، تاریخ، جغرافیا و اقتصاد) و مهم‌تر از همه زبان (ادبیات فارسی و عربی) که وسیلهٔ درک و انتقال پیام میان انسانها است، دارد.

دربارهٔ داوطلبان دیپلمه علوم و معارف اسلامی: داوطلبانی که دارای دیپلم رشته علوم و معارف اسلامی هستند (رشته علوم و معارف اسلامی در اکثر دروس با رشته علوم انسانی مشترک است) نیز می‌توانند با شرکت در رشته علوم انسانی و انتخاب گزینهٔ تقاضای آزمون از منابع رشته علوم و معارف اسلامی؛ در منابع عمومی و تخصصی این رشته که با رشته علوم انسانی تفاوت دارند (عربی ۱، ۲ و ۳ [عربی رشته معارف مفصل‌تر و پیشرفته‌تر از سایر رشته‌ها می‌باشد]؛ تاریخ (در رشته علوم و معارف اسلامی به جای تاریخ ۱، ۲ و ۳؛ تاریخ اسلام ۱ و ۲ و تاریخ ۳ (ایران معاصر) تدریس و مطالعه می‌شود؛ و همچنین دین و زندگی (که منبع تخصصی آن در این رشته کتب اصول عقاید ۱، ۲ و ۳ می‌باشد) به سوالات طرح‌شده از منابع خودشان پاسخ دهند؛ در ارزیابی با جامعه کل گروه آزمایشی علوم انسانی سنجیده می‌شوند و در انتخاب رشته هم تفاوتی با داوطلبان علوم انسانی ندارند.

کتاب درسی تاریخ ایران و جهان (۲) (نظام قدیم آموزشی)

گروه آزمایشی هنر

کنکور هنر یکی از ۵ کنکور ورود به مقطع کارشناسی یا کاردانی دانشگاه در ایران است. این کنکور مختص داوطلبانی است که علاقه‌مند به ادامه تحصیل در رشته‌های هنری در دانشگاه هستند. این کنکور همانند ۴ کنکور دیگر (ریاضی، علوم تجربی، علوم انسانی و زبان خارجه) دارای ۴ درس عمومی و ۷ درس اختصاصی است.

برای شرکت در کنکور هنر داوطلب نیازمند مدرک دیپلم در هر رشته‌ای است.

منابع کنکور غالباً توسط سازمان سنجش اعلام شده و علاوه بر آن‌ها برای دروس اختصاصی نیازمند مطالعه منابع آزاد هستید. این کنکور برای پذیرش در رشته‌های هنری غالباً دارای امتحان عملی است. آزمون عملی (یا مرحله دوم) برای سنجیدن توانایی داوطلب توسط داوران در رشته مورد علاقه اش است. دروس تخصصی گروه آزمایشی هنر: درک عمومی هنر - درک عمومی ریاضی و فیزیک - ترسیم فنی - خلاقیت تصویری و تجسمی - خلاقیت نمایشی - خلاقیت موسیقی - خواص مواد.

• دروس تخصصی برای هر رشته‌ای و هر زیر گروهی در کنکور ضریبی متفاوت دارد. این را به یاد داشته باشید که خواص مواد در تمام پنج زیرگروه ضریب یک دارد و میانگین آن در سال گذشته کمتر از ده درصد بوده‌است.

تغییرات در کنکور در نظام جدید آموزشی

در گذر زمان، آموزش و پرورش در ایران نظام‌های آموزشی مختلفی را از سر گذرانده است. آخرین نظام آموزشی که در حال حاضر در مدارس در حال اجراست، نظام ۳-۳-۶ می‌باشد. این نامگذاری اشاره به ۶ سال دوره ابتدایی (۳ سال دوره اول ابتدایی / ۳ سال دوره دوم ابتدایی) و ۳ سال دوره اول دبیرستان و ۳ سال دوره دوم متوسطه دارد. در نظام جدید آموزشی محتوای درسی کاهش قابل توجهی یافته است. تغییرات دیگر کنکور نظام جدید حذف دروس عمومی از کنکور سراسری و اضافه شدن تاثیر قطعی معدل به آن است. اصلاحات آینده می تواند شامل افزایش سهم تاثیر معدل دبیرستان در گزینش دانشجو و الکترونیکی شدن کنکور باشد.

کنکور سایر دانشگاه‌ها

دانشگاه فنی و حرفه‌ای

شامل کلیه رشته‌های «فنی و حرفه‌ای» و «کار و دانش» می‌شود که شامل دروس عمومی مانند ادبیات ۱و۲ , دینی و زندگی ۱و۲و۳ و دروس پایه مانند ریاضی ۱و۲ در بعضی از رشته‌ها مانند کامپیوتر (مهندسی کامپیوتر) و الکتروتکنیک (مهندسی برق) ریاضی ۳، فیزیک ۱ و دروس‌های تخصصی در هر رشته می‌شوند؛ البته در سال ۹۵ تصمیم بر آن شد که برای ورود به ۳۱ رشته فنّی و حرفه‌ای و کار و دانش نیازی به کنکور نیست.

البته هنرآموزان «کار و دانش» برای ورود به دانشگاه‌های فنّی و حرفه‌ای باید بعضی از دروس کنکوری رشته خود را خود بخوانند زیرا آن دروس به‌طور عادی در هنرستان تدریس نمی‌شوند.

کنکور دانشگاه آزاد اسلامی

مرکز آزمون دانشگاه آزاد اسلامی نیز آزمون‌های تقریباً مشابهی را برای پذیرش دانشجو برگزار می‌کرد. دانشگاه آزاد اسلامی، آزمون گروه پزشکی را جداگانه از آزمون علوم تجربی برگزار می‌کرد. از کنکور سراسری ۱۳۹۲ این آزمون با آزمون سراسری تلفیق شده‌است و داوطلبان فقط در آزمون سراسری شرکت می‌کنند.

تأثیر معدل در کنکور

در سال ۹۵ برای کنکور ۹۶ تأثیر معدل مثبت درنظر گرفته شد و برای سال‌های بعد باید بررسی شود. چرا که طبق قوانین، تأثیر قطعی معدل درکنکور باید در صورتی اعمال شود که امتحانات سه سال آخر دبیرستان به صورت نهایی برگزار شود.

با اعتراض به این مسئله که چرا نمرات یک سال امتحان نهایی (سال سوم) باید در کنکور تأثیر قطعی داشته باشد این موضوع بررسی شده و تأثیر معدل در کنکور ۹۶ تأثیر مثبت شد.

تأثیر معدل در کنکور سراسری سال ۹۸ بعد از کش و قوس‌های فراوان به صورت حداکثر ۳۰ درصد و برای متقاضیان نظام قدیم ۲۵ درصد تأثیر مثبت اعلام شد و عملاً تأثیری در قبولی رشته‌های پر متقاضی نخواهد داشت. در رابطه با کنکور سال ۹۸ به بعد نیز هنوز تصمیم قطعی گرفته نشده‌است.

براساس مصوبه جلسه مورخ ۱۳۹۸/۰۸/۰۱ شورای سنجش و پذیرش، در آزمون سراسری سال ۱۳۹۹، میزان تأثیر سوابق تحصیلی، حداکثر ۳۰ درصد و با تأثیر مثبت اعمال می‌شود.

همچنین مطابق مصوبات بیست و چهارمین جلسه شورای سنجش و پذیرش دانشجو مورخ ۹۹/۰۷/۲۲ در کنکور سال ۱۴۰۰ نیز تأثیر معدل به صورت حداکثر ۳۰٪ و مثبت خواهد بود.1&id =۶۸۲۲

جستارهای وابسته

• اضطراب آزمون
• سازمان سنجش آموزش کشور

منابع

• سازمان سنجش آموزش کشور بایگانی‌شده در ۲۰۱۹-۰۳-۱۵ توسط Wayback Machine
• وب گاه سازمان سنجش ایران، متولی اصلی برگزاری آزمون سراسری