آئورت

سرخرگ: بطن چپ
Schematic view of the aorta and a number of its most important branches
لاتین	Aorta, arteria maxima
خون‌رسانی	The systemic circulation (entire body with exception of the respiratory zone of the lung or the pulmonary circulation)
خاستگاه	بطن چپ
شاخه‌ها	آئورت صعودی: شریان‌های کرونری راست و چپ قوس آئورت (supra-aortic vessels): سرخرگ بازویی‌سری سرخرگ کاروتید مشترک چپ سرخرگ زیرترقوه‌ای چپ آئورت نزولی توراسیک: Left bronchial arteries Oesophageal arteries to the thoracic part of the مری Third to eleventh Posterior intercostal arteries, and the Subcostal arteries آئورت شکمی: شاخه‌های پاریتال: Inferior phrenic arteries Lumbar arteries Median sacral artery شاخه‌های احشایی: تنه سلیاک سرخرگ‌های فوق‌کلیوی میانی شریان مزانتریک فوقانی سرخرگ کلیوی سرخرگ غده جنسی (تخمدانی در زنان و تستیکولار در مردان) شریان مزانتریک تحتانی شاخه انتهایی: سرخرگ ایلیاک مشترک
سیاهرگ	سینوس کرونری بزرگ‌سیاهرگ زیرین بزرگ‌سیاهرگ زبرین
پیش‌ساز	Truncus arteriosus Fourth left branchial artery Paired dorsal aortae (combine into the single descending aorta)

آئورت خوک بازشده برای نشان دادن برخی از شریانهای منشعب شده.

رونگاره و شمای قلب

آئورت (به انگلیسی: Aorta) یا بزرگ‌سرخرگ، سرخرگ بزرگی است که به بطن چپ قلب متصل است و خون تصفیه‌شده را به تمام بدن می‌رساند.

مهم‌ترین شاهرگ بدن آئورت است که خون را از بطن چپ قلب دریافت و به اعضای بدن می‌رساند. آئورت سه لایهٔ داخلی، میانی و خارجی دارد که از کلاژن، الاستین و عضلات صاف ساخته شده‌اند. (این لایه‌ها در واقع سه بافت اصلی پیوندی، ماهیچه‌ای، و پوششی هستند)

در ابتدای محل خروج آئورت از بطن چپ، دریچهٔ سینی شکلی (دریچهٔ آئورت) قرار دارد که یک طرفه است و در هنگام انقباض بطن چپ باز و بعد از وارد شدن خون به آئورت بسته می‌شود و اجازهٔ بازگشت خون از آئورت به بطن چپ را نمی‌دهد. دریچهٔ سینی فاقد بافت ماهیچه‌ای است و جهت جریان خون آن را باز و بسته می‌کند. (مشابه همین دریچه در ابتدای سرخرگ ششی و بطن راست وجود دارد).

واژه‌شناسی

نام فارسی این رگ، بزرگ‌سرخرگ، است و در قدیم در فارسی به آن اَبهَر، رگ جان، رگ هفت‌اندام و ام‌الشرائین هم می‌گفتند و در تعریف آن نوشته می‌شد: رگ پشت به دل پیوسته.

خاقانی می‌گوید:

دلدل مشتری پیش جفته زد اندر آسمان

آه ز دل کشان زحل گفت قطعت ابهری.

واژه اروپایی آئورت در کتاب‌های قدیم پزشکی ایران از یونانی گرفته شده و به صورت اوُرتا به کار رفته است و در کتاب‌های عربی آن را اورطه می‌نوشتند. در فارسی شکل‌های آورطی و آورتی دیده شده‌است. اصل یونانی این واژه به صورت Αορτή (آئورته) و در اصل به معنی بند و نواری است که چیزی از آن می‌آویزند. ارسطو این واژه را برای اشاره به بزرگ‌سرخرگ استفاده کرد. آئورته به صورت آئورتا به لاتین و از آن زبان به دیگر زبان‌های اروپایی راه یافت.

مسیر آئورت

سرخرگ آئورت پس از خروج از بطن چپ به سه قسمت آئورت صعودی، قوس آئورت، آئورت نزولی تقسیم می‌شود.

سرخرگ‌های تاجی (شریان‌های کرونری) از ابتدای آئورت (بزرگ‌سرخرگ بالارو) منشأ گرفته و بنابراین اولین شریان‌هایی هستند که خون حاوی اکسیژن زیاد را دریافت می‌دارند. دو سرخرگ تاجی (چپ وراست) نسبتاً کوچک بوده و هر کدام کمتر از ۳ یا ۴ میلیمتر قطر دارند. وظیفهٔ رگ‌های کرونری، تغذیه و خون‌رسانی به قلب می‌باشد.

از قوس آئورت ابتدا سرخرگ بازویی‌سری (براکیوسفالیک) راست جدا می‌شود که این سرخرگ خود به دو شاخه سرخرگ زیرترقوه‌ای (ساب‌کلاوین) راست و کاروتید مشترک راست تقسیم می‌شود. دومین سرخرگ اصلی که از آئورت جدا می‌شود سرخرگ کاروتید مشترک چپ و سومین سرخرگ، سرخرگ زیرترقوه‌ای چپ است.

ادامه آئورت پایین‌رو را در قفسه سینه بخش نزولی آئورت سینه‌ای (توراسیک) و در محوطه شکم آئورت شکمی می‌نامند. شریانهای بین دنده‌ای راست و چپ، برونشی و مری از آئورت سینه‌ای و شریانهای سلیاک، شریان مزانتریک فوقانی ،سرخرگهای کلیوی، شریان مزانتریک تحتانی از آئورت شکمی جدا می‌شوند.

آئورت در انتهای مسیر خود به دو سرخرگ تهیگاهی مشترک (ایلیاک) راست و چپ منشعب شده و به اندام تحتانی خونرسانی می‌کند.

ساختار

بخش ها

بر اساس منابع تشریحی، آئورت به طور معمول به بخش هایی تقسیم می شود . یکی از راه‌های طبقه‌بندی این بخش‌ها بر اساس محفظه آناتومیک است که آئورت را به آئورت سینه‌ای (یا بخش سینه‌ای آئورت) و آئورت شکمی (یا بخش شکمی آئورت) جدا می‌کند. آئورت سینه ای از قلب تا دیافراگم امتداد دارد، در حالی که آئورت شکمی از دیافراگم تا دوشاخه آئورت امتداد دارد.

سیستم دیگری آئورت را بر اساس مسیر و جهت جریان خون طبقه بندی می کند. این سیستم با آئورت صعودی شروع می شود، که قبل از ایجاد یک چرخش موی سر که به عنوان قوس آئورت شناخته می شود، از قلب حرکت می کند. سپس آئورت به نزول خود به عنوان آئورت نزولی ادامه می دهد، با دو قسمت مجزا: آئورت سینه ای که در حفره سینه ای قرار دارد و آئورت شکمی که پس از عبور از دیافراگم می گذرد. در نهایت، آئورت با تقسیم به دو رگ خونی اصلی، شریان های ایلیاک مشترک، و یک رگ خط میانی کوچکتر، شریان ساکرال میانی، به پایان می رسد .

آئورت صعودی

آئورت صعودی از باز شدن دریچه آئورت در بطن چپ قلب منشأ می گیرد و از یک غلاف پریکارد مشترک با تنه ریوی عبور می کند. دو رگ خونی به دور یکدیگر می‌پیچند و باعث می‌شوند آئورت از عقب تنه ریوی شروع شود اما با پیچش به سمت راست و قدامی آن به پایان برسد . در ریشه آئورت صعودی، پاکت های کوچکی به نام سینوس های آئورت بین کاسپ های دریچه آئورت و دیواره آئورت وجود دارد که باعث ایجاد شریان های کرونری چپ و راست می شود. سینوس آئورت چپ منشا شریان کرونری چپ را تشکیل می دهد، در حالی که سینوس آئورت راست باعث ایجاد شریان کرونر راست می شود. سینوس آئورت خلفی باعث ایجاد شریان کرونر نمی شود و آن را به یک سینوس غیر کرونر تبدیل می کند .

قوس آئورت

قوس از دریچه آئورت سرچشمه می گیرد و از روی شریان ریوی چپ پایین می آید و تنه ریوی دو شاخه می شود. به لیگامنتوم شریانی، باقیمانده گردش خون جنینی متصل می شود که مدت کوتاهی پس از تولد از بین می رود. علاوه بر این عروق خونی، قوس آئورت از برونش اصلی چپ عبور می کند و شبکه ای از رشته های عصبی خودمختار، شبکه قلبی یا شبکه آئورت، بین قوس آئورت و تنه ریوی قرار دارد. عصب واگ چپ، که در جلوی قوس آئورت قرار دارد، شاخه‌ای به نام عصب حنجره‌ای عودکننده ایجاد می‌کند که زیر قوس آئورت حلقه می‌زند. قوس آئورت دارای سه شاخه اصلی است: تنه براکیوسفالیک، شریان کاروتید مشترک چپ و شریان ساب کلاوین چپ. این شاخه ها سر، گردن، بازو و دیواره سینه را به ترتیب در سمت راست و چپ تامین می کنند. قوس آئورت به پایان می رسد و آئورت نزولی در سطح دیسک بین مهره ای بین مهره های چهارم و پنجم قفسه سینه شروع می شود.

آئورت توراسیک

آئورت قفسه سینه چندین شاخه ایجاد می کند که اندام ها و ساختارهای مختلف را در ناحیه قفسه سینه تامین می کنند. این شاخه ها شامل شریان های بین دنده ای و زیر دنده ای و همچنین شریان های برونش چپ فوقانی و تحتانی هستند که ریه ها را تامین می کنند. علاوه بر این، آئورت سینه ای شاخه های متغیری را برای مری، مدیاستن و پریکارد فراهم می کند. پایین‌ترین جفت شاخه‌هایی که از آئورت سینه‌ای منشا می‌گیرند، شریان‌های فرنیک فوقانی هستند که دیافراگم را تامین می‌کنند و شریان‌های زیر دنده‌ای که دنده دوازدهم را تامین می‌کنند.

آئورت شکمی

آئورت شکمی از ناحیه آئورت دیافراگم که در سطح مهره دوازدهم قفسه سینه قرار دارد منشا می گیرد و باعث ایجاد شریان های مختلف از جمله شریان های کمری، عضلانی، کلیوی و فوق کلیوی میانی و همچنین شریان های احشایی مانند سلیاک می شود. تنه، شریان مزانتریک فوقانی و شریان مزانتریک تحتانی. سپس آئورت شکمی به شریان های ایلیاک مشترک چپ و راست منشعب می شود و یک شاخه کوچکتر، شریان ساکرال میانی، از نقطه انشعاب منشا می گیرد.

توسعه

آئورت صعودی از مجرای خروجی ایجاد می‌شود که به عنوان یک لوله منفرد شروع می‌شود که قلب را با قوس‌های آئورت در ابتدای رشد وصل می‌کند. سپس قوس های آئورت به آئورت و تنه ریوی جدا می شوند. شریان‌های بزرگ، از جمله قوس‌های آئورت، در طول تکامل دچار بازسازی قابل‌توجهی می‌شوند، به طوری که جفت سوم شریان‌ها در کاروتیدهای مشترک نقش دارند و جفت‌های چهارم راست و چپ، پایه و قسمت میانی شریان ساب ترقوه راست و بخش مرکزی را تشکیل می‌دهند. قوس آئورت، به ترتیب. عضله صاف در شریان های بزرگ، از جمله سپتوم آئورتیو ریوی، از تاج عصبی قلبی مشتق شده است، که در مقایسه با اکثر ماهیچه های صاف که از مزودرم مشتق شده اند، سهم منحصر به فردی دارد. شکست سپتوم آئورتیکوپمونری در تقسیم عروق بزرگ منجر به تنه شریانی پایدار می شود.

میکروآناتومی

آئورت یک شریان الاستیک است که از مخلوطی ناهمگن از سلول ها و پروتئین ها شامل سلول های ماهیچه صاف، سلول های عصبی، سلول های اندوتلیال و اجزای ماتریکس خارج سلولی تشکیل شده است. قوس آئورت حاوی بارورسپتورها و گیرنده های شیمیایی است که فشار خون، pH و سطح دی اکسید کربن را کنترل می کنند و این اطلاعات را به مغز منتقل می کنند. لاملا الاستیک، متشکل از ماهیچه صاف و ماتریکس الاستیک، واحد ساختاری اساسی آئورت است و ویژگی های الاستیک آئورت را فراهم می کند. جزء ماهیچه صاف آئورت منقبض نیست و قطر آئورت را تغییر نمی دهد، اما در عوض سفتی و ویسکوالاستیسیته دیواره آئورت را هنگام فعال شدن افزایش می دهد.

تغییرات

آئورت به طور معمول به سمت چپ ستون فقرات می رود، اما ممکن است در افراد مبتلا به دکستروکاردیا یا موقعیت معکوس به سمت راست منتقل شود. علاوه بر این، ممکن است تغییراتی در انشعاب شریان‌های منفرد رخ دهد، مانند شریان مهره‌ای چپ که از آئورت به جای شریان کاروتید مشترک چپ ایجاد می‌شود. مجرای شریانی باز یک اختلال مادرزادی است که در آن مجرای شریانی جنین بسته نمی شود و در نتیجه یک رگ باز است که شریان ریوی را به آئورت نزولی پروگزیمال متصل می کند.

کارکرد

آئورت منبع اصلی تامین خون برای کل بدن است، به استثنای ناحیه تنفسی ریه. آئورت به چندین بخش منشعب می شود که هر یک قسمت های خاصی از بدن را با خون تامین می کند. شاخه های آئورت بالارونده قلب را تامین می کنند، در حالی که شاخه های قوس آئورت سر، گردن و بازوها را تامین می کنند. شاخه های آئورت نزولی قفسه سینه، به استثنای قلب و ناحیه تنفسی ریه، قفسه سینه را تامین می کنند و شاخه های آئورت شکمی، شکم را تامین می کنند. در نهایت، شریان های ایلیاک مشترک، لگن و پاها را با خون تامین می کنند.

جریان و سرعت خون

در طی سیستول، انقباض قلب یک موج نبض ایجاد می کند که در آئورت منتشر می شود و در مکان های عدم تطابق امپدانس، مانند دوشاخه ها، منعکس می شود. این امواج منعکس شده یک بریدگی دیکروتیک در منحنی فشار آئورت ایجاد کرده و بر فشار خون تأثیر می گذارد. با افزایش سن، آئورت سفت می شود و باعث می شود که موج نبض سریعتر منتشر شود و امواج منعکس شده سریعتر به قلب بازگردند و فشار خون افزایش یابد. سفتی آئورت با بیماری ها و آسیب شناسی های مختلفی همراه است و اندازه گیری سرعت موج پالس (به صورت تهاجمی و غیر تهاجمی) می تواند نشان دهنده فشار خون بالا باشد. حداکثر سرعت آئورت که اغلب به عنوان Vmax یا AoVmax ذکر می شود، ابزار دیگری برای ارزیابی سفتی شریان است.

فشار متوسط ​​شریانی (MAP) در آئورت بالاتر است و با جریان خون در سیستم گردش خون، از آئورت به شریان‌ها، شریان‌ها، مویرگ‌ها و سیاهرگ‌ها کاهش می‌یابد. تفاوت فشار بین آئورت و دهلیز راست باعث جریان خون در گردش خون می شود. در طول انقباض بطن، آئورت منبسط می شود و انرژی بالقوه ای را فراهم می کند که به حفظ فشار خون در طول دیاستول کمک می کند. پس زدن الاستیک شریان های بزرگ الاستیک، از جمله آئورت، به حفظ انرژی از قلب پمپاژ شده و صاف کردن ماهیت ضربان دار جریان خون کمک می کند. فشار آئورت در آئورت بالاترین میزان است و با تقسیم رگ‌های خونی به عروق کوچک‌تر، ضربان‌دار کمتر می‌شود و در نتیجه جریان خون آرام و روان برای تبادل گاز و مواد مغذی جریان دارد.

بیماریهای آئورت

آئورت می‌تواند توسط فرایندهای مختلفی آسیب ببیند که معروفترین آنها آنوریسم، آترواسکلروز، آئورتیت، تروما و دایسکشن و ترومبوز است.

جستارهای وابسته

سرخرگ

منابع

• سیسیل مبانی طب داخلی. تهران ۲۰۰۴
• ویکی‌پدیای انگلیسی آئورت