ایل بالاوند
| مناطق با جمعیت چشمگیر | |
|---|---|
 ایران: ساکن در استان کرمانشاه و استان ایلام [۱] | |
| زبانها | |
| (لکی)[۲] | |
| دین | |
| شیعه | |
| قومیتهای وابسته | |
| مردم لک، مردم کرد و مردم لر |
بالهوَنْد، بالَوَنْد یا بالاوند نام یکی از ایلات لک استانهای کرمانشاه[۳][۴][۵][۶][۷][۸]و ایلام[۹] است. واژه بالهوند از دو بخش «باله» و پسوند نسبت «وند» ترکیب یافته است. باله نام نیای بزرگ خاندان اسفندیاری بالاوند و بنیان گذار طایفه باله وند بوده.[۱۰][۱۱][۱۲]در بسیاری از منابع ایل بالاوند در زمره عشایر کرد به شمار آمده است.[۱۳][۱۴][۱۵][۱۶][۱۷][۱۸][۱۹][۲۰].[۲۱] اکثر مردم بالاوند به زبان لکی سخن میگویند[۲۲][۲۳] و پیرو دین اسلام و مذهب شیعه اثنیعشری هستند[۲۴] آنها ساکن ناحیهٔ هُلیلان و زردلان در استان ایلام و بخش سرفیروز آباد، ماهیدشت، قصر شیرین[۲۵] و درودفرامان استان کرمانشاه هستند. همچنین تیره هایی از این ایل ساکن شهرستان بدره استان ایلام و روستای شیرزلی در شهرستان اسدآباد هستند که در این دو منطقه با فامیلی بالاوند مشخص هستند. تیره پیامنی ساکن در ایل باجلان و نورآباد لرستان نیز منشعب از این ایل است. این ایل بزرگ شامل طایفه های گوناگون است و هر طایفه از تیرههای مختلف تشکیل شده اند که به چند شاخه تقسیم میشوند.طوایف اصلی این ایل عبارتند از: اولادها (نوادگان باله خان دوم)، میرها، کاوشوند(کاوشهن)[۲۶]، داجیوند(دواجهن)[۲۷]، دولتمندان(سنجابی)[۲۸]، بهمنیاروند، پیامنی، لروند، خلفوند. همچنین طوایف اختیاروند (بالاوند گشان)، نیروند(نسب مادری)، بالاوند اسدآباد، طایفه بالاوند (بدره)، طایفه رضا نیز از ایل بالاوند محسوب میشوند. طایفه زنگیوند بالاوند که سابقا از طوایف بالاوند بوده بسمت دلفان کوچ کرده اند برخی از تیره های ایل بالاوند ساکن در یاسوج هستند . تیره های هم ساکن قازانیه و بغداد و کلار عراق هستند طوایف هموند ایل بالاوند شامل: تیره های پیراحمدوند، کلهر(هلیلان) ، دراویش، آهنگران میشود[۲۹][۳۰]
همچنین خاندان اسفندیاری بالاوند از خاندانهای این ایل میباشند.[۳۱]
بالاوندها در استانهای کرمانشاه، ایلام و لرستان دارای شخصیت های کشوری، لشکری، نماینده مجلس، استاندار و پزشکی و ورزشی بسیاری هستند.
تبارشناسی
این ایل ایرانیتبار از تیرههای قدیمی و بومی منطقه و از اعقاب طوایف ساسانیان هستند و به احتمال قوی دارای آیین زرتشتی (مغ) بودهاند.[۳۲][۳۳] ایل بالاوند اصلاً شاخهای بزرگ از ایلات وند کرمانشاه است[۳۴][۳۵]. بخشی از این ایل در زمان شاه عباس صفوی برای حمایت از حسین خان والی از ماهیدشت و سرفیروزآباد کرمانشاه به خاوه دلفان کوچ کرد. به طور کلی املاک گرمسیری بالاوندها تا قبل افشاریه شامل نواحی شرقی و جنوبی کرمانشاه مانند سرفیروزآباد و نواحی سردسیر در دلفان مناطق خالوند قاضی خانی و میان چقا در میان ایتوندها بوده است. املاک هلیلان و زردلان توسط کریم خان زند به باله خان دوم داده شد. نام ایل بالاوند از بالاخان اول فرزند کاظم خان فرزند زین الدین خان (دوم) گرفته شده است. [۳۶]یکی از اولین رهبران این ایل قائد زینالدین (زین الدین خان اول) نام داشت که ایل به نام او «قائد زینالدینوند» نامیده میشد.[۳۷] وی از سال ۷۱۴ ه.ق حاکم اربیل بود.[۳۸] پس از مرگ او ایل به منطقه سرفیروزآباد کرمانشاه و بعدا بخشی از آن به صورت ییلاق و قشلاق بین سرفیروزآباد و دلفان کوچ کرد.
مشاهیر
- لطفعلی خان بالاوند
- محمود خان اسفندیاری بالاوند [۳۹][۴۰]
- علی نقی خان اسفندیاری
- علیاصغر اسفندیاری
- امامقلی خان اسفندیاری
- خان احمدخان اسفندیاری[۴۱]
- سردار یارمحمدخان کرمانشاهی[۴۲][۴۳]
- سردار معصوم بگ کریمی بالاوند[۴۴][۴۵][۴۶]
- خانه داجیوند[۴۷]
جستارهای وابسته
- کاوهشهوند
- خاندان اسفندیاری بالاوند
- بخش فیروزآباد (کرمانشاه)
- دهستان زردلان
- شهرستان هلیلان
- دهستان داجیوند
منابع
- ↑ اسفندیاری هادی، تاریخ ایل بالاوند، نشرآرون، ۱۳۹۸، ص۵۸.
- ↑ دهخدا، علی اکبر (۱۳۴۵). لغت نامه دهخدا. ج. ۳. انتشارات و چاپ دانشگاه تهران. ص. ۴۲۶۶.
- ↑ «برگی از تاریخ». محمد علی سلطانی. بایگانیشده از اصلی در ۱۴ ژوئیه ۲۰۲۳. دریافتشده در ۲۰۲۳-۰۷-۱۴.
- ↑ فرهنگ جغرافیایی ایران. ج. ۵. ص. ۲۱۱.
- ↑ «ایلات و طوایف کرمانشاه». سازمان امور عشایر ایران.
- ↑ «مردم کرمانشاه». استانداری استان کرمانشاه. بایگانیشده از اصلی در ۳ اكتبر ۲۰۲۲. دریافتشده در ۲۶ ژوئن ۲۰۲۳. تاریخ وارد شده در
|archive-date=را بررسی کنید (کمک) - ↑ «نژادها و تیره ها در استان کرمانشاه». سامانه مدیریت تبلیغات اسلامی معاونت فرهنگی و تبلیغی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
- ↑ سلطانی، محمدعلی. ایلات و طوایف کرمانشاهان. ج. ۱. ص. ۷۸۹.
- ↑ «همه چیز درباره ایلام + 100 عکس و ویدئو از جاذبه های گردشگری». ۲۰۲۳-۰۶-۰۴. دریافتشده در ۲۰۲۴-۰۷-۲۹.
- ↑ «باله وند». دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. دریافتشده در ۱۱ مه ۲۰۲۴.
- ↑ «باله وند (یا بالوند)». دانشنامه جهان اسلام. دریافتشده در ۱۱ مه ۲۰۲۴.
- ↑ سلطانی، محمدعلی، ایلات و طوایف کرمانشاهان، ص ۷۹۱
- ↑ «Kurdish tribes».
- ↑ مردوخ، محمد. تاریخ مردوخ. ص. ۷۹.
- ↑ جغرافیای سیاسی کیهان. صص. ۶۱, ۶۸.
- ↑ دهخدا، علی اکبر (۱۳۴۵). لغت نامه دهخدا. ج. ۳. انتشارات و چاپ دانشگاه تهران. ص. ۴۲۶۶.
- ↑ زکی، محمدامین. کرد و کردستان. ج. ۱. ص. ۳۸۵.
- ↑ زنگنه، مظفر. دودمان آریایی (کرد و کردستان). ج. ۱. ص. ۲۲۰.
- ↑ «kurdias-tribes». دانشنامه ایرانیکا.
- ↑ «باله وند». دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. دریافتشده در ۲۶ مارس ۲۰۱۶.
- ↑ «باله وند (یا بالوند)». دانشنامه جهان اسلام. دریافتشده در ۲۶ مارس ۲۰۱۶.
- ↑ گزارش وضع موجود جامعه عشایری ایران، سمینار بررسی مسائل جامعه عشایری ایران، ج۲، ص۷۵
- ↑ Mortensen، I D، ج۱، ص۴۵، Nomads of Luristan، Copenhagen، ۱۹۹۳.
- ↑ سلطانی، محمدعلی، ایلات و طوایف کرمانشاهان، ج۱، ص۷۹۱.
- ↑ اسفندیاری، هادی. تاریخ ایل بالاوند. ص. ۱۱۲.
- ↑ اسفندیاری، هادی. تاریخ ایل بالاوند. ص. ۹۸.
- ↑ اسفندیاری، هادی. تاریخ ایل بالاوند. ص. ۹۰.
- ↑ اسفندیاری، هادی. تاریخ ایل بالاوند. ص. ۱۱۲.
- ↑ اسفندیاری هادی، تاریخ ایل بالاوند، نشر آروان، ۱۳۹۸، ص ۵۸
- ↑ سلطانی، محمدعلی، ایلات و طوایف کرمانشاه ص ۷۸۹
- ↑ سلطانی، محمدعلی، ایلات و طوایف کرمانشاهان، ص ۷۹۱
- ↑ کرد، مراد (۱۳۸۹). حمید صادقی، ویراستار. شناسنامه و تاریخ کامل قوم بختیاری کرد و لر. ص. ۴۲۰, ۴۲۱, ۴۲۲.
- ↑ لطفی، احمد، طوایف پراکنده، ص۷۲ پینوشت
- ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب
<ref> غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نامReferenceAوارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.). - ↑ «برگی از تاریخ». محمد علی سلطانی. بایگانیشده از اصلی در ۱۴ ژوئیه ۲۰۲۳. دریافتشده در ۲۰۲۳-۰۷-۱۴.
- ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب
<ref> غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نامencyclopaediaislamicaوارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.). - ↑ سلطانی، محمدعلی. ایلات و طوایف کرمانشاهان. ج. ۱. ص. ۷۹۲.
- ↑ زکی، محمد امین. تحقیقی تاریخی درباره کرد و کردستان. ص. ۱۲۴.
- ↑ «محمود خان اسفندیاری بالاوند». لغتنامه دهخدا. دریافتشده در ۱۵ فوریه ۲۰۱۵.
- ↑ معجزی- همان، پیشین، ص۴۸۱٫
- ↑ «مکاتبات تیپ کرمانشاه با خان احمدخان اسفندیاری درمورد اسکان عشایر». پایگاه اینترنتی نوسا بوک. دریافتشده در ۲۴ فوریه ۲۰۱۵.
- ↑ اسفندیاری، هادی. تاریخ ایل بالاوند. ص. ۱۱.
- ↑ ««گمنامی سردار مجاهد کرمانشاهی «یارمحمدخان» در داستانهای مشروطه»». روزنامه باختر. بایگانیشده از اصلی در ۵ دسامبر ۲۰۲۰. دریافتشده در ۱۹ ژوئن ۲۰۲۳.
- ↑ زندگینامه بزرگان کرمانشاه، فرشید یوسفی ص٤٦٢
- ↑ ٥٣نفر، بزرگ علوی ص١٨٩
- ↑ پایگاه اینترنتی ادبی١٩،زندگینامه بزرگان کُرد،بیوگرافی سردارمعصوم بگ کریمی بالاوند بایگانیشده در ۲۳ اوت ۲۰۱۷ توسط Wayback Machine بازدید در ٣٠ فوریه ۲۰۱٥.
- ↑ غضنفری، اسفندیار. گلزار ادب لرستان. صص. ۲۰۵–۲۰۶.